دیوان ناصح قمشه‌ای: تفاوت میان نسخه‌ها

'''دیوان ناصح قمشه‌ای'''، حاوی اشعار و سروده‌های شیخ عبدالرحیم ملکیان، متخلص به «ناصح قمشه‌ای» است. توضیحات اشعار به قلم شیخ حسن عرفان است.  

«گنج گوهر» یا اربعین‌نامه، اولین بخش از دیوان اشعار ناصح قمشه‌ای است. شاعر در گنج گوهر - بنا به سنّتِ اربعین‌نویسى - چهل حدیث شریف را شرح گفته و نکاتى ظریف از آنها استخراج کرده است و همین شیوه را در «گوهر مراد» (که شرح حدیث ما الحقيقة امیر مؤمنان(ع) است) و در غالبِ «مثنویات» و در «تحفة الزّهراء» (که در شرح سخنان جگرسوزى است که امیر مؤمنان، در وقت به خاک سپردن زهرای اطهر، خطاب به رسول خدا(ص) گفته است) نیز در پیش گرفته است؛ امّا گاه از مضمون احادیث سود برده و تنها به اشاره‌ای به خود احادیث اکتفا کرده است. موارد این نوع استفاده نیز در دیوان فراوان است. سبک سخن شاعر، در مجموع (و خاصه در غزلیات)، سبک عراقى است و این، یعنى آنکه استاد بیشتر پیرو سعدى و حافظ و مولوى است<ref>ر.ک: علیرضاپور محمود، ص40</ref>‏.  

'''سر نامه به نام آنکه جان داد

دل و اندیشه و نطق و بیان داد'''

'''سر نامه به نام حی سبحان

دلارام همه پیدا و پنهان'''

'''به نام آنکه سرّ السّر اشیاست

که در عین نهانی آشکاراست'''<ref>ر.ک: متن کتاب، ص23</ref>‏.  

'''الهی نوربخش عارفانی

همه نور زمین و آسمانی'''

'''تو روشن ساختی پروردگارا

مه و مهر و نجوم باصفا را'''<ref>ر.ک: همان، ص25</ref>‏.  

'''همه هستی که در غیب و شهودند

اسیر عشق آن کل الوجودند'''

'''نه‌تنها عاشق وی خاکیانند

بر او شیدا همه افلاکیانند'''<ref>ر.ک: همان، ص85</ref>‏.  

اگر شعر متعهّد را شعرى بدانیم که غایتِ مطلوب آن اعتلاى حقیقت است و تعمیق معارف دین و ترویج اخلاق و صدق و صفا و فرومالیدن هرچه پستى و نامردمى، شعرى که نه در جستجوى نام و نان یا تنها براى خودِ شعر (هنر براى هنر) گفته آید، بلکه به انگیزه احساس تکلیف و به سائقه شور دینى از صفاى ضمیر سیلاب‌وار سرازیر گردد و غبار غفلت و روى و ریا را از روح آدمى فروشوید، دیوان ناصح قمشه‌ای را باید «شعر متعهّد» خواند. شیخ عبدالرحیم ملکیان، متخلص به ناصح قمشه‌ای، از زمره عالمان شاعرى است که شعر را وسیله تربیت و تهذیب می‌دانند و ابزار تعلیم معارف دین. استاد خود در جایى می‌گوید که اگر به سراغ شعر می‌رود، براى آن است که خبرهاى قدسى و لباب معانى را به گوش خواننده برساند:

'''رسانَد به دل، هاتف آسمانى

خبرهاى قدسى، لُباب معانى'''

'''مَنَش جامه لفظ پوشم که شاید

تواش خوانى و سرّ معنا بدانى'''<ref>ر.ک: علیرضاپور محمود، ص37</ref>‏.  

'''سر از خوابِ سحر بردار و بگذار

دوگانه پیش آن یار یگانه'''

'''در این صحرا مباد اى مرغ هشیار

به دام افتى براى حرصِ دانه'''<ref>ر.ک: همان، ص38</ref>‏.  

'''دلبر صاحب‌نظرم آرزوست

بر سر کویش گذرم آرزوست'''

'''دل به کمند سر زلفش نکوست

غمزه آن سیمبَرَم آرزوست'''

'''عاشقم و در پى تاوان عشق

ناله و سوز جگرم آرزوست'''

'''در پى اطوار و مقامات عشق

تازه‌تر از تازه‌ترم آرزوست'''

'''رشته زلفش به رخ آورد و گفت:  

معجز شقّ القمرم آرزوست'''<ref>ر.ک: همان؛ همان ص269</ref>‏.  

تعهّد و پایبندى بوده است که شاعر را نسبت به وقایعى که در جامعه مسلمین می‌گذرد، حساس کرده و او را به واکنش در این زمینه واداشته است... از میان این وقایع، که دیوان استاد - بااینکه غالب اشعار آن قبل از پیروزى انقلاب اسلامى سروده شده - از اشاره به آنها خالى نمانده است، می‌توان این موارد را برشمرد: انقلاب اسلامى ایران؛ فتنه آل سعود؛ جنگ تحمیلى؛ حماسه‌ای که شهیدان خدایی این سرزمین از خویش بروز دادند؛ پرواز جان‌گزای امام خمینى(ره)، قضیه فلسطین و لبنان، که استاد هرگاه به یاد این امر مىافتد بر صهیونیان نفرین می‌کند و گاه سوگمندانه می‌پرسد:

'''اَلا لبنان و صبرا و شتیلا

از این صهیونى خون‌خوار چونى؟''' <ref>ر.ک: همان، ص39؛ همان، ص347</ref>‏.  

'''اُشتر به وجد است از حُدی چون است ما را  

در حال نآرَد نغمه «سبع المثاني»؟'''<ref>ر.ک: همان؛ همان، ص232</ref>‏.  

'''هزاران در از علم سویت گشاید

اگر با تدبّر مر او را بخوانى'''<ref>ر.ک: همان؛ همان، ص224</ref>‏.  

'''به دور هجرِ آن گُل اى شه کلّ

غم و حزن مرا باشد تسلسل'''<ref>ر.ک: همان، ص42؛ همان، ص156</ref> و دیگرى صنعت عکس و تبدیل که در همه ابیات غزل «شاهد خوبان» به‌کاررفته است:

'''فداى جانان من باد سر و جان من

باد سر و جان من فداى جانان من'''<ref>ر.ک: همان؛ همان، ص325</ref>‏.  

'''ز نظم دلکش ناصح در اهتزاز آمد

روان سعدى و عطّار و خواجه شیراز'''

فهرست مطالب در ابتدای کتاب ذکر شده است.  

<references/>