پرش به محتوا

خطط الكوفة و شرح خريطتها: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'ماسينيون، لويي' به 'ماسینیون، لویی')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳۱: خط ۳۱:
}}  
}}  


'''خطط الكوفة و شرح خريطتها'''، اثر لویس ماسینیون، کتابی است پیرامون نقشه‌های موجود از شهر کوفه و تشریح موقعیت جغرافیایی و توپوگرافی این شهر و قبایل آن.
'''خطط الكوفة و شرح خريطتها'''، اثر [[ماسینیون، لویی|لویس ماسینیون]]، کتابی است پیرامون نقشه‌های موجود از شهر کوفه و تشریح موقعیت جغرافیایی و توپوگرافی این شهر و قبایل آن.


==زبان کتاب==
==زبان کتاب==
کتاب در اصل به زبان فرانسه نوشته شده و سپس توسط تقی بن محمد مصعبی، به عربی ترجمه شده است.
کتاب در اصل به زبان فرانسه نوشته شده و سپس توسط [[مصعبي، تقي بن محمد|تقی بن محمد مصعبی]]، به عربی ترجمه شده است.


==اهمیت کتاب==
==اهمیت کتاب==
خط ۴۳: خط ۴۳:


==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
در مقدمه مترجم، ضمن اشاره به جایگاه علمی نویسنده و لزوم ترجمه چنین اثر نفیسی، به دریافت اجازه از وی برای ترجمه کتابش، اشاره شده است<ref>ر.ک: مقدمه مترجم، ص7-‌8</ref>.
در مقدمه مترجم، ضمن اشاره به جایگاه علمی نویسنده و لزوم ترجمه چنین اثر [[نفیسی، سعید|نفیسی]]، به دریافت اجازه از وی برای ترجمه کتابش، اشاره شده است<ref>ر.ک: مقدمه مترجم، ص7-‌8</ref>.


نویسنده در مقدمه، به بیان این نکته پرداخته است که شرق‌شناسانی همچون «ولهاوزن» (مستشرق آلمانی) و «لامانس» (مستشرق فرانسوی)، همواره به دنبال تهیه نقشه‌هایی برای شهر باستانی کوفه بوده‌اند، اما تا زمان وی، کسی موفق به انجام این کار نشده و او این کمبود را در سفر اولش به عراق احساس کرده بود (1910م) و اخیرا که به بررسی اصول تشیع پرداخته، بیش از پیش لزوم مثل چنین کاری را احساس نموده است؛ چه، بیشتر فرقه‌های امامی در شهر کوفه پا گرفتند؛ شهری که دارای موقعیت استراتژیک آغازین و پایتخت و مرکز اسلام در دوره کوتاه حکومت حضرت علی(ع) بوده است<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ص9</ref>.
نویسنده در مقدمه، به بیان این نکته پرداخته است که شرق‌شناسانی همچون «ولهاوزن» (مستشرق آلمانی) و «لامانس» (مستشرق فرانسوی)، همواره به دنبال تهیه نقشه‌هایی برای شهر باستانی کوفه بوده‌اند، اما تا زمان وی، کسی موفق به انجام این کار نشده و او این کمبود را در سفر اولش به عراق احساس کرده بود (1910م) و اخیرا که به بررسی اصول تشیع پرداخته، بیش از پیش لزوم مثل چنین کاری را احساس نموده است؛ چه، بیشتر فرقه‌های امامی در شهر کوفه پا گرفتند؛ شهری که دارای موقعیت استراتژیک آغازین و پایتخت و مرکز اسلام در دوره کوتاه حکومت [[امام على علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] بوده است<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ص9</ref>.


در بخش نخست، به موضوع شهرسازی و آبادانی کوفه و اینکه انباشتگی و تراکم اردوگاه‌ها و لشکرگاه‌های نظامی در آن، باعث به وجود آمدن محلات شهری و تبدیل شدن این اردوگاه نظامی به شهر گردیده، پرداخته شده و بین این شهر و بصره، مقایسه گردیده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص17</ref>.
در بخش نخست، به موضوع شهرسازی و آبادانی کوفه و اینکه انباشتگی و تراکم اردوگاه‌ها و لشکرگاه‌های نظامی در آن، باعث به وجود آمدن محلات شهری و تبدیل شدن این اردوگاه نظامی به شهر گردیده، پرداخته شده و بین این شهر و بصره، مقایسه گردیده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص17</ref>.
خط ۷۲: خط ۷۲:
# اراضی تابع اهل حیره؛
# اراضی تابع اهل حیره؛
# اراضی مورد بررسی که سابقا مشمول پرداخت مالیات به حکومت ساسانی بودند که این اراضی و قریه‌ها و متعلقات آن، بین رؤسای قبایل تقسیم شدند.
# اراضی مورد بررسی که سابقا مشمول پرداخت مالیات به حکومت ساسانی بودند که این اراضی و قریه‌ها و متعلقات آن، بین رؤسای قبایل تقسیم شدند.
# اراضی تحت حکومت ساسانی که عثمان آن‌ها را به برخی از اشخاص، بخشیده بود، مانند قریه‌ای به نام «نشستانج» که به روایت بلاذری، خلیفه آن را به طلحه بخشیده بود و قریه «طیزناباد» که از طرف عثمان به اشعث داده شده بود<ref>ر.ک: همان، ص38-‌39</ref>.
# اراضی تحت حکومت ساسانی که عثمان آن‌ها را به برخی از اشخاص، بخشیده بود، مانند قریه‌ای به نام «نشستانج» که به روایت [[بلاذری، احمد بن یحیی|بلاذری]]، خلیفه آن را به طلحه بخشیده بود و قریه «طیزناباد» که از طرف عثمان به اشعث داده شده بود<ref>ر.ک: همان، ص38-‌39</ref>.


بخش چهارم، به توپوگرافی و بررسی ویژگی‌های اقتصادی کوفه و بازارهای آن، از جمله وضعیت صرافی‌ها و فروشندگان اختصاص یافته<ref>ر.ک: همان، ص41</ref> و در بخش پنجم، موقعیت قصر حاکم کوفه و میدان مرکزی شهر، تشریح شده است. نویسنده بر اساس نصوص، معتقد است که موقعیت قصر، در ضلع جنوبی روبه‌روی مسجد کوفه، با کمی انحراف به سمت شرق بوده و در زمان حکومت عبدالملک، تجدید بنا شده است<ref>ر.ک: همان، ص51</ref>.
بخش چهارم، به توپوگرافی و بررسی ویژگی‌های اقتصادی کوفه و بازارهای آن، از جمله وضعیت صرافی‌ها و فروشندگان اختصاص یافته<ref>ر.ک: همان، ص41</ref> و در بخش پنجم، موقعیت قصر حاکم کوفه و میدان مرکزی شهر، تشریح شده است. نویسنده بر اساس نصوص، معتقد است که موقعیت قصر، در ضلع جنوبی روبه‌روی مسجد کوفه، با کمی انحراف به سمت شرق بوده و در زمان حکومت عبدالملک، تجدید بنا شده است<ref>ر.ک: همان، ص51</ref>.
خط ۸۱: خط ۸۱:
## مساجد ملعون و نامبارک که عبارتند از:
## مساجد ملعون و نامبارک که عبارتند از:
### مسجد ثقیف (به‌خاطر مغیرة بن شعبه ثقفی).
### مسجد ثقیف (به‌خاطر مغیرة بن شعبه ثقفی).
### مسجد اشعث بن قیس کندی (به‌خاطر خیانتش در جنگ صفین به امام علی(ع)).
### مسجد اشعث بن قیس کندی (به‌خاطر خیانتش در جنگ صفین به [[امام على علیه‌السلام|امام علی(ع)]]).
### مسجد جریر بن عبدالله بجلی (به‌خاطر کناره‌گیری وی قبل از واقعه صفین).
### مسجد جریر بن عبدالله بجلی (به‌خاطر کناره‌گیری وی قبل از واقعه صفین).
### مسجد سماک بن مخرمه هالکی اسدی (که قبل از صفین به رقه گریخت).
### مسجد سماک بن مخرمه هالکی اسدی (که قبل از صفین به رقه گریخت).
خط ۹۲: خط ۹۲:
در بخش هفتم، به بررسی وضعیت حومه شهر کوفه و منطقه‌ای که اصطلاحا «کناسه»، یعنی محل ریختن خاک‌روبه و مزبله، نامیده می‌شد، پرداخته شده است. در ابتدا قبایل عبس، ضبه و تمیم در این منطقه سکونت داشتند<ref>ر.ک: همان، ص59-‌60</ref>.
در بخش هفتم، به بررسی وضعیت حومه شهر کوفه و منطقه‌ای که اصطلاحا «کناسه»، یعنی محل ریختن خاک‌روبه و مزبله، نامیده می‌شد، پرداخته شده است. در ابتدا قبایل عبس، ضبه و تمیم در این منطقه سکونت داشتند<ref>ر.ک: همان، ص59-‌60</ref>.


در بخش آخر نیز به تشریح موقعیت شهر نجف و مدفن حضرت علی(ع) پرداخته شده است. نجف در نزدیکی و مجاورت شهر کوفه بوده و نویسنده پس از تشریح موقعیت آن، به معرفی محله‌های آن پرداخته است که عبارتند از:
در بخش آخر نیز به تشریح موقعیت شهر نجف و مدفن [[امام على علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] پرداخته شده است. نجف در نزدیکی و مجاورت شهر کوفه بوده و نویسنده پس از تشریح موقعیت آن، به معرفی محله‌های آن پرداخته است که عبارتند از:
# محله حقیره که عشیره شمرت در آن ساکن بوده و به آن مشراق نیز می‌گفتند.
# محله حقیره که عشیره شمرت در آن ساکن بوده و به آن مشراق نیز می‌گفتند.
# محله عماره، در جنوب غربی.
# محله عماره، در جنوب غربی.
خط ۹۸: خط ۹۸:
# محله براق، در شرق<ref>ر.ک: همان، ص63-‌65</ref>.
# محله براق، در شرق<ref>ر.ک: همان، ص63-‌65</ref>.


نویسنده در انتهای کتاب، ابتدا به معرفی مصادر و منابعی که در نوشتن کتاب، مورد استفاده قرار گرفته است (که از جمله آنها، عبارتند از: کتاب هیثم بن عدی، معجم یاقوت، فصل‌هایی از کتاب «فتوح البلدان» احمد بن یحیی بلاذری با عنوان «تمصير الكوفة» و نوشته‌های یعقوبی و طبری) پرداخته<ref>ر.ک: همان، ص67-‌69</ref> و سپس، به‌عنوان ذیل، به موضوع توپوگرافی شهر بصره<ref>ر.ک: همان، ص70</ref> و رابطه سیاسی قبایل کوفه و بصره، پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص73</ref>.
نویسنده در انتهای کتاب، ابتدا به معرفی مصادر و منابعی که در نوشتن کتاب، مورد استفاده قرار گرفته است (که از جمله آنها، عبارتند از: کتاب هیثم بن عدی، معجم یاقوت، فصل‌هایی از کتاب «فتوح البلدان» احمد بن یحیی بلاذری با عنوان «تمصير الكوفة» و نوشته‌های [[یعقوبی، احمد بن اسحاق|یعقوبی]] و [[طبری، محمد بن جریر بن یزید|طبری]]) پرداخته<ref>ر.ک: همان، ص67-‌69</ref> و سپس، به‌عنوان ذیل، به موضوع توپوگرافی شهر بصره<ref>ر.ک: همان، ص70</ref> و رابطه سیاسی قبایل کوفه و بصره، پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص73</ref>.


از جمله ویژگی‌های کتاب، وجود نقشه‌هایی قدیمی از شهر کوفه و موقعیت قبایل آن می‌باشد که در انتهای کتاب آمده است<ref>ر.ک: همان، ص83-‌85</ref>.
از جمله ویژگی‌های کتاب، وجود نقشه‌هایی قدیمی از شهر کوفه و موقعیت قبایل آن می‌باشد که در انتهای کتاب آمده است<ref>ر.ک: همان، ص83-‌85</ref>.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش