دیوان مخفی زیب‌النساء بیگم: تفاوت میان نسخه‌ها

| موضوع =شعر فارسي - قرن 11ق

 

 

 

| کتابخانۀ دیجیتال نور =

 

'''دیوان مخفی زیب‌النساء بیگم'''، حاوی اشعار «زیب‌النساء بیگم»، متخلص به «مخفی»، نامدارترین زن پارسی‌گوی شبه‌قاره هند (متوفی 1048ق) است. این اثر به کوشش و با مقدمه احمد کرمی منتشر شده است.  

کتاب، مشتمل بر مقدمه احمد کرمی و به ترتیب غزلیات، قصاید، ترکیب‌بندها و یک تضمین است.  

شماره اشعار مخفی را پانزده هزار بیت یاد کرده‌اند و اگر این گفته نادرست نباشد، دیوان‌های مطبوعه‌ای که هم‌اکنون از وی در دست است بیش از یک‌پنجم مجموعه اشعار او را در بر ندارد<ref>ر.ک: پیشگفتار، صفحه ب</ref>‏.  

در دیوان مخفی شعر خوب فراوان است. غزل‌های لطیف او می‌رساند که به سرودن غزل، بیش از دیگر انواع شعر رغبت داشته و توفیق وی نیز در غزل‌سرایی بیش از دیگر انواع شعر بوده است. در شعر مخفی باریک‌اندیشی اشعاری که به سبک هندی معروف است، قوتی چندان ندارد. ظاهراً یافتن مضمون‌های دقیق، در حد وسواس و به گونه بیشتر گویندگان هم‌عصر، پسند خاطر او نبوده است. سخن مخفی نشان می‌دهد که طبع وی بیش‌وکم از شیوه عرفی تأثیر پذیرفته است. مجموعه اشعار او بر روی هم از طبع روان و ظرافت اندیشه و خاطر حساس او حکایت دارد و مضمون‌های لطیف، در جای‌جای سخن او جلوه می‌کند:  

'''عشق چون آید برد هوش دل فرزانه را

دزد دانا می‌کشد اول چراغ خانه را'''<ref>ر.ک: همان، صفحه ب</ref>‏.  

تسامح در قافیه و وزن و لغزش در ایراد کلمات و ترکیب‌ها، در بیشتر صفحات دیوان کم نیست. همچنین در جای‌جای دیوان، اشعاری نامفهوم و مغشوش دیده می‌شود، مانند این بیت:  

'''سر گرانی نرود از سر او تا دم صور  

هرکه او مست به دامان ایاغی نبود'''<ref>ر.ک: همان، صفحه د</ref>‏.

با توجه به این لغزش‌ها و نارواها که نمونه‌هایی از آن در اینجا باز نموده شد، به‌احتمال می‌توان گفت که اشعاری که در این دیوان گرد شده، همه از آن زیب‌النساء مخفی نیست، بلکه بی‌توجهی و نادانی کاتبان، سخنانی از شاعران کم‌مایه را در جمع اشعار مخفی جایگزین کرده است و یا آنکه تصرف بی‌رحمانه کاتبان نادان، بخشی از اشعار مخفی را به این صورت درآورده است<ref>ر.ک: همان</ref>‏.  

'''گرچه من لیلی‌اثاثم دل چو مجنون بینواست

سر به صحرا می‌زدم لیکن حیا زنجیر پاست'''، نوشته: اشعار مخفی از طبع روان، ظرافت اندیشه و خاطر حساس او حکایت دارد و مضمون‌های لطیف در جای‌جای سخن او جلوه‌گر است<ref>ر.ک: علیخان، زیب‌النساء، ص142</ref>‏.

'''خورشید جهان تابم و نشناخت مرا کس  

افسوس که صاحب‌نظران را نظری نیست'''<ref>ر.ک: همان</ref>‏.

در ارادت به حضرت علی(ع) می‌نویسد:  

'''مخفیا در روز محشر بی‌نصیب از کوثر است

آنکه دست دوستی بر دامن حیدر نزد'''

'''زبان در کام کش مخفی و پای صبر در دامن

که آخر پنجه شاه ولایت دست من گیرد'''<ref>ر.ک: همان، ص143-142</ref>‏.

فهرست اشعار در انتهای کتاب ذکر شده است.  

# علیخان، زیب‌النساء، «حیات زیب‌النساء مخفی در پرتو کلامش»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: پژوهش ادبیات معاصر جهان، پاییز و زمستان 1380، شماره 11، ص133 تا 146، به آدرس اینترنتی:

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/88315

 

 

== وابسته‌ها ==

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]