شرح حكمة الإشراق سهروردي: تفاوت میان نسخه‌ها

قطب‌الدین متن حكمة الإشراق را نقل و با شرح خود ممزوج مى‏سازد و در این شرح نه‌تنها به توضیح لغات و اصطلاحات و بیان تعبیرات تشبیهى و استعارى و کنائى مى‏پردازد، بلکه آگاهى‏هاى مفیدى را از بیان مفاهیم فلسفى و عرفانى و اندیشه‏‌هاى متقدمان و متأخران را بر خواننده عرضه مى‏دارد که در این مختصر به برخى از آنها اشاره مى‏گردد:

# او در تعریف حکمت اشراق مى‏گوید: یعنى حکمتى که بر اشراق که کشف باشد نهاده شده یا مقصود حکمت مشرقیان است که اهل فارس هستند و این هم به معنى اول بر مى‏گردد، زیرا حکمت آنان کشفى و ذوقى بوده و به اشراق نسبت داده شده که همان ظهور انوار عقلى است و اعتماد فارسیان در حکمت بر ذوق و کشف بوده است. او اشاره به اهمیت علوم ایرانیان مى‏کند و مى‏گوید حوادث روزگار حکمت‏هاى آنان را نابود کرده و ملک را از آنان ربوده و اسکندر نیز بیشتر کتاب‌ها و حکمت‏هاى آنان را سوزانده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/11737/1/18 ر.ک: همان]</ref>.

# و هنگام بحث [[سهروردی، یحیی بن حبش|سهروردى]] از نور و ظلمت نزد حکیمان ایرانى، قطب‌الدین مى‏گوید: حکماى فارس که به دو اصل نور و ظلمت قائل‏اند، نور و ظلمت را رمزى از وجوب و امکان مى‏دانند. نور قائم‌مقام واجب‌الوجود و ظلمت قائم‌مقام ممکن‌الوجود است و این بدان معنى نیست که مبدأ نخستین دو حقیقت است، یکى نور و یکى ظلمت، زیرا فضلاى فارس که در دریاى علوم حقیقى غوطه‏ور بودند هرگز چنین پندارى نداشته‏اند و از همین روى پیامبر اکرم (ص) درباره آنان فرموده است: لو کان العلم بالثریا لتناولته رجال من فارس<ref>ر.ک: همان، صفحه نوزده</ref>.

# و نیز درباره گفته [[سهروردی، یحیی بن حبش|سهروردى]] که جهان هرگز خالى از حکمت نبوده است مى‏گوید: زیرا همچنان که عنایت الهى اقتضاى وجود این عالم را مى‏کند، همان عنایت اقتضاى صلاح آن را نیز مى‏کند و این صلاح به‌وسیله حکیمان متأله که شارعان شرایع و مؤسسان قاعده‌اند به دست مى‏آید و اگر زمانى از یکى یا از گروهى از ایشان خالى باشد فساد و هرج‌ومرج حاصل مى‏آید؛ و نیز درباره خلیفه خداوند در روى زمین مى‏گوید: یعنى آنکه جانشینى مى‏کند از خداوند در علم و ریاست و اصلاح عالم زیرا باید خداوند را موجودى باشد که از دیگران به او نزدیک‏تر باشد که فیض خداوند به‌وسیله او به دیگران رسد، بنابراین حافظان علوم حقیقى و قائمان به حجت‏هاى خدا و اصلاح‌کنندگان خلق خدا، خلیفه خداوندند در روى زمین بر خلق او<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/11737/1/19 ر.ک: همان، صفحه نوزده و بیست]</ref>.

و بالاخره آنجا که [[سهروردی، یحیی بن حبش|سهروردى]] گفته است: کتاب ما براى طالبان تأله و بحث است، او مى‏گوید: زیرا اینان جامع هر دو حکمت هستند. حکمت ذوقیه که با آن انوار الهى را دریافت مى‏کنند و حکمت بحثیه که با آن اصول و قواعد علوم را در مى‏یابند همچون علم منطق و طبیعى و الهى؛ و در این بحث که همچنان که محسوسات را مشاهده مى‏کنیم روحانیات را هم مشاهده مى‏کنیم مى‏گوید: محسوسات مانند ستارگان و اجسام طبیعى که بر پایه آن علوم هیئت و طبیعیات استوارند و روحانیات مانند ذات‌های مجرد و اشراق‏ها و هیئت‏هاى نورى آنها که علوم الهى و اسرار ربانى بر آن مبتنى است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/11737/1/21 ر.ک: همان، صفحه بیست‌ویک]</ref>.