۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جبایی، محمد بن عبدالوهاب: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'پاك' به 'پاک') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class= | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR03819.jpg|بندانگشتی|جبایی، محمد بن عبدالوهاب]] | [[پرونده:NUR03819.jpg|بندانگشتی|جبایی، محمد بن عبدالوهاب]] | ||
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | ||
|- | |- | ||
! نام!! data-type= | ! نام!! data-type="authorName" |جبایی، محمد بن عبدالوهاب | ||
|- | |- | ||
|نامهای دیگر | |نامهای دیگر | ||
|data-type= | | data-type="authorOtherNames" | جبایی، ابوعلی | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
|data-type= | | data-type="authorfatherName" |عبدالوهاب | ||
|- | |- | ||
|متولد | |متولد | ||
|data-type= | | data-type="authorbirthDate" |235ق | ||
|- | |- | ||
|محل تولد | |محل تولد | ||
|data-type= | | data-type="authorBirthPlace" |در جباء، شهركى در خوزستان | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
|data-type= | | data-type="authorDeathDate" |303 ق | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
|data-type= | | data-type="authorTeachers" |[[شحام]] | ||
[[اسکافی، محمد بن عبدالله|ابوجعفر اسكافى]] | |||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
|data-type= | | data-type="authorWritings" | | ||
|-class= | |- class="articleCode" | ||
|کد مؤلف | |کد مؤلف | ||
|data-type= | | data-type="authorCode" |AUTHORCODE03819AUTHORCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۵: | ||
'''جُبّايى، ابوعلى محمد بن عبدالوهاب بن سلام'''، (235 - شعبان 303ق / 849 - فوريه 916م)، يكى از بزرگ‌ترين نظريه‌پردازان معتزله است كه گروهى از معتزليان متأخر با عنوان «جبائيه» به پيروى از وى شناخته مى‌شدند. | '''جُبّايى، ابوعلى محمد بن عبدالوهاب بن سلام'''، (235 - شعبان 303ق / 849 - فوريه 916م)، يكى از بزرگ‌ترين نظريه‌پردازان معتزله است كه گروهى از معتزليان متأخر با عنوان «جبائيه» به پيروى از وى شناخته مى‌شدند. | ||
برخلاف شهرت فراگير ابوعلى، دانسته‌ها درباره زندگى او اندك و پراكنده است. ابوعلى خود در 235ق، در جباء، شهركى در خوزستان واقع در كرانه شمالى رود شوشتر متولد شد. وى در آغاز جوانى - به‌تخمين در اواسط دهه 250ق - براى تحصيل به بصره رفت و به حلقه درس ابويعقوب يوسف بن عبدالله شحام درآمد. اين تخمين بر پايه حكاياتى است كه حاكى از نخستين مناظرات او ظاهراً در بصره است و اينكه در اين زمان او را «پسركى از جباء» مى‌خوانده‌اند. | == ولادت == | ||
برخلاف شهرت فراگير ابوعلى، دانسته‌ها درباره زندگى او اندك و پراكنده است. ابوعلى خود در 235ق، در جباء، شهركى در خوزستان واقع در كرانه شمالى رود شوشتر متولد شد. | |||
== تحصیلات == | |||
وى در آغاز جوانى - به‌تخمين در اواسط دهه 250ق - براى تحصيل به بصره رفت و به حلقه درس ابويعقوب يوسف بن عبدالله شحام درآمد. اين تخمين بر پايه حكاياتى است كه حاكى از نخستين مناظرات او ظاهراً در بصره است و اينكه در اين زمان او را «پسركى از جباء» مى‌خوانده‌اند. | |||
پرورش جبايى در خوزستان به وى تربيتى ايرانى داده بود. [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعرى]] در نقدى بر تأويلات قرآنى ابوعلى، تصريح دارد كه زبان اصلى وى عربى نبود و به كنايه يادآور مى‌شود كه او در فهم قرآن، زبان اهل روستایش جباء را مبنا قرار داده است. گفتنى است كه [[ابن طاووس، علی بن موسی|ابن طاووس]] نيز گاه درك او از زبان عربى را نقد كرده است. | پرورش جبايى در خوزستان به وى تربيتى ايرانى داده بود. [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعرى]] در نقدى بر تأويلات قرآنى ابوعلى، تصريح دارد كه زبان اصلى وى عربى نبود و به كنايه يادآور مى‌شود كه او در فهم قرآن، زبان اهل روستایش جباء را مبنا قرار داده است. گفتنى است كه [[ابن طاووس، علی بن موسی|ابن طاووس]] نيز گاه درك او از زبان عربى را نقد كرده است. | ||
شحام مهم‌ترين استاد او در كلام معتزلى است و به‌عنوان واسطه‌اى در انتقال تعاليم ابوالهذيل علاف به وى ايفاى نقش كرده است. [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهرآشوب]]، ابوجعفر اسكافى (د 240ق)، متكلم معتزلى بغداد را نيز از استادان او شمرده است كه از نظر زمانى پذيرفتنى نيست. فارغ از كلام، تبحر ابوعلى در حيطه‌هاى ادبيات عرب حكايت از آن دارد كه تعليمى استوار در اين باره داشته، هرچند گزارش روشنى درباره استادان ادب او به دست نيامده است. | [[شحام]] مهم‌ترين استاد او در كلام معتزلى است و به‌عنوان واسطه‌اى در انتقال تعاليم ابوالهذيل علاف به وى ايفاى نقش كرده است. [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهرآشوب]]، [[اسکافی، محمد بن عبدالله|ابوجعفر اسكافى]] (د 240ق)، متكلم معتزلى بغداد را نيز از استادان او شمرده است كه از نظر زمانى پذيرفتنى نيست. فارغ از كلام، تبحر ابوعلى در حيطه‌هاى ادبيات عرب حكايت از آن دارد كه تعليمى استوار در اين باره داشته، هرچند گزارش روشنى درباره استادان ادب او به دست نيامده است. | ||
قراين نشان مى‌دهد كه ابوعلى در حدود سال 257ق / 871م، بصره را به قصد بغداد ترك كرد و تا حدود سال 274ق / 887م، هنوز آنجا بوده است. برخى حكايات نشان از ملاقات‌هايى ميان ابوعلى جبايى در دوره اقامتش در بغداد با ابن راوندى - متكلم منشعب از معتزله - دارد، اما گوئين - شايد با توجه به عبارات ركيك موجود در اين روايت، مانند اعتراف ابن راوندى به معارضه‌اى با قرآن - اصرار دارد كه اين حكايات برساخته است. دوره اقامت ابوعلى جبايى در بغداد، فرصتى مناسب بود تا بغداديان با آموزه‌هاى مكتب معتزلى بصره نيز آشنا شوند و اين آغازى بود براى اينكه مرزهاى جغرافيايى ميان دو مكتب بصره و بغداد فروريزد و نام بصرى و بغدادى براى اين دو مكتب، صرفاً ناظر به تمايز دو سنت معتزلى باشد. | قراين نشان مى‌دهد كه ابوعلى در حدود سال 257ق / 871م، بصره را به قصد بغداد ترك كرد و تا حدود سال 274ق / 887م، هنوز آنجا بوده است. برخى حكايات نشان از ملاقات‌هايى ميان ابوعلى جبايى در دوره اقامتش در بغداد با ابن راوندى - متكلم منشعب از معتزله - دارد، اما گوئين - شايد با توجه به عبارات ركيك موجود در اين روايت، مانند اعتراف ابن راوندى به معارضه‌اى با قرآن - اصرار دارد كه اين حكايات برساخته است. دوره اقامت ابوعلى جبايى در بغداد، فرصتى مناسب بود تا بغداديان با آموزه‌هاى مكتب معتزلى بصره نيز آشنا شوند و اين آغازى بود براى اينكه مرزهاى جغرافيايى ميان دو مكتب بصره و بغداد فروريزد و نام بصرى و بغدادى براى اين دو مكتب، صرفاً ناظر به تمايز دو سنت معتزلى باشد. | ||
| خط ۴۷: | خط ۵۳: | ||
در ميان مهم‌ترين شاگردان او همچنين بايد از [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعرى]]، بنيان‌گذار مذهب اشاعره، نام برد كه پس از سال‌ها تحصيل كلام نزد او - به قولى 40 سال - به سبب افتراق فكرى كه ميان او با استاد پديد آمده بود، از مذهب او روى‌گردان شد، به مذهب كلامى اهل سنت و جماعت گرويد و حتى رديه‌اى بر او نوشت. اين گزارش [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] كه جبايى همسر مادر اشعرى بود، در منابع متقدم تأييد نشده است. | در ميان مهم‌ترين شاگردان او همچنين بايد از [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعرى]]، بنيان‌گذار مذهب اشاعره، نام برد كه پس از سال‌ها تحصيل كلام نزد او - به قولى 40 سال - به سبب افتراق فكرى كه ميان او با استاد پديد آمده بود، از مذهب او روى‌گردان شد، به مذهب كلامى اهل سنت و جماعت گرويد و حتى رديه‌اى بر او نوشت. اين گزارش [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] كه جبايى همسر مادر اشعرى بود، در منابع متقدم تأييد نشده است. | ||
== وفات == | |||
او سرانجام در عسكر مكرم وفات يافت. اينكه برخى چون [[ذهبى]]، به سبب شهرت انتساب او به بصره، وفاتش را در بصره گفته‌اند، عارى از دقت است. ابوعلى به فرزندش ابوهاشم وصيت كرد كه پيكر وى را در عسكر مكرم به خاک سپارد، اما ابوهاشم پيكر پدر را به زادگاهش جباء منتقل و در مقبره خانوادگى كنار مادر و مادربزرگش دفن كرد. | او سرانجام در عسكر مكرم وفات يافت. اينكه برخى چون [[ذهبى]]، به سبب شهرت انتساب او به بصره، وفاتش را در بصره گفته‌اند، عارى از دقت است. ابوعلى به فرزندش ابوهاشم وصيت كرد كه پيكر وى را در عسكر مكرم به خاک سپارد، اما ابوهاشم پيكر پدر را به زادگاهش جباء منتقل و در مقبره خانوادگى كنار مادر و مادربزرگش دفن كرد. | ||
== آثار == | |||
با آنكه ابوعلى تأليفات متعددى داشته و [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] آنها را بيش از 70 تصنيف گفته، اكنون هيچ‌يك از آثار او برجاى نمانده است تا امكان مطالعه مستقيم آراء او وجود داشته باشد. حتى اطلاعات [[ابن ندیم، محمد بن اسحاق|ابن نديم]] درباره عناوين آثار وى نيز از بخش‌هاى مفقودشده كتاب «الفهرست» است و [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] كه ظاهراً اين بخش از «الفهرست» را در اختيار داشته، فقط به كتابى اشاره كرده است كه ابوعلى جبايى در رد شاگردش اشعرى نوشته بود؛ تنها ازآن‌رو كه چنين تأليفى او را به شگفت آورده است. | با آنكه ابوعلى تأليفات متعددى داشته و [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] آنها را بيش از 70 تصنيف گفته، اكنون هيچ‌يك از آثار او برجاى نمانده است تا امكان مطالعه مستقيم آراء او وجود داشته باشد. حتى اطلاعات [[ابن ندیم، محمد بن اسحاق|ابن نديم]] درباره عناوين آثار وى نيز از بخش‌هاى مفقودشده كتاب «الفهرست» است و [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] كه ظاهراً اين بخش از «الفهرست» را در اختيار داشته، فقط به كتابى اشاره كرده است كه ابوعلى جبايى در رد شاگردش اشعرى نوشته بود؛ تنها ازآن‌رو كه چنين تأليفى او را به شگفت آورده است. | ||