۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
تحديد نهايات الأماكن لتصحيح مسافات المساكن: تفاوت میان نسخه‌ها
تحديد نهايات الأماكن لتصحيح مسافات المساكن (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۹:۱۸
، ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹جایگزینی متن - 'بهريرى' به 'بهره‌گيرى'
جز (جایگزینی متن - 'ه‌گ' به '') |
جز (جایگزینی متن - 'بهريرى' به 'بهره‌گيرى') |
||
| خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
بيرونى در مقدمه‌ى اين اثر، به مسائل مربوط به فلسفه‌ى طبيعى در مورد آفرينش و تشكيل ربع مسكون نيز پرداخته كه بيانگر وضعيت چنين پژوهش‌هایى در روزگار بيرونى است. براى مثال، در نظريه‌هاى زمين‌شناسى موجود بازنگرى‌هایى مى‌شد تا بتوانند وجود سنگواره‌ها را در بخش‌هایى از سرزمين‌هاى مسكونى كه ظاهراً هرگز به دريا نزدیک نبوده است، توضيح دهند. به مدد اين گونه پژوهش‌هاى بيرونى است كه از ساير آثار مفقود درباره‌ى زمين‌شناسى، نظير في «بناءالمُدن» ابن عميد، آگاه مى‌شويم. | بيرونى در مقدمه‌ى اين اثر، به مسائل مربوط به فلسفه‌ى طبيعى در مورد آفرينش و تشكيل ربع مسكون نيز پرداخته كه بيانگر وضعيت چنين پژوهش‌هایى در روزگار بيرونى است. براى مثال، در نظريه‌هاى زمين‌شناسى موجود بازنگرى‌هایى مى‌شد تا بتوانند وجود سنگواره‌ها را در بخش‌هایى از سرزمين‌هاى مسكونى كه ظاهراً هرگز به دريا نزدیک نبوده است، توضيح دهند. به مدد اين گونه پژوهش‌هاى بيرونى است كه از ساير آثار مفقود درباره‌ى زمين‌شناسى، نظير في «بناءالمُدن» ابن عميد، آگاه مى‌شويم. | ||
برخى مطالب مهم كتاب عبارتند از: 1. بيرون آوردن عرض بلد با | برخى مطالب مهم كتاب عبارتند از: 1. بيرون آوردن عرض بلد با بهره‌گيرى از ستارگان ابدى‌الظهور و اشاره به رصدهاى بنى‌موسى،... تعيين عرض جرجانيه توسط بيرونى. 2. تعيين عرض يك شهر از روى عرض شهرى ديگر و رصد خجندى در رى. 3. بيرون آوردن ميل اعظم به صورت مستقل، اشاره به رصدهاى دانشمندان يونانى؛ همچون اراتستن، هيپارخوس و بطلميوس. | ||
بيرونى به ارصاد دانشمندان دور اسلامى؛ همچون اصحاب ممتحن، بنى‌موسى، ابوالفضل هروى و ابوجعفر خازن، عبدالرحمان صوفى، ابوالوفاى بوزجانى، ابوحامد صاغانى (يا صغانى)، ابوسهل كوهى، خجندى (با شرحى بسيار ستايش‌آميز و نسبتاً مفصل دربار سدس عظيم ساخت او موسوم به سدس فخرى در كوه طبرك چسبيده به شهر رى و شرحى دربار مكالم ابوريحان و خجندى در اين باره)، و رصدهاى خودش نيز به علل پديد آمدن اختلاف در اندازه‌ها اشاره مى‌كند و از كسانى كه پيروى از محاسبات هندیان را به غلط، سبب اين اختلاف‌ها مى‌دانند، خرده مى‌گيرد. 4. پيدا كردن عرض بلد و ميل كلى از يكديگر: اشاره به برخى ارصاد و محاسبات خود مؤلف، و مطالبى از اين قبيل. 5. اقاليم سبعه: اشاره به ربع مسكون، اقليم‌هاى هفت‌گانه، روش محمد بن صباح در يافتن گشادگى مشرق كلى و سه رصد از بيرونى در اين باره. 6. شناختن اختلاف طول ميان شهرها: بيرونى نخست به نصف‌النهار مبدأ طول شرقى يا غربى، تعريف طول و اختلاف طول و اندازيرى آن. استفاده از خسوف در اندازيرى اختلاف طول،... تعريف ميل و نحو اندازيرى آن مى‌پردازد. سپس از رساله‌اى كه ابن‌سينا (در متن: ابوعلى سينوى) در تصحيح طول جرجان براى زرين گيس دختر شمس‌المعالى نوشته است، به سختى انتقاد مى‌كند، رصد وى را غيرقابل اعتماد و ابوالفضل هروى را در اين قبيل كارها مقدم بر او مى‌داند. وى در پايان اين بخش روش عملى اندازيرى ارتفاع كوه و اندازيرى قوس يك درجه توسط خود مى‌پردازد. در پايان كتاب نيز به مجموعه‌اى از رصدهاى زمان اعتدال خريفى توسط دانشمندان پيش يا پس از اسلام مى‌پردازد. | بيرونى به ارصاد دانشمندان دور اسلامى؛ همچون اصحاب ممتحن، بنى‌موسى، ابوالفضل هروى و ابوجعفر خازن، عبدالرحمان صوفى، ابوالوفاى بوزجانى، ابوحامد صاغانى (يا صغانى)، ابوسهل كوهى، خجندى (با شرحى بسيار ستايش‌آميز و نسبتاً مفصل دربار سدس عظيم ساخت او موسوم به سدس فخرى در كوه طبرك چسبيده به شهر رى و شرحى دربار مكالم ابوريحان و خجندى در اين باره)، و رصدهاى خودش نيز به علل پديد آمدن اختلاف در اندازه‌ها اشاره مى‌كند و از كسانى كه پيروى از محاسبات هندیان را به غلط، سبب اين اختلاف‌ها مى‌دانند، خرده مى‌گيرد. 4. پيدا كردن عرض بلد و ميل كلى از يكديگر: اشاره به برخى ارصاد و محاسبات خود مؤلف، و مطالبى از اين قبيل. 5. اقاليم سبعه: اشاره به ربع مسكون، اقليم‌هاى هفت‌گانه، روش محمد بن صباح در يافتن گشادگى مشرق كلى و سه رصد از بيرونى در اين باره. 6. شناختن اختلاف طول ميان شهرها: بيرونى نخست به نصف‌النهار مبدأ طول شرقى يا غربى، تعريف طول و اختلاف طول و اندازيرى آن. استفاده از خسوف در اندازيرى اختلاف طول،... تعريف ميل و نحو اندازيرى آن مى‌پردازد. سپس از رساله‌اى كه ابن‌سينا (در متن: ابوعلى سينوى) در تصحيح طول جرجان براى زرين گيس دختر شمس‌المعالى نوشته است، به سختى انتقاد مى‌كند، رصد وى را غيرقابل اعتماد و ابوالفضل هروى را در اين قبيل كارها مقدم بر او مى‌داند. وى در پايان اين بخش روش عملى اندازيرى ارتفاع كوه و اندازيرى قوس يك درجه توسط خود مى‌پردازد. در پايان كتاب نيز به مجموعه‌اى از رصدهاى زمان اعتدال خريفى توسط دانشمندان پيش يا پس از اسلام مى‌پردازد. | ||