التفسير البياني للقرآن الكريم: تفاوت میان نسخه‌ها

[[بنت‌الشاطی، عایشه|بنت‌الشاطی]] اصول و ضوابط منهج تفسیر بیانی خود را به‌اختصار و به نقل از کتاب «مناهج تجدید» در اصول زیر خلاصه کرده و کوشیده در طول تفسیر آیات و سور، به آن پایبند باشد:

# اصل نخست آن است که آیات قرآن باید به‌صورت موضوعی مورد بحث قرار گیرند و تفسیر شوند. برای این کار باید ابتدا همه آیات و سوره‌های مربوط به موضوع مورد بحث، گردآوری شوند.

# قاعده سوم در تفسیر بیانی دقت در فهم معنا و دلالت الفاظ قرآن کریم مطابق فهم مردمان عصر نزول است. [[بنت‌الشاطی، عایشه|بنت‌الشاطی]] در این‌باره می‌گوید: فرض ما این است که همان روحیه و زبان عربی، زبان قرآن است؛ بنابراین برای فهم دلالت الفاظ قرآن لازم است همان دلالت لغوی اصیلی را که حس عربی به ما می‌بخشد، ‌پی‌جویی کنیم و از طریق به‌دست‌آوردن کاربردهای مادی و مجازی لفظ، به معنای اصلی واژه برسیم؛ برای طی این مرحله در به‌دست‌آوردن معنای قرآنی یک واژه، لازم است تمام کاربردهای آن واژه در قرآن را با صبغه‌های مختلفی که دارد، بررسی و در سیاق خاص آن‌ها در آیه و سوره تدبر کنیم؛ به‌علاوه اینکه لازم است در سیاق عام آن واژه در تمام قرآن نیز تأمل کنیم تا به معنای حقیقی و اصلی آن واژه دست یابیم.

# چهارمین قاعده در فهم نصوص قرآن، داور قرار دادن سیاق آیات است. [[بنت‌الشاطی، عایشه|بنت‌الشاطی]] می‌گوید: برای فهم اسرار یک تعبیر در قرآن کریم از طریق سیاق خود را متعهد می‌دانیم که به آنچه نص آیه و روح آیه آن را احتمال می‌دهد، پایبند بمانیم، پس آنگاه اقوال مفسران را بر معنای برآمده از نص عرضه می‌داریم و تنها دیدگاه‌هایی را می‌پذیریم که نص آیه پذیرای آنها می‌باشد و از اسرائیلیات و آرای نادرست و تأویل‌های بدعت‌آمیز که از روی دسیسه در لابه‌لای کتب تفسیر جا داده شده، دوری می‌کنیم.

# [[بنت‌الشاطی، عایشه|بنت‌الشاطی]] معتقد است در مباحث نحوی و اعرابی و بلاغی آیات خود متن قرآن کریم باید معیار و داور باشد و قواعد نحوی و بلاغی بر آیات قرآن عرضه شود تا هرکدام از این قواعد با آیات ناسازگار بود‌، مردود شود؛ نه آنکه آیات قرآن بر قواعد ادبی عرضه شود و آنگاه برای مطابقت قواعد صنعت نحو و علوم بلاغت با آیات‌، به تأویل آیات رو آوریم؛ بنابراین هرگز نباید تأویلات علمای گذشته در باب اعراب و بلاغت آیات را اخذ کنیم و آن را بر صریح آیات و سیاق آنها ترجیح دهیم؛ زیرا قرآن کریم در اصالت ادبی و اعجاز بیانی‌اش در اوج قله است و نص محکمی است که کمترین شائبه تحریف و جعل در آن راه ندارد و همانند شواهد شعری نیست که دچار تنگناهای ضرورت شعری شده باشد تا همانند شعر راه تأویل به روی آن باز باشد.

# حمل آیات بر اطلاق: گرچه مؤلف در مقدمه تفسیر بالخصوص از این ویژگی و قاعده به یکی از محورهای تفسیر یاد نکرده است، اما به‌شدت گرایش دارد به اینکه الفاظ و آیات را از چنبره تفاسیر محدود و جزئی و موردی رها سازد و آنها را بر اطلاقی که دارند حمل کند. این یکی از مشخصه‌های بارز این تفسیر است که بخشی از نوآوری‌های تفسیری [[بنت‌الشاطی، عایشه|بنت‌الشاطی]] را به خود معطوف کرده است.

# یکی دیگر از ویژگی‌های تفسیر بیانی [[بنت‌الشاطی، عایشه|بنت‌الشاطی]]، اجتناب از پرداختن به امور جزئی و فرعی و کم‌اهمیت در فهم و تفسیر آیات است. مؤلف سخت اهتمام دارد از اموری که آیات شریفه از طرح آنها سکوت کرده، بپرهیزد و ازاین‌رو به شخصیت داستان‌ها، مکان‌هایی که حوادث در آنها رخ می‌دهد و نظیر اینها نمی‌پردازد؛ چه اینکه این امور در فهم آیات شریفه و مقاصد عالیه قرآن و هدایت‌بخشی آن نقشی ندارد. در ذیل آیه شریفه '''فأراه الآية الكبری''' (نازعات: 20) درباره اشاره این آیه به معجزه بزرگ حضرت موسی(ع) می‌گوید: ترجیح می‌دهیم مادام که خود قرآن، آن را معرفی نکرده ما هم آن را تعیین نکنیم و صرفاً به وصف کبری بودن آن اکتفا کنیم. در ذیل '''ما ودعك ربك و ما قلی''' (ضحی: 3) می‌گوید: لازم نمی‌بینم در اینجا همچون دیگر مفسران به علل انقطاع وحی بپردازم؛ اموری که هیچ ارتباطی با نظم قرآنی ندارد که اگر می‌داشت قرآن کریم از بیان آنها سکوت نمی‌کرد. در ذیل '''ثُمَّ لَتُسْأَ لُنَّ يَوْمَئِذ عَنِ النَّعِيمِ''' (تکاثر: 8) می‌گوید: مفسران درباره «نعیم» در این آیه اختلاف کرده‌اند که چه کسی سؤال می‌کند و از چه کسانی سؤال می‌شود و در کدام موقف سؤال می‌شود و نظیر اینها، اما بسیار مایه شگفتی است که قرآن کریم ترجیح داده در این‌باره سکوت کند تا آیه شریفه بر اصل سؤال متمرکز باشد و به مسئله بازخواست اهتمام ورزد، اما مفسران رضایت ندادند به این مسائل جزئی غیر مهم نپردازند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28974/1/17 ر.ک: همان]</ref>.