۱۰۶٬۳۳۳
ویرایش
التنقيح الرائع لمختصر الشرائع: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ابن بابویه، ابوجعفر، محمد بن علی' به 'ابن بابویه، محمد بن علی'
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ابن بابویه، ابوجعفر، محمد بن علی' به 'ابن بابویه، محمد بن علی') |
|||
| (۱۵۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR00089J1.jpg | |||
| عنوان =التنقیح الرائع لمختصر الشرائع | |||
| عنوان‌های دیگر = | |||
| | | پدیدآوران = | ||
[[مرعشی، محمود]] (اهتمام) | |||
| | |||
| | |||
[[ | [[حلی، جعفر بن حسن]] (نویسنده) | ||
[[فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله]] (شارح) | [[فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله]] (شارح) | ||
[[حسینی | [[حسینی کوهکمری، عبداللطیف]] (محقق) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 182 /م3 م3027 | ||
| موضوع = | |||
فقه جعفری - قرن 7ق. | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
حلی، جعفر بن حسن، 602 - 676ق. مختصر النافع فی فقه الامامیه - نقد و تفسیر | |||
| ناشر = | |||
|ناشر | مکتبة آیت‌الله المرعشي النجفي(ره) | ||
| مکان نشر =قم - ایران | |||
| سال نشر = 1404 ق | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE00089AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =4 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =00089 | |||
| کتابخوان همراه نور =00089 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''التنقيح الرائع لمختصر الشرائع''' تألیف [[فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله|جمال‌الدين مقداد بن عبداللّه سيورى حلّى]] (م 826 ق) معروف به [[فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله|فاضل مقداد]]، [[فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله|مقداد سيورى]] يكى از بهترين و مفيدترين شروح مختصر النافع [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] (م 676 ق) است كه در آن مباحث مشكل و مجمل تفسير و بيان شده‌اند و وجوه اصطلاحاتى همچون الاظهر، الاشبه، الاصح و نظائر آن تبيين و توضيح داده شده‌اند. | |||
كتاب [[شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام (تحقیق بقال)|شرايع الاسلام]] و [[المختصر النافع في فقه الإمامية|مختصر النافع]] دو اثر جاودانه [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] از باارزشترين و مهمترين کتاب‌هاى فقهى اماميه هستند كه از زمان نگارش مورد توجه فقهاى بزرگ واقع شده كه در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] به بيش از صد شرح و حاشيه بر آنها اشاره شده است. | |||
مؤلف در مقدمه كتاب دربارۀ آن مى‌نويسد:لم يسبق احد الى مثله في تهذيبه (الشرايع)، و لم يلحق لاحد في وضعه و ترتيبه. | |||
كتاب التنقيح الرائع در زمان خود از نظر استقراء تام كلمات فقهاى بزرگى همچون [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]](م 436 ق)، [[شيخ مفيد]](م 413 ق)، [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]](م 460 ق)، [[ابن ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] (م 598 ق)، [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلى]](726 ق)، | |||
[[شهید اول، محمد بن مکی|شهيد اوّل]] (م 786 ق)، و حتى نظريات [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلّى]] (م 676 ق)، در الشرايع و ساير کتاب‌هاى وى، كم نظير است.احاطه مؤلف به تمام آثار [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]]، [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]] و [[شهید اول، محمد بن مکی|شهيد اوّل]] و بيان متين و محترمانه اختلاف فتاوايشان در آنها، اين كتاب را از اعتبار والايى برخوردار ساخته است. | |||
به دليل همين ویژگیها تقريبا در تمام كتب فقهى و موسوعه‌هاى فقهى بعد از آن به نظريات مطرح شده در آن استناد و استدلال شده است.و بزرگانى همچون ابن طى فقعانى (م 855 ق) در الدر المنضود، [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] (م 940 ق) در [[رسائل المحقق الكركي|الرسائل الكركى]]، [[جامع المقاصد في شرح القواعد|جامع المقاصد]]، [[قطیفی بحرانی، ابراهیم بن سلیمان|شيخ ابراهیم قطيفى]] (م بعد از 944 ق) در السراج الوهاج، [[شهيد ثانى]](م 966 ق) در [[مسالك الأفهام إلی تنقيح شرائع الإسلام|مسالك الافهام]]، [[موسوی عاملی، محمد بن علی|سيد محمد عاملى]] در [[مدارك الأحكام في شرح شرائع الإسلام|مدارک الاحكام]]، شيخ يوسف بحرانى (م 1186 ق) در [[الحدائق الناضرة في أحكام العترة الطاهرة|الحدائق الناضرة]]، [[حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد|محمد جواد عاملى]] (م 1226 ق) در [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الكرامة]]، [[طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی|سيد على طباطبائى]] (م 1231 ق) در [[رياض المسائل في بيان الأحكام بالدلائل (ط - القدیمة)|رياض المسائل]]، [[نراقی، احمد بن محمدمهدی|محقق نراقى]] (م 1246 ق)، در [[مستند الشيعة في أحكام الشريعة|مستند الشيعه]]، [[صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر|شيخ حسن نجفى]] (م 1266 ق) در [[جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام|جواهر الكلام]] و در اكثر كتب فقهاى متأخر از وى به آن استناد و استدلال شده است. | |||
==گفتار بزرگان== | |||
[[خوانساری، سید محمدباقر بن زین‌العابدین|صاحب الروضات]] در 173/7 دربارۀ آن مى‌نويسد:و اما كتابه التنقيح الذى هو في الحقيقة معلمه الوضيع، فهو امتن كتاب في الفقه الاستدلالى و أرزن خطاب ينتفع به الدانى و العالى، و فيه من الفوائد الخارجة في كثير، و من الزوائد النافجة نبذ حقبر؟ | |||
[[آقا بزرگ تهرانى]] در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]463/4،464 دربارۀ آن آمده است: | |||
هو شرح تام من الطهارة الى الديات في مجلدين بعنوان قوله قوله ابتدأ فيه بمقدمات في تعريف الفقه و تحصيله و الادلّة العقلية و العمل بخبر الواحد و اقسامه، و تفسير الأشهر و الاظهر و الأشبه و غير ذلك من مصطلحات المصنف. | |||
[[امین، سید محسن|صاحب اعيان الشيعه]] ج 139/4 به نقل از حسن بن راشد حلّى (زنده در 830 ق) شاگرد مؤلف مى‌نويسد:شرح مختصر النافع شيخنا نجم‌الدين ابى القاسم بن سعيد المسمى ب(النافع)، شرحا اكثر فيه الافادة و اظهر الاحكام و الاجادة و بلغ الحسنى و زيادة و لا يشبه بغيره من الشروح البتة يعرف ذلك من وقف عليها و عليه. | |||
صاحب اعيان الشيعه ج 139/4 به نقل از حسن بن راشد حلّى(زنده در 830 ق)شاگرد مؤلف مى‌نويسد:شرح مختصر النافع شيخنا | |||
==تاريخ تأليف== | ==تاريخ تأليف== | ||
با توجه به اينكه در | با توجه به اينكه در پایان جلد 1 كتاب الوصايا تاريخ پایان آن 814ق ذكر شده است و در پایان كتاب ديات نيز تاريخ پایان آن 9 ربيع الاوّل سال 818ق ذكر شده است | ||
بنابر اين كتاب در حدود سالهاى | بنابر اين كتاب در حدود سالهاى 813ق تا 818ق تأليف شده است. | ||
در الذريعة 463/4 و 464 و طبقات | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]463/4 و 464 و [[طبقات أعلام الشيعة]] ج /4قرن نهم/ص 139 نيز تاريخ پایان آن 818 ذكر شده است. | ||
==نسخه‌ها== | ==نسخه‌ها== | ||
در الذريعة 464/4 به نسخه‌اى از عصر مؤلف مربوط به | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]464/4 به نسخه‌اى از عصر مؤلف مربوط به 821ق در كتابخانه آستان قدس رضوى در نسخه‌اى به خط مولى عبدالسميع بن فياض اسدى مربوط به 918ق از كتابخانه آستان قدس رضوى و نسخه‌اى در كتابخانه شيخ هادى کاشف‌الغطاء(م 1316 ق) به خط شيخ محمد بن احمد بن ابى جامع مربوط به 909ق اشاره شده است. | ||
در صفحه 152 مقدمه‌اى بر فقه شيعه نيز به نسخه‌هاى متعددى همچون نسخه‌هاى آستان قدس رضوى مربوط به 821 | در صفحه 152 مقدمه‌اى بر فقه شيعه نيز به نسخه‌هاى متعددى همچون نسخه‌هاى آستان قدس رضوى مربوط به 821 ق، و 918 ق، كتابخانه ملك در تهران مربوط به 834 ق، كتابخانه آيت‌الله | ||
مرعشى مربوط به 867 | مرعشى مربوط به 867 ق، مجلس شوراى اسلامى مربوط به قبل از 916 ق، مسجد اعظم، مسجد گوهرشاد و غير آنان اشاره شده است. | ||
==نسخه‌هاى مورد استفاده== | ==نسخه‌هاى مورد استفاده== | ||
در چاپ كتاب موجود از 5 نسخه خطى كتابخانه عمومى | در چاپ كتاب موجود از 5 نسخه خطى كتابخانه عمومى آیت‌الله مرعشى نجفى استفاده شده كه عبارتند از: | ||
#نسخه به خط سيد حسين بن مرتضى ساروى مربوط به 867 ق | |||
#نسخه نفيس و خوبى به شماره 3173 كه نام نویسنده و تاريخ نگارش آن معلوم نيست | |||
#نسخه نفيس ديگرى با شماره 1725 كه نام نویسنده و تاريخ نگارش آن معلوم نيست | |||
#نسخه خطى مربوط به 956ق كه نام نویسنده آن مشخص نيست | |||
#نسخه مربوط به 1112ق به خط على بن احمد بن خميس احسائى | |||
==تاريخ انتشار== | ==تاريخ انتشار== | ||
كتاب موجود به اهتمام | كتاب موجود به اهتمام [[مرعشی، محمود|سيد محمود مرعشى]] در انتشارات كتابخانه آیت‌الله مرعشى در سال 1404ق در 4 جلد چاپ شده است.تحقيق و تصحيح كتاب توسط سيد عبداللطيف حسینى كوهكمرى انجام شده است. | ||
==تبيين اصطلاحات و اسامى مشايخ== | ==تبيين اصطلاحات و اسامى مشايخ== | ||
| خط ۱۲۴: | خط ۱۰۱: | ||
الاصح آنچه كه غير از آن احتمال ندارد. | الاصح آنچه كه غير از آن احتمال ندارد. | ||
الاحوط با عمل نمودن به | الاحوط با عمل نمودن به آن، يقين به برائة ذمة حاصل مى‌شود. | ||
الاكثر قائلين به اين نظريه اكثريت دارند | الاكثر قائلين به اين نظريه اكثريت دارند | ||
| خط ۱۴۶: | خط ۱۲۳: | ||
الثلاثة الطوسى مع المفيد مع المرتضى | الثلاثة الطوسى مع المفيد مع المرتضى | ||
علم الهدى | علم الهدى السيد المرتضى | ||
الخمسة الثلاثة مع ابن بابويه و ابنه محمد | الخمسة الثلاثة مع [[ابن بابویه، محمد بن علی|ابن بابويه]] و ابنه محمد | ||
المتأخر ابن ادريس | المتأخر[[ابن ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] | ||
وى همچنين در مقدمه ششم صفحه 11 اسامى اساتيدش كه به صورت مختصر بيان شده را معرفى مى‌نمايد و مى‌نويسد: | وى همچنين در مقدمه ششم صفحه 11 اسامى اساتيدش كه به صورت مختصر بيان شده را معرفى مى‌نمايد و مى‌نويسد: | ||
| خط ۱۵۶: | خط ۱۳۳: | ||
العلامة حسن بن مطهر | العلامة حسن بن مطهر | ||
الشريف | الشريف سيد عميد‌الدين عبدالمطلب بن اعرج حسینى | ||
السعيد | السعيد فخر‌الدين | ||
الشهيد محمد بن مكى | الشهيد محمد بن مكى | ||
| خط ۱۶۴: | خط ۱۴۱: | ||
القاضى ابن براج | القاضى ابن براج | ||
التقى | التقى ابوالصلاح | ||
العجلى ابن ادريس | العجلى[[ابن ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] | ||
الحسن ابن ابى عقيل | الحسن [[ابن ابی‌عقیل عمانی، حسن بن علی|ابن ابى عقيل]] | ||
==تقسيم بندى مطالب== | ==تقسيم بندى مطالب== | ||
| خط ۱۷۵: | خط ۱۵۲: | ||
در مقدمه كتاب موضوع بحث را مؤلف به دو قسمت كلى تقسيم نموده مى‌نويسد: | در مقدمه كتاب موضوع بحث را مؤلف به دو قسمت كلى تقسيم نموده مى‌نويسد: | ||
ان مباحث هذا الشرح تنحصر | ان مباحث هذا الشرح تنحصر في قسمين احدهما ذكر ما في المسألة من الخلاف و وجهه و وجه الاظهرية و الاشبهية و الاصحيّة و منشأ التردد و ما شابه ذلك و ثانيهما-ذكر مسألة مجملة | ||
تحتاج الى بيان و | تحتاج الى بيان و تفصيل، او قاعدة تحتاج الى تفريع و تذييل، او ذكر تعريف غير مذكور، او بيان محترزات ما هو مذكور او تفسير لفظ نذكر معناه اللغوى و الاصطلاحى كتاب از مقدمه و 4 قسمت تشكيل شده است.در مقدمه تعريف فقه، ادله فقهى، بيان انواع روايات از نظر علم دراية، اصطلاحات موجود در كتاب و غير آن ذكر شده است. | ||
و 4 قسمت در 4 مجلد مطرح شده است در جلد اوّل قسمت عبادات شامل | و 4 قسمت در 4 مجلد مطرح شده است در جلد اوّل قسمت عبادات شامل کتاب‌هاى طهارت، | ||
صلاة، زكاة، صوم، حج، جهاد است. | |||
جلد دوم در بردارنده قسمت عقود يعنى | جلد دوم در بردارنده قسمت عقود يعنى کتاب‌هاى تجارت، رهن، حجر، ضمان، صلح، شركت، مضاربة، مزارعة، مساقات، وديعة و عارية، اجاره، وكالت، وقوف و صدقات، سبق و رمايه، و وصايا است. | ||
جلد سوّم شامل | جلد سوّم شامل کتاب‌هاى نكاح، طلاق، اقرار، ايمان، نذور و عهود است. | ||
جلد چهارم شامل | جلد چهارم شامل کتاب‌هاى صيد و اطعمة و اشربة، غصب، شفعة، احياء و موات، نقطه، ارث، قضاء، شهادات، حدود و تعزيرات، قصاص، ديات است. | ||
در | در پایان جلد سوّم آمده است تم القسم الثالث و هو قسم الايقاعات فلنشرع في الرابع و هو الاحكام.بنظر مى‌رسد كه صيد و ذبائح، احياء و موات و نظائر آن از قسمت احكام نباشد. | ||
== | ==مهمترین ویژگی کتاب== | ||
همانطور كه گذشت مهمترين | همانطور كه گذشت مهمترين ويژگى كتاب استقراء تام كلمات فقهاى قبل از مؤلف است ولى وى صرفا به نقل قول فقهاى اكتفا ننموده است بلكه مباحث ارزشمندى از اصول فقه و رجال و حتى لغت را بيان نموده است. به عنوان نمونه در ج 158/4 مى‌نويسد: الرابع اجماع ائمتنا عليهم‌السلام و هو حجة كما تقرر في الاصول و يا ج 194/4 مى‌نويسد، و الرواية المذكورة لا تصلح حجة للشيخ | ||
==اما اولا فلضعف سماعة.== | ==اما اولا فلضعف سماعة.== | ||
از ديگر خصوصيات وى اجتهاد زنده و آزادانديشى در نقد و بررسى است تا جائيكه وى گاهى به اصطلاحات محقق حلى اشكال نموده است به عنوان نمونه در ج 351/3 در كتاب الطلاق مى‌نويسد: | از ديگر خصوصيات وى اجتهاد زنده و آزادانديشى در نقد و بررسى است تا جائيكه وى گاهى به اصطلاحات [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] اشكال نموده است به عنوان نمونه در ج 351/3 در كتاب الطلاق مى‌نويسد: | ||
و الاكثر على الاوّل و لم اقف على رواية تدل على ذلك | و الاكثر على الاوّل و لم اقف على رواية تدل على ذلك في الامة، و حينئذ كان ينبغى للمصنف ان يقول على الاشبه لا الاشهر فانه خلاف اصطلاحه | ||
وى همچنين در جلدهاى پایانى كتاب گاهى به [[ابن ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] اشكال مى‌كند و مثلاًدر بحث كتاب الارث ج 142/4 مى‌نويسد، فأولها[[ابن ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] بكون القتل غير عمد و هو وهم منه. | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[المعتبر في شرح المختصر]] | [[المعتبر في شرح المختصر]] | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده:فقه و اصول]] | [[رده: فقه و اصول]] | ||
[[رده:فقه مذاهب]] | [[رده: فقه مذاهب]] | ||
[[رده:فقه شیعه]] | [[رده: فقه شیعه]] | ||