گنجینه دیوان نشاط اصفهانی: تفاوت میان نسخه‌ها

«راستى غزل‌هاى [[نشاط اصفهانی، عبدالوهاب|نشاط]] در میان متأخران بسیار مطبوع افتاد چه به اقتفاى [[حافظ، شمس‌الدین محمد|خواجه حافظ علیه‌الرحمه]] غزل مى‌گفت و اگر جز این یک غزل که مطلع آن این است:

دیگر هیچ نداشت براى بزرگى و علو مقام شعرى او کافى بود و حال‌آنکه قصاید و غزلیات مطبوع و لطیف بسیار دارد...». <ref>ر.ک: همان، ص30</ref>

حال و سوز و گدازى که در غزل‌هاى اوست راستى آدمى را مى‌فریبد و بى‌اراده، آفرین، آفرین بر زبان روان مى‌گرداند:

نشاط، در سرودن قصیده نیز از خود چیره‌دستى نشان داده و اگرچه کم گفته اما گزیده گفته و از اندک خود جهان ادب را پر کرده است، تغزلى را که در وصف اشرف مازندران سروده، همچنین قصیده‌اى را که به لغز آینه در ستایش فتحعلى شاه سروده و نیز قصیده‌هاى دیگرش را نیز مى‌توان گواه توانایى و روانى طبع او دانست. در مثنوى‌هاى [[نشاط اصفهانی، عبدالوهاب|نشاط]] نیز سوزوگداز و صفا و پاکى دل به‌خوبی نمودار است و مانند مثنوى‌هاى مولوى، به جامه عرفان و اندرز و رهبرى آراسته است:

در سرودن رباعى و ترانه نیز دستى داشته و جاى‌جاى رباعى‌هاى نغزى از خود بجا نهاده است:

این قطعه پندآمیز او درباره «درددل و شکایت» مانند قطعه‌هاى دیگرش بس لطیف و نغز و پرمغز است:

[[نشاط اصفهانی، عبدالوهاب|نشاط]] در سرودن شعرهاى عربى و ترکى نیز دست داشته و قصیده‌ها و غزل‌هایى چند به این دو زبان سروده که پاره‌اى از آنها در پاره‌اى دست‌نویس‌ها برجاست، یکى از قصیده‌هاى شیواى او به عربى قصیده‌اى است که بر وزن «مستفعلن مستفعلن» سروده و چند بیت آن براى نمونه در زیر آورده مى‌شود:

این رباعى نیز از اوست:

[[نشاط اصفهانی، عبدالوهاب|نشاط]] در سرودن شعر ملمع نیز توانا بوده و مصرع‌ها و بیت‌هاى بسیارى به عربى و گاه به ترکى در کنار شعرهاى فارسى نشانده است. غزل 89 در صفحه 81 این دفتر معجونى است از ترکى و فارسى و عربى و دو بیت آغازین آن چنین است:

[[نشاط اصفهانی، عبدالوهاب|نشاط]] به ترکى چند غزل و چند رباعى دارد که در آنها شاه را ستوده و گویا آنها را بخصوص براى تقدیم به شاه مى‌سروده است، رباعى زیر را سه روز پیش از مرگ در بستر بیمارى سروده و آن را «به خاکپاى شاهنشاه عرضه نموده» و شاه نیز آن را دیده و پسندیده است:

[[نشاط اصفهانی، عبدالوهاب|نشاط]] چنان‌که گفته شد از هواخواهان و دوستاران دبستان بازگشت ادبى بوده و همواره مى‌کوشیده شعر فارسى را از تباهى و فساد سبک هندى رهایى بخشد و آن را دوباره به راه پیشینیان و استادان قدیم رهبرى کند. [[نشاط اصفهانی، عبدالوهاب|نشاط]] در شیوه غزل‌سرایی بیشتر پیرو سعدى به‌ویژه [[حافظ، شمس‌الدین محمد|حافظ]] بوده. در قصیده و تغزل و مثنوى نیز [[نظامى گنجوى]]، [[انورى]]، [[امیر معزى]]، [[مولوی، جلال‌الدین محمد|مولوى]]، [[عبید زاکانی، عبیدالله|عبید زاکانى]] و [[جامى]] و استادانى دیگر را پیشرو خود قرار داده و در ضمن پیروى از آنان پاره‌اى از قصیده و غزل‌هایشان را پاسخ گفته است. ارادت [[نشاط اصفهانی، عبدالوهاب|نشاط]] به نظامى گنجوى نیز کمتر از دیگران نبوده است. حکیم گنجه در آغاز «لیلى‌ومجنون» خود گفته است:

و [[نشاط اصفهانی، عبدالوهاب|نشاط]] تحت تأثیر او چنین سروده:

جامى نیز از کسانى بوده که [[نشاط اصفهانی، عبدالوهاب|نشاط]] را اینچنین به پیروى از خود واداشته است:

نشاط، در مثنوى جلال‌الدین بلخى را پیشرو خود قرار داده و گذشته از آنکه شیوه او را در بیان سخنان اخلاقى و اجتماعى و سوز و گدازهاى عاشقانه و رازونیازهاى عارفانه برگزیده، در چندین جا سخنان او را «تضمین» نموده است.