۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
الفقه و الإجتهاد، عناصر التأصيل و التجديد و المعاصر (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۹ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۱۵:۳۹
، ۲۹ آوریل ۲۰۲۰بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
}} | }} | ||
'''الفقه و الاجتهاد: عناصر التأصيل و التجديد و المعاصرة'''، تعریب کتاب «ویژگیهای اجتهاد و فقه پویا (فقه پویا در مکتب سه فقیه)»، اثر علیرضا فیض (متوفی 1397ش) میباشد. برگردان عربی کتاب را حسین صافی و تحقیق و تصحیح آن را حسین قبیسی و سمیر خیرالدین برعهده گرفتهاند. | '''الفقه و الاجتهاد: عناصر التأصيل و التجديد و المعاصرة'''، تعریب کتاب «ویژگیهای اجتهاد و فقه پویا (فقه پویا در مکتب سه فقیه)»، اثر [[فیض، علیرضا|علیرضا فیض]] (متوفی 1397ش) میباشد. برگردان عربی کتاب را [[صافی، حسین|حسین صافی]] و تحقیق و تصحیح آن را [[حسین قبیسی]] و [[سمیر خیرالدین]] برعهده گرفتهاند. | ||
مؤلف در این اثر درصدد ایجاد یک رنسانس فقهی است تا با تجدید حیات اجتماعی و سیاسی در فقه بتوان به همه مسائل مربوط به جامعه پویا و متمدن امروزی پاسخ گفت و فقه شیعه را از حالت قرون وسطایی تحمیلی، خارج ساخت و وارد عرصه اجتماع کرد؛ بهطوریکه کتب فقهی و رسالههای عملیه بهجای آنکه فقط مملو از مسائل عبادی فردی باشند، منعکسکننده مسائل اجتماعی و سیاسی و غیره گردند تا به قول ایشان، پرنده زیبا و دلفریب فقه همچون همای سعادت با دو بال گسترده بر فراز فرد و جامعه به پرواز درآمده و مراقب و راهبر باشد<ref>ر.ک: واحد یاریجان، یونس، ص15</ref>. | مؤلف در این اثر درصدد ایجاد یک رنسانس فقهی است تا با تجدید حیات اجتماعی و سیاسی در فقه بتوان به همه مسائل مربوط به جامعه پویا و متمدن امروزی پاسخ گفت و فقه شیعه را از حالت قرون وسطایی تحمیلی، خارج ساخت و وارد عرصه اجتماع کرد؛ بهطوریکه کتب فقهی و رسالههای عملیه بهجای آنکه فقط مملو از مسائل عبادی فردی باشند، منعکسکننده مسائل اجتماعی و سیاسی و غیره گردند تا به قول ایشان، پرنده زیبا و دلفریب فقه همچون همای سعادت با دو بال گسترده بر فراز فرد و جامعه به پرواز درآمده و مراقب و راهبر باشد<ref>ر.ک: واحد یاریجان، یونس، ص15</ref>. | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
دغدغه اصلی مؤلف، توجه به گسست موجود بین فقه و اجتهاد شیعه با مسائل اجتماعی و بررسی علل این فاصله است؛ بهطوریکه دهها صفحه از بخشهای مختلف کتاب، به شرح و بسط این موضوع اختصاص یافته و در جایجای آن با عباراتی گوناگون از این مسئله شکوه شده است. ضمن اینکه در هر مرحله هم راهکارهای متعددی برای رفع این مشکل ارائه شده و توجه بدانها را یاریگر پویایی فقه برشمرده است. عنایت به دلیل عقل و عرف عقلایی و عناصر زمان و مکان و مسائل اجتماعی و بهخصوص دلیل انسداد که بایستی آن را قدر دانسته و بر صدر نشاند و در حد کتاب و سنت و عقل و اجماع، اهمیت داده و عصای دست فقیه قرار داد. از جمله راهکارهای پویایی فقه، علاوه بر توجه به اجتهاد متجزی و تشکیل شوراهای فقاهت از همه مذاهب اسلامی جهت استخراج فتاوی مترقی، دقت نظر در آرای فقهایی است که دارای فقه مستقل بودهاند. نگارش این کتاب گرانسنگ نیز گامی در جهت تحقق همین امر بوده است که در آن بر تأثیرناپذیری مقدس اردبیلی (متوفی 993ق) و فیض کاشانی متوفی (1091ق) و محقق سبزواری (متوفی 1090ق)، از اقوال مشهور و عدم توجه آنها به اجماع و شهرت فتوایی اشاره شده است تا استقلال اندیشه در فقه استدلالی شیعه بر همه پژوهشگران این عرصه، آشکار شود<ref>ر.ک: همان، ص16</ref>. | دغدغه اصلی مؤلف، توجه به گسست موجود بین فقه و اجتهاد شیعه با مسائل اجتماعی و بررسی علل این فاصله است؛ بهطوریکه دهها صفحه از بخشهای مختلف کتاب، به شرح و بسط این موضوع اختصاص یافته و در جایجای آن با عباراتی گوناگون از این مسئله شکوه شده است. ضمن اینکه در هر مرحله هم راهکارهای متعددی برای رفع این مشکل ارائه شده و توجه بدانها را یاریگر پویایی فقه برشمرده است. عنایت به دلیل عقل و عرف عقلایی و عناصر زمان و مکان و مسائل اجتماعی و بهخصوص دلیل انسداد که بایستی آن را قدر دانسته و بر صدر نشاند و در حد کتاب و سنت و عقل و اجماع، اهمیت داده و عصای دست فقیه قرار داد. از جمله راهکارهای پویایی فقه، علاوه بر توجه به اجتهاد متجزی و تشکیل شوراهای فقاهت از همه مذاهب اسلامی جهت استخراج فتاوی مترقی، دقت نظر در آرای فقهایی است که دارای فقه مستقل بودهاند. نگارش این کتاب گرانسنگ نیز گامی در جهت تحقق همین امر بوده است که در آن بر تأثیرناپذیری [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]] (متوفی 993ق) و [[فیض کاشانی، محمد بن شاهمرتضی|فیض کاشانی]] متوفی (1091ق) و [[محقق سبزواری، محمدباقر|محقق سبزواری]] (متوفی 1090ق)، از اقوال مشهور و عدم توجه آنها به اجماع و شهرت فتوایی اشاره شده است تا استقلال اندیشه در فقه استدلالی شیعه بر همه پژوهشگران این عرصه، آشکار شود<ref>ر.ک: همان، ص16</ref>. | ||
مؤلف محترم، در پیشگفتار، راه حل جبران کمبود قوانین جامعه ایران بعد از انقلاب اسلامی را، توافق در مآخذ دست دوم مثل ادله عقلی و عرف عقلا و مصلحت و دلیل انسداد جهت نیل به قوانین پیشرفته و خردپسند میداند؛ چراکه منابع دست اول، یعنی کتاب و سنت را حتی با تمسک به اطلاقات و عمومیتشان کافی ندانسته و با رد ادعای اینکه از سیر تا پیاز حکم همه موضوعات و مسائل در کتاب و سنت آمده، میگوید: با وجود کفایت آنها، نبایستی علمای سلف دیگر نیازی در رجوع به اصول عملیه احساس میکردند. | مؤلف محترم، در پیشگفتار، راه حل جبران کمبود قوانین جامعه ایران بعد از انقلاب اسلامی را، توافق در مآخذ دست دوم مثل ادله عقلی و عرف عقلا و مصلحت و دلیل انسداد جهت نیل به قوانین پیشرفته و خردپسند میداند؛ چراکه منابع دست اول، یعنی کتاب و سنت را حتی با تمسک به اطلاقات و عمومیتشان کافی ندانسته و با رد ادعای اینکه از سیر تا پیاز حکم همه موضوعات و مسائل در کتاب و سنت آمده، میگوید: با وجود کفایت آنها، نبایستی علمای سلف دیگر نیازی در رجوع به اصول عملیه احساس میکردند. | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
در بحث از عرف و پویایی فقه، همه تعبیرات مختلف اعم از عادت، سنت، سیره، طریقه و بنای عقلا و حتی مواقع، مواقف، اصل، احکام عقلایی، امر ارتکازی و نیز تأثیر زمان و مکان را همان عرف عقلا و دانشمندان دانسته و از معانی لغوی و اصطلاحی و ادله حجیت آن بحث کرده و ضمن نقد نظر کسانی که حجیت آن را منوط به رسیدن به عصر معصوم دانستهاند، فقط عدم ردع شارع را لازم شمرده و میگوید: چون عرفیات زمان ما در مرئی و منظر معصوم(ع) بوده و ردع و منعی نداشتهاند، پس همه اعراف مشروعند. | در بحث از عرف و پویایی فقه، همه تعبیرات مختلف اعم از عادت، سنت، سیره، طریقه و بنای عقلا و حتی مواقع، مواقف، اصل، احکام عقلایی، امر ارتکازی و نیز تأثیر زمان و مکان را همان عرف عقلا و دانشمندان دانسته و از معانی لغوی و اصطلاحی و ادله حجیت آن بحث کرده و ضمن نقد نظر کسانی که حجیت آن را منوط به رسیدن به عصر معصوم دانستهاند، فقط عدم ردع شارع را لازم شمرده و میگوید: چون عرفیات زمان ما در مرئی و منظر معصوم(ع) بوده و ردع و منعی نداشتهاند، پس همه اعراف مشروعند. | ||
مؤلف متذکر شده که فقط قوانین مربوط به مخابرات و پست دو جلد کتاب میشود، پس مسلماً همه احکام اقتصادی و سیاسی و فرهنگی و علمی و نظامی و بینالمللی و حقوق دریاها و فلات قارهها، انرژی هستهای، ماهوارهها، کنترل جمعیت، حقوق بشر و کنوانسیونها هزاران جلد کتاب است؛ بنابراین همچنانکه این همه با خبر واحد و اصول عملیه، قابل پاسخگویی نیست، با عرف و سیره عقلا و دلیل انسداد هم مسلماً قابل حل نخواهد بود، مگر آنکه محدوده دین و بهخصوص فقه را مشخص کنیم و بگوییم: هر آنچه به حکم شرعی نیاز داشته، در کتاب و سنت آمده و اگر نیامده پس به خود بشر و عقل و تدبیر او واگذار شده که با احکام عقلی عمل کند و هیچ لزومی ندارد داعیه شرعی بودن هم داشته باشد؛ در محدوده ما لا نص فيه، بشر به حکم شرعی نیاز ندارد و با حکم عقلی قادر است خود را اداره کند. مگر میشود اینهمه عرفهای متضاد و متعارض را مورد تأیید شارع دانست. | مؤلف متذکر شده که فقط قوانین مربوط به مخابرات و پست دو جلد کتاب میشود، پس مسلماً همه احکام اقتصادی و سیاسی و فرهنگی و علمی و نظامی و بینالمللی و حقوق دریاها و فلات قارهها، انرژی هستهای، ماهوارهها، کنترل جمعیت، حقوق بشر و کنوانسیونها هزاران جلد کتاب است؛ بنابراین همچنانکه این همه با خبر واحد و اصول عملیه، قابل پاسخگویی نیست، با عرف و سیره عقلا و دلیل انسداد هم مسلماً قابل حل نخواهد بود، مگر آنکه محدوده دین و بهخصوص فقه را مشخص کنیم و بگوییم: هر آنچه به حکم شرعی نیاز داشته، در کتاب و سنت آمده و اگر نیامده پس به خود بشر و عقل و تدبیر او واگذار شده که با احکام عقلی عمل کند و هیچ لزومی ندارد داعیه شرعی بودن هم داشته باشد؛ در محدوده ما لا نص فيه، بشر به حکم شرعی نیاز ندارد و با حکم عقلی قادر است خود را اداره کند. مگر میشود اینهمه عرفهای متضاد و متعارض را مورد تأیید شارع دانست. | ||