۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
دیوان ملک‌الشعراء ریاضی یزدی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر = NUR13320J1.jpg | عنوان = دیوان ملک‌الشعراء ریاضی یزدی | ع...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر = | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[ | [[آصفي، مهدي]] (گردآورنده) | ||
[[آهي، حسين]] (مصحح) | |||
[[رياضي يزدي، محمدعلي بن ابراهيم]] (نويسنده) | |||
| مکان نشر = | [[اسدي، حسن]] (مقدمه نويس) | ||
| سال نشر = | |||
| زبان = فارسي | |||
| کد کنگره = * 9د9ر 8075 PIR | |||
| موضوع = شعر فارسي - قرن 14 | |||
| ناشر =اسدي | |||
| مکان نشر = ايران - تهران | |||
| سال نشر = 1371ش | |||
| کد اتوماسیون = AUTOMATIONCODE13320AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون = AUTOMATIONCODE13320AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ = | | چاپ = 1 | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| تعداد جلد = | | تعداد جلد = 1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور = | ||
| کتابخوان همراه نور =13320 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۴۶: | خط ۵۴: | ||
به‌عنوان مثال، وی در معنای گشاده‌رویی و مردم‌نوازی، قطعاتی چند سروده که در ذیل، به یکی از آنها اشاره می‌شود: | به‌عنوان مثال، وی در معنای گشاده‌رویی و مردم‌نوازی، قطعاتی چند سروده که در ذیل، به یکی از آنها اشاره می‌شود: | ||
گرت باید اخلاق مردم‌پسند'' | {{شعر}} | ||
{{ب|'' بیا خنده‌رو باش و مردم‌نواز''|2='' گرت باید اخلاق مردم‌پسند''}} | |||
به تورات و انجیل و پازند و زند'' | {{ب|'' که خلق نکو را ستایش کنند''|2='' به تورات و انجیل و پازند و زند''}} | ||
{{ب|'' ترش‌روی منشین که تنها شوی''|2='' اگر مال‌داری و گر مستمند''}} | |||
اگر مال‌داری و گر مستمند'' | {{ب|'' وگر کاسبی، روی خندان تو''|2='' کشد مشتری را به زرین کمند''}} | ||
{{ب|'' نگویند نرخ تو چند است و چون''|2='' نپرسند جنس تو چون است و چند''}} | |||
کشد مشتری را به زرین کمند'' | {{ب|'' برند از دکان تو کرباس را''|2='' به شیرینی پرنیان و پرند''}} | ||
{{ب|'' مثالی است رایج در اقطار چین''|2='' که با کارگر گوید از راه پند''}} | |||
نپرسند جنس تو چون است و چند'' | {{ب|'' دکانی که وامی‌کنی بهر کار''|2='' اگر خنده بر لب نداری ببند''}} | ||
{{ب|'' «ریاضی» گر از قند دیدی زیان''|2='' نبینی ز لبخند شیرین گزند''<ref>ر.ک: همان</ref>}}. | |||
به شیرینی پرنیان و پرند'' | {{پایان شعر}} | ||
که با کارگر گوید از راه پند'' | |||
اگر خنده بر لب نداری ببند'' | |||
نبینی ز لبخند شیرین گزند | |||
در سروده‌های ریاضی، متون منظوم اروپایی و آثار شاعران و نویسندگان مغرب‌زمین، تأثیر چشمگیری دارد که به شرح پاره‌ای از آنها، پرداخته می‌شود: | در سروده‌های ریاضی، متون منظوم اروپایی و آثار شاعران و نویسندگان مغرب‌زمین، تأثیر چشمگیری دارد که به شرح پاره‌ای از آنها، پرداخته می‌شود: | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۹: | ||
# بحر هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف (مفعول مفاعلن فعولن 2 بار)، | # بحر هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف (مفعول مفاعلن فعولن 2 بار)، | ||
طبع خود را آزموده و لطیف‌ترین منظومه‌ها را در این بحرها، آفریده است که از آن شمار است: منظومه بلند گل سرخ یا «هنرستان عالی مرغان» که اقتباسی است از «منطق الطیر» عطار، لیکن با مضامین و محتوای کاملا متفاوت، با این مطلع: | طبع خود را آزموده و لطیف‌ترین منظومه‌ها را در این بحرها، آفریده است که از آن شمار است: منظومه بلند گل سرخ یا «هنرستان عالی مرغان» که اقتباسی است از «منطق الطیر» عطار، لیکن با مضامین و محتوای کاملا متفاوت، با این مطلع: | ||
ماه هم کشته آن چشم سیاه'' | {{شعر}} | ||
{{ب|'' دختری رشک پری غیرت ماه''|2='' ماه هم کشته آن چشم سیاه''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
این منظومه، در بحر رمل مخبون سروده شده و دارای سیصدوپنجاه بیت است. در این مثنوی، بسیاری از دقایق حکمی و عرفانی، مورد بحث قرار گرفته و معانی دل‌پذیری، به رشته نظم کشیده شده است<ref>ر.ک: همان، ص34-35</ref>. | این منظومه، در بحر رمل مخبون سروده شده و دارای سیصدوپنجاه بیت است. در این مثنوی، بسیاری از دقایق حکمی و عرفانی، مورد بحث قرار گرفته و معانی دل‌پذیری، به رشته نظم کشیده شده است<ref>ر.ک: همان، ص34-35</ref>. | ||
یکی دیگر از ویژگی‌های زبانی ریاضی، زبان طنز او بشمار می‌آید. وی بی‌تردید، در طنز، دارای قدرتی شگفت‌آور است و قطعات «خاطره»، «سوراخ کلید»، «اشتباه» و «گفتگو در حمام»، از شاهکارهای شعر فارسی است؛ به‌عنوان مثال، به چند بیت از ابتدای قطعه «سوراخ کلید» اشاره می‌شود تا قدرت سخن و نیروی تخیل این شاعر در زمینه طنز، روشن‌تر شود: | یکی دیگر از ویژگی‌های زبانی ریاضی، زبان طنز او بشمار می‌آید. وی بی‌تردید، در طنز، دارای قدرتی شگفت‌آور است و قطعات «خاطره»، «سوراخ کلید»، «اشتباه» و «گفتگو در حمام»، از شاهکارهای شعر فارسی است؛ به‌عنوان مثال، به چند بیت از ابتدای قطعه «سوراخ کلید» اشاره می‌شود تا قدرت سخن و نیروی تخیل این شاعر در زمینه طنز، روشن‌تر شود: | ||
گاهی پنهان ز چشم مردم'' | {{شعر}} | ||
{{ب|'' مردی خوش‌پوش و شوخ و شیرین''|2='' گاهی پنهان ز چشم مردم''}} | |||
یک شب خیلی به خمره زد دم'' | {{ب|'' می‌رفت و دمی به خمره می‌زد''|2='' یک شب خیلی به خمره زد دم''}} | ||
{{ب|'' شب نیمه شد و به خانه برگشت''|2='' چون خم شراب در تلاطم''}} | |||
چون خم شراب در تلاطم'' | {{ب|'' می‌خورد تلوتلو ز مستی''|2='' می‌کرد به این و آن تسادم''<ref>ر.ک: همان، ص36</ref>}}. | ||
{{پایان شعر}} | |||
می‌کرد به این و آن تسادم | |||
کسانی که با مبانی فصاحت و دقایق بلاغت اندک آشنایی داشته و تاریخ طنز و طنزپردازی را در ابیات فارسی به بررسی پرداخته باشند، در فصاحت و شیوایی این ابیات، اتفاق نظر خواهند داشت و در رسایی، پختگی و رشاقت این قطعه، شگفت‌زده خواهند شد و این‌چنین است قطعه بلند «خاطره»<ref>ر.ک: همان</ref>. | کسانی که با مبانی فصاحت و دقایق بلاغت اندک آشنایی داشته و تاریخ طنز و طنزپردازی را در ابیات فارسی به بررسی پرداخته باشند، در فصاحت و شیوایی این ابیات، اتفاق نظر خواهند داشت و در رسایی، پختگی و رشاقت این قطعه، شگفت‌زده خواهند شد و این‌چنین است قطعه بلند «خاطره»<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
ریاضی در مدح و مرثیت نیز اعتباری بلند دارد. بی هیچ تردید، او را باید از اقران دیگر، در این مقام، ممتاز دانست و سخن رسا، طبع سخته، سادگی کلام، ترکیبات شیوا، عبارات پخته و رشیق، از امتیازات او در مرثیه‌پردازی و مدیحت‌سازی است. به عقیده برخی، در طول ادب شیعی و در کلیه سوگ‌سروده‌های آل‌بیت(ع)، همانند قطعات و منظومه‌های شیوای او، نمی‌توان یافت. مضمون‌های لطیف و معانی رنگارنگی که وی در مرثیه‌های جان‌سوز خویش به‌کار می‌گرفت، ملهم از روح پاک او بود؛ به‌عنوان مثال، به ابیاتی از مشهورترین و رساترین منظومه او که در رثا و مرثیت عباس بن علی(ع) سروده، اشاره می‌شود: | ریاضی در مدح و مرثیت نیز اعتباری بلند دارد. بی هیچ تردید، او را باید از اقران دیگر، در این مقام، ممتاز دانست و سخن رسا، طبع سخته، سادگی کلام، ترکیبات شیوا، عبارات پخته و رشیق، از امتیازات او در مرثیه‌پردازی و مدیحت‌سازی است. به عقیده برخی، در طول ادب شیعی و در کلیه سوگ‌سروده‌های آل‌بیت(ع)، همانند قطعات و منظومه‌های شیوای او، نمی‌توان یافت. مضمون‌های لطیف و معانی رنگارنگی که وی در مرثیه‌های جان‌سوز خویش به‌کار می‌گرفت، ملهم از روح پاک او بود؛ به‌عنوان مثال، به ابیاتی از مشهورترین و رساترین منظومه او که در رثا و مرثیت عباس بن علی(ع) سروده، اشاره می‌شود: | ||
ذکر تو تسبیح و مناجات ما'' | {{شعر}} | ||
{{ب|'' ای حرمت قبله حاجت ما''|2='' ذکر تو تسبیح و مناجات ما''}} | |||
دست علی ماه بنی‌هاشمی'' | {{ب|'' تاج شهیدان همه عالمی''|2='' دست علی ماه بنی‌هاشمی''}} | ||
{{ب|'' ای علم کفر نگون ساخته''|2='' پرچم اسلام برافراخته''}} | |||
پرچم اسلام برافراخته'' | {{ب|'' شمع شده آب شده سوخته''|2='' روح ادب را ادب آموخته''}} | ||
{{ب|'' آب فرات از ادب توست مات''|2='' موج زند اشک به چشم فرات''<ref>ر.ک: همان، ص36-37</ref>}}. | |||
روح ادب را ادب آموخته'' | {{پایان شعر}} | ||
موج زند اشک به چشم فرات | |||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||