دیوان منوچهری دامغانی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''دیوان منوچهری دامغانی'''، مجموعه اشعار ابونجم احمد بن قوص بن احمد، معروف به منوچهری دامغانی است که به کوشش سید محمد دبیرسیاقی، به چاپ رسیده است.

منوچهری یکی از شاعران ستایشگر زبان فارسی و آفریننده اشعار ستایشی قابل‌توجهی است؛ جز یکی دو قطعه و قصیده در شکایت از حسودان و دشمنان و برخی سروده‌های توصیفی کوتاه، بقیه سروده‌های او را قصاید ستایشی تشکیل می‌دهد. بدنه اصلی این سروده‌ها موضوعات خمری و پایانشان را ابیات ستایشی شامل می‌شود. منوچهری در شعر خود، کسانی چون مسعود و محمود غزنوی، حکیم عنصری، علی بن محمد و برخی از بزرگان و درباریان زمان را ستوده است. باوجوداین حجم از اشعار ستایشی در دیوان منوچهری، نمی‌توان او را شاعری کاملاً ستایشگر خواند. منوچهری به ضرورت شرایط اجتماعی زمان خود، ستایشگری کرده و به نظر می‌رسد چندان دل‌بسته ستایش نبوده است. در کنار این اشعار ستایشی، به آفرینش‌هایی ادبی نیز دست‌زده و پاره‌ای اشعار غیر ستایشی آفریده که نام او را در ادبیات فارسی جاودان کرده است<ref>ر.ک: امامی، نصرالله؛ تشکری، منوچهر؛ امرایی، آرش، ص55</ref>.

هنر برجسته منوچهری، آفریدن توصیفات زیبا و تشبیهات حسی است که حاصل تجربه شخصی او هستند؛ این توصیفات و تشبیهات به اشعار تغزلی شاعر محدود نمی‌شوند و در اشعار ستایشی نیز این شیوه را پی می‌گیرد و به‌ندرت وارد فضای روحی و روانی ممدوح می‌شود. اگرچه بهانه اصلی منوچهری به‌ظاهر ستایش بوده است، اما برخلاف دیگر شاعران ستایشگر، حجم ابیات ستایشی او کمتر از مقدمه‌های تغزلی قصاید اوست<ref>ر.ک: همان</ref>.

باآنکه ابیات ستایشی منوچهری محدود هستند، اما در همین ابیات محدود، فواید تاریخی، اخلاقی و اجتماعی قابل‌توجهی یافته می‌شود که بهره‌های شعر منوچهری را افزون‌تر می‌کند<ref>ر.ک: همان</ref>.

علاقه منوچهری به توصیف و همچنین توانایی او در به خدمت گرفتن و آفرینش توصیف‌های رنگارنگ، یکی از مهم‌ترین دلایلی است که تغزل‌های منوچهری را از نظر تعداد ابیات شاخص‌تر از بخش ستایشی قصیده می‌کند. مطالعه اجمالی دیوان منوچهری، برای ما آشکار می‌سازد که در اغلب موارد و شاید بتوان گفت در همه قصاید ستایشی منوچهری، تغزل اصل بوده است. منوچهری با بهره بردن از شیوه‌های مختلفی چون توصیف، تشبیب، معما و لغز، تهنیت جشن‌ها و اعیاد، استفاده از صنایعی چون «جمع و تقسیم» و یا هر شیوه و روش دیگر، ابیات مقدمه قصاید ستایشی را گسترش داده و تا آنجا که ممکن است بر تعداد آن‌ها می‌افزاید<ref>ر.ک: همان، ص59- 60</ref>.

'''هنگام بهار است و جهان چون بت فرخار

خیز ای بت فرخار، بیار آن گل بی‌خار'''

منوچهری مانند دیگر شاعران مشرق زمین در مضامین توصیفی خود، از زمینه‌های روایی بهره برده و برخی از توصیفات خود را به‌گونه‌ای داستان‌واره خلق کرده است. او در این نوع توصیفات، با ابیات موقوف‌المعانی، می‌کوشد عنصر مورد توصیف خود را محور آن داستان قرار داده، با گشتن حول آن محور، به هدف نهایی خود که توصیف جزئی و همه‌جانبه است، دست بیابد<ref>ر.ک: همان، ص62</ref>.

در پایان می‌توان چنین گفت که مهم‌ترین ویژگی‌های توصیفات منوچهری که به‌صورت یکدست و همانند در بخش‌های ستایشی و غیر ستایشی اشعار او حضور دارند، عبارتند از: داستان‌واره بودن توصیفات، تحرک و پویایی، دامنه‌دار بودن توصیفات، به قید درآوردن توصیفات گذرا، وجود بافت‌های اشرافی و کاروانی. لازم به ذکر است که ابیات کوتاه ستایشی منوچهری نیز یک‌باره خالی از فایده نیستند، بلکه در این اشعار توصیفات و نکات مثبت و ضد ارزش در عرض هم حضور دارند<ref>ر.ک: همان، ص73- 74</ref>.

<references/>