۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بلوغ القری في ذيل إتحاف الوری بأخبار أم القری (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۱ ژانویهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۲۲:۰۹
، ۱۱ ژانویهٔ ۲۰۲۰بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
| کد کنگره = /م7 الف28 248 DS | | کد کنگره = /م7 الف28 248 DS | ||
| کد اتوماسیون = AUTOMATIONCODE21973AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون = AUTOMATIONCODE21973AUTOMATIONCODE | ||
| کتابخوان همراه نور =21973 | |||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۸: | ||
==درباره ذیل== | ==درباره ذیل== | ||
'''بلوغ القری في ذيل إتحاف الوری بأخبار أم القری'''، اثر العز عبدالعزیز بن نجم بن فهد مکی میباشد. | '''بلوغ القری في ذيل إتحاف الوری بأخبار أم القری'''، اثر العز [[ابن فهد، عبدالعزيز بن نجم|عبدالعزیز بن نجم بن فهد مکی]] میباشد. | ||
این کتاب، آگاهیهایی را پیرامون رخدادهای مکه در فاصله رمضان 885ق تا ربیعالثانی 922ق، شامل رویدادهای سیاسی حکومت اشراف و حاکمان مکه، مناسبات سیاسی آنها با حکمرانان چَرکسی، وفیات و موالید بزرگان و شخصیتهای مکه و رخدادهای اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی ارائه داده است. | این کتاب، آگاهیهایی را پیرامون رخدادهای مکه در فاصله رمضان 885ق تا ربیعالثانی 922ق، شامل رویدادهای سیاسی حکومت اشراف و حاکمان مکه، مناسبات سیاسی آنها با حکمرانان چَرکسی، وفیات و موالید بزرگان و شخصیتهای مکه و رخدادهای اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی ارائه داده است. | ||
این اثر، در تکمیل گزارشهای کتاب | این اثر، در تکمیل گزارشهای کتاب «[[إتحاف الوری بأخبار أم القری|إتحاف الوری]]» نوشته [[ابن فهد، عمر بن محمد|عمر بن فهد]] و با هدف استمرار بخشیدن به سنت تاریخنگاری محلی مکه نگارش یافته است.<ref>احمدی میرآقا، علی، 1395</ref> | ||
بغدادی نام این کتاب را «بلوغ القری بذيل إتحاف الوری» ثبت کرده و زرکلی آن را «بلوغ القری لذيل إتحاف الوری» آورده است. خود عز بن فهد نام کتابش را «بلوغ القری في ذيل إتحاف الوری» ضبط کرده است.<ref>ر.ک: همان</ref> | بغدادی نام این کتاب را «بلوغ القری بذيل إتحاف الوری» ثبت کرده و [[زرکلی، خیرالدین|زرکلی]] آن را «بلوغ القری لذيل إتحاف الوری» آورده است. خود [[ابن فهد، عبدالعزيز بن نجم|عز بن فهد]] نام کتابش را «بلوغ القری في ذيل إتحاف الوری» ضبط کرده است.<ref>ر.ک: همان</ref> | ||
برخورد معتدل ابن فهد با ارباب قدرت و حکومت، داوریها و گزارشهای او را چشمگیر ساخته است. وی در برابر شریف برکات بن محمد (متوفی903ق) و دیگر حاکمان همعصر خود، موضع مستقلی داشت و از نقد و تذکر درباره رفتارهای اشتباه حکومت وقت پرهیز نمیکرد. برای نمونه، در ذیل رویدادهای 887ق از جنگی یاده شده که برکات بن محمد با عربهای مطیر به راه انداخته بود تا بر اموال و املاک آنها تسلط یابد. ابن فهد پس از این گزارش میافزاید که این نبرد هنگامی رخ داده که میان شریف برکات و اعراب یادشده، معاهده صلح برقرار بوده است.<ref>همان</ref> | برخورد معتدل ابن فهد با ارباب قدرت و حکومت، داوریها و گزارشهای او را چشمگیر ساخته است. وی در برابر شریف برکات بن محمد (متوفی903ق) و دیگر حاکمان همعصر خود، موضع مستقلی داشت و از نقد و تذکر درباره رفتارهای اشتباه حکومت وقت پرهیز نمیکرد. برای نمونه، در ذیل رویدادهای 887ق از جنگی یاده شده که برکات بن محمد با عربهای مطیر به راه انداخته بود تا بر اموال و املاک آنها تسلط یابد. ابن فهد پس از این گزارش میافزاید که این نبرد هنگامی رخ داده که میان شریف برکات و اعراب یادشده، معاهده صلح برقرار بوده است.<ref>همان</ref> | ||
بیشتر اهمیت کتاب در آن است که این اثر، سنت خاندان فهد در تاریخنویسی وقایعنگارانه مکه مکرمه را تداوم بخشیده و با تعمیق و گسترش این روش در تقویت اصول و مبانی آن نقشی اساسی ایفا کرده است. این سنت تاریخنگاری محلی پس از او به دست فرزندش جارالله بن فهد ادامه یافته و پیش از او، پدرش با نگارش | بیشتر اهمیت کتاب در آن است که این اثر، سنت خاندان فهد در تاریخنویسی وقایعنگارانه مکه مکرمه را تداوم بخشیده و با تعمیق و گسترش این روش در تقویت اصول و مبانی آن نقشی اساسی ایفا کرده است. این سنت تاریخنگاری محلی پس از او به دست فرزندش جارالله بن فهد ادامه یافته و پیش از او، پدرش با نگارش «[[إتحاف الوری بأخبار أم القری|إتحاف الوری]]»، بنیادهای این سبک تاریخنویسی را سامان داده است.<ref>همان</ref> | ||
اعتبار گزارشهای این کتاب، یکی دیگر از ویژگیها و امتیازات آن است. درست است که دیدگاه هر تاریخنگار در ثبت وقایع کتاب او تأثیر دارد، اما درباره عز بن فهد، این حقیقت که او در مکه حضور داشته و رخدادها را از نزدیک دیده و از اسناد و مدارک سیاسی آگاهی موثق داشته، موجب افزایش اعتبار آگاهیهای کتاب او میشود؛ زیرا گزارشهای او بر پایه مشاهده و تجربه عینی است.<ref>همان</ref> | اعتبار گزارشهای این کتاب، یکی دیگر از ویژگیها و امتیازات آن است. درست است که دیدگاه هر تاریخنگار در ثبت وقایع کتاب او تأثیر دارد، اما درباره عز بن فهد، این حقیقت که او در مکه حضور داشته و رخدادها را از نزدیک دیده و از اسناد و مدارک سیاسی آگاهی موثق داشته، موجب افزایش اعتبار آگاهیهای کتاب او میشود؛ زیرا گزارشهای او بر پایه مشاهده و تجربه عینی است.<ref>همان</ref> | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۶: | ||
از لحاظ موضوعی، این کتاب مشتمل بر تاریخ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مکه است. گزارشهای ابن فهد بیانگر وضعیت مکه و تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مکه در نیمه دوم سده نهم قمری است. مصادر و مآخذ ابن فهد بیشتر از اسناد و فرمانهای امیران و حکمرانان چَرکسی برای اشراف مکه و قضات و محتسبان و برخی بازرگانان مکه و نیز اخبار و گزارشهای مسافران مکه، گزینش شده است. بیشتر مطالب کتاب بر پایه اینگونه آگاهیها و نیز اطلاعاتی است که از طریق مکاتبات خصوصی با شخصیتها و دانشوران مکه مانند نامه گزارشگرانه [[سخاوی، محمد بن عبدالرحمن|شمسالدین سخاوی]] برای عز بن فهد و نیز اخباری که این افراد در اختیار وی گذاشتهاند، به دست آمده است. ابن فهد به هیچیک از تواریخ محلی قدیم و جدید مکه استناد نکرده است.<ref>همان</ref> | از لحاظ موضوعی، این کتاب مشتمل بر تاریخ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مکه است. گزارشهای ابن فهد بیانگر وضعیت مکه و تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مکه در نیمه دوم سده نهم قمری است. مصادر و مآخذ ابن فهد بیشتر از اسناد و فرمانهای امیران و حکمرانان چَرکسی برای اشراف مکه و قضات و محتسبان و برخی بازرگانان مکه و نیز اخبار و گزارشهای مسافران مکه، گزینش شده است. بیشتر مطالب کتاب بر پایه اینگونه آگاهیها و نیز اطلاعاتی است که از طریق مکاتبات خصوصی با شخصیتها و دانشوران مکه مانند نامه گزارشگرانه [[سخاوی، محمد بن عبدالرحمن|شمسالدین سخاوی]] برای عز بن فهد و نیز اخباری که این افراد در اختیار وی گذاشتهاند، به دست آمده است. ابن فهد به هیچیک از تواریخ محلی قدیم و جدید مکه استناد نکرده است.<ref>همان</ref> | ||
روش عز بن فهد در نگارش «بلوغ القری» شباهت بسیار به شیوه «إتحاف الوری» تألیف پدرش دارد و در واقع ادامه و استمرار کار او است. ویژگی مشترک هر دو کتاب، تدوین گاهشمارانه رخدادها بر پایه تقویم عربی است. البته در «إتحاف الوری» رویدادها بهصورت سالشماری گزارش شده و در «بلوغ القری»، همه آگاهیها بر پایه ماههای عربی تدوین یافته است. به اصطلاح روش عز بن فهد، رخدادنویسی ماهنگارانه است. او در این روش، به شکلی جزئیتر، هر رویداد و موضوع خبری را بر پایه روزهای هر ماه تنظیم مینماید. تفاوت دیگر در این است که در «إتحاف الوری» تنها گزارش «وفَیات» بزرگان و دانشوران مکه ضبط گشته و در این میان، توجهی ویژه به گزارش رخدادهای سیاسی اشراف آل برکات شده و برخی از گزارشهای مربوط به مسجد الحرام هم آمده است؛ اما در «بلوغ القری»، وفیات و موالید به ترتیب هر ماه و با تفصیل گزارش گشته و رخدادهای جزئی دیگر نیز به آن افزوده شده است. گذشته از این، «بلوغ القری» معمولا به ثبت رخدادهای مهم از قبیل رفتوآمد شخصیتها، مناسبات سیاسی، درگیریها، آداب و رسمهای مردم مکه، مسائل مربوط به اداره مسجد الحرام و کعبه و شهر مکه پرداخته و نویسنده کتاب، عهدهدار گزارش همه رخدادهایی بوده که در فاصله رمضان 885ق تا ربیعالثانی 922ق در مکه روی داده است.<ref>همان</ref> | روش [[ابن فهد، عبدالعزيز بن نجم|عز بن فهد]] در نگارش «بلوغ القری» شباهت بسیار به شیوه «إتحاف الوری» تألیف پدرش دارد و در واقع ادامه و استمرار کار او است. ویژگی مشترک هر دو کتاب، تدوین گاهشمارانه رخدادها بر پایه تقویم عربی است. البته در «إتحاف الوری» رویدادها بهصورت سالشماری گزارش شده و در «بلوغ القری»، همه آگاهیها بر پایه ماههای عربی تدوین یافته است. به اصطلاح روش عز بن فهد، رخدادنویسی ماهنگارانه است. او در این روش، به شکلی جزئیتر، هر رویداد و موضوع خبری را بر پایه روزهای هر ماه تنظیم مینماید. تفاوت دیگر در این است که در «إتحاف الوری» تنها گزارش «وفَیات» بزرگان و دانشوران مکه ضبط گشته و در این میان، توجهی ویژه به گزارش رخدادهای سیاسی اشراف آل برکات شده و برخی از گزارشهای مربوط به مسجد الحرام هم آمده است؛ اما در «بلوغ القری»، وفیات و موالید به ترتیب هر ماه و با تفصیل گزارش گشته و رخدادهای جزئی دیگر نیز به آن افزوده شده است. گذشته از این، «بلوغ القری» معمولا به ثبت رخدادهای مهم از قبیل رفتوآمد شخصیتها، مناسبات سیاسی، درگیریها، آداب و رسمهای مردم مکه، مسائل مربوط به اداره مسجد الحرام و کعبه و شهر مکه پرداخته و نویسنده کتاب، عهدهدار گزارش همه رخدادهایی بوده که در فاصله رمضان 885ق تا ربیعالثانی 922ق در مکه روی داده است.<ref>همان</ref> | ||
نویسنده هدف خود از نگارش این کتاب را به ضرورت ثبت عظمتها و ارزشهای مکه و روشن کردن ناشناختههای آن بازگردانده است.<ref>همان</ref> | نویسنده هدف خود از نگارش این کتاب را به ضرورت ثبت عظمتها و ارزشهای مکه و روشن کردن ناشناختههای آن بازگردانده است.<ref>همان</ref> | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۳: | ||
کتاب بر پایه نسخ خطی گوناگون و با کوشش سه تن از محققان عرب با نامهای صلاحالدین بن خلیل ابراهیم، عبدالرحمن بن حسین ابوالخیور و علیان بن عبدالعالی تصحیح شده و در چهار جلد با تعلیقات و حواشی مفصل منتشر شده است.<ref>همان</ref> | کتاب بر پایه نسخ خطی گوناگون و با کوشش سه تن از محققان عرب با نامهای صلاحالدین بن خلیل ابراهیم، عبدالرحمن بن حسین ابوالخیور و علیان بن عبدالعالی تصحیح شده و در چهار جلد با تعلیقات و حواشی مفصل منتشر شده است.<ref>همان</ref> | ||
جلد چهارم به نمایه اعلام، کتابها، رخدادها و مکانها اختصاص دارد. مقدمه مصححان کتاب درباره زندگی عز بن فهد، آثار، محیط سیاسی وی و اهمیت کتاب است. ارزش کار این محققان، افزون بر تصحیح و تهیه فهارس راهنما، افزودن تعلیقات علمی و مفیدی است که در پانوشت صفحات آوردهاند. کمتر صفحهای از کتاب، خالی از تعلیقههایی در توضیح مفاهیم، نامها و اعلام، توضیح رخدادهای تاریخی و سیاسی و تحقیق در اصطلاحات اداری عصر مَمالیک و چَراکسه است. محققان بهدرستی دریافتهاند که کلمات و مفاهیم دیوانی و اداری مورد استفاده نویسنده «بلوغ القری»، در دوران ممالیک شکل گرفتهاند. ازاینرو، از منابع دست اول و معتبر مانند | جلد چهارم به نمایه اعلام، کتابها، رخدادها و مکانها اختصاص دارد. مقدمه مصححان کتاب درباره زندگی عز بن فهد، آثار، محیط سیاسی وی و اهمیت کتاب است. ارزش کار این محققان، افزون بر تصحیح و تهیه فهارس راهنما، افزودن تعلیقات علمی و مفیدی است که در پانوشت صفحات آوردهاند. کمتر صفحهای از کتاب، خالی از تعلیقههایی در توضیح مفاهیم، نامها و اعلام، توضیح رخدادهای تاریخی و سیاسی و تحقیق در اصطلاحات اداری عصر مَمالیک و چَراکسه است. محققان بهدرستی دریافتهاند که کلمات و مفاهیم دیوانی و اداری مورد استفاده نویسنده «بلوغ القری»، در دوران ممالیک شکل گرفتهاند. ازاینرو، از منابع دست اول و معتبر مانند «[[صبح الأعشی في صناعة الإنشاء|صبح الأعشی]]» [[قلقشندی، احمد بن علی|قَلْقَشندی]]، «[[الضوء اللامع لأهل القرن التاسع|الضوء اللامع]]» [[سخاوی، محمد بن عبدالرحمن|سخاوی]]، «[[النجوم الزاهرة في ملوك مصر و القاهرة|النجوم الزاهرة]]» [[ابن تغری بردی، یوسف بن تغری بردی|ابن تغری بردی]] و «[[بدائع الزهور في وقائع الدهور (چاپ جدید قاهره)|بدائع الزهور]]» [[ابن ایاس، محمد بن احمد|ابن ایاس]] که بازتاب فرهنگ ویژه آن عصر و زمانه هستند، بهره برده و تعلیقاتی راهگشا بر «بلوغ القری» نگاشتهاند.<ref>همان</ref> | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
# مقدمه و متن کتاب. | # مقدمه و متن کتاب. | ||