۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
تاریخ سیاسی معاصر ایران: تفاوت میان نسخهها
جز
جایگزینی متن - 'یه' به 'یه'
جز (جایگزینی متن - 'هس' به 'هس') |
جز (جایگزینی متن - 'یه' به 'یه') |
||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
فصل اول، دربردارنده کلیاتی پیرامون تعریف تاریخ، تاریخ و ماقبل تاریخ و تقسیم تاریخ ایران میباشد. در این فصل، همچنین به چگونگی برداشت از تاریخ، زمان تنظیم و فایده تاریخ نیز اشاره شده است.<ref>ر.ک: متن کتاب، همان، ص13-20</ref>. | فصل اول، دربردارنده کلیاتی پیرامون تعریف تاریخ، تاریخ و ماقبل تاریخ و تقسیم تاریخ ایران میباشد. در این فصل، همچنین به چگونگی برداشت از تاریخ، زمان تنظیم و فایده تاریخ نیز اشاره شده است.<ref>ر.ک: متن کتاب، همان، ص13-20</ref>. | ||
فصل دوم، مروری میباشد بر دوران شاهان قاجار از چگونگی روی کار آمدن آغا محمد خان و روابط ایران و اروپا و ایران و روسیه و حادثه گریبایدوف و سفارت روس تا دوره پس از فتحعلی شاه و امتیاز | فصل دوم، مروری میباشد بر دوران شاهان قاجار از چگونگی روی کار آمدن آغا محمد خان و روابط ایران و اروپا و ایران و روسیه و حادثه گریبایدوف و سفارت روس تا دوره پس از فتحعلی شاه و امتیاز فرانسویها و صدارت امیرکبیر و آغاخان نوری و سرانجام ناصرالدین شاه و جانشینانش<ref>ر.ک: همان، ص22-57</ref>. | ||
فصل سوم، به تشریح نهضت تنباکو اختصاص یافته و به این نکته اشاره شده است که در زمانی که خفقان سراسر مملکت را در بر گرفته بود و نیروی استبداد، اجازه تفکر را به مردم نمیداد و سیاستهای دولتهای استعماری بهشدت بر ایران سایه افکنده و گرفتن امتیاز، بهصورت رقابت بیپایان درآمده بود، جنبشی در ایران انجام گرفت که به موفقیتی در حد خود، نائل شد. گرچه این نهضت محدود بود، اما با توجه به زمان وقوع و نوع اقداماتی که انجام گرفت، آثار بسیار داشت و حتی مقدمهای بر انقلاب مشروطیت گردید و به مردم جرأت داد تا در برابر دیو استبداد، بایستند و نظر قاطع خود را ابراز دارند. به باور نویسنده، این نهضت، آزمایشی بود از نیروی نهفته تودهها و هشداری بود به همه آنها که به استقلال میاندیشیدند و از وضع اسفبار روز، متأثر بودند، اما ابزار کار را نداشتند و مذهب در این نهضت، قدرت را در همبستگی ملت به وضع بارزی نشان داد و علما و مجاهدین اسلامی، پیشوایی نهضت را عهدهدار گردیدند<ref>ر.ک: همان، ص64</ref>. | فصل سوم، به تشریح نهضت تنباکو اختصاص یافته و به این نکته اشاره شده است که در زمانی که خفقان سراسر مملکت را در بر گرفته بود و نیروی استبداد، اجازه تفکر را به مردم نمیداد و سیاستهای دولتهای استعماری بهشدت بر ایران سایه افکنده و گرفتن امتیاز، بهصورت رقابت بیپایان درآمده بود، جنبشی در ایران انجام گرفت که به موفقیتی در حد خود، نائل شد. گرچه این نهضت محدود بود، اما با توجه به زمان وقوع و نوع اقداماتی که انجام گرفت، آثار بسیار داشت و حتی مقدمهای بر انقلاب مشروطیت گردید و به مردم جرأت داد تا در برابر دیو استبداد، بایستند و نظر قاطع خود را ابراز دارند. به باور نویسنده، این نهضت، آزمایشی بود از نیروی نهفته تودهها و هشداری بود به همه آنها که به استقلال میاندیشیدند و از وضع اسفبار روز، متأثر بودند، اما ابزار کار را نداشتند و مذهب در این نهضت، قدرت را در همبستگی ملت به وضع بارزی نشان داد و علما و مجاهدین اسلامی، پیشوایی نهضت را عهدهدار گردیدند<ref>ر.ک: همان، ص64</ref>. | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
در تاریخ معاصر ایران، قضاوت کنسولی (کاپیتولاسیون) مسئلهای اساسی است که باعث گردید بیش از یک قرن استقلال و حاکمیت ایران در وضع متزلزلی قرار گیرد. نفوذ بیگانگان بیشتر از همین طریق بود و از این راه تحمیل عمال و کارگزاران بیگانه و به دنبال آن، جنایات فجیعی در ایران انجام گفت. نویسنده، معتقد است با این قانون، قوانین جزایی که باید مظهر حاکمیت دولت باشد، بهصورت بازیچهای درآمد و هر متجاوزی میتوانست بهسادگی آن را کنار زده، خود را تحت حمایت قدرتهای خارجی قرار بدهد و حکومتهای ایران بهجای اینکه در مقابل ملت تسلیم و در مقابل بیگانه، قوی باشند، فشار استبداد را بر حلقوم ملت مظلوم هرچه بیشتر ساختند تا فرمانبری خوب برای سیاستهای خارجی باشند. نویسنده در فصل پنجم، به علت فرصت محدودی که برای ذکر تاریخ معاصر در اختیار داشته، با تمام اهمیتی که کاپیتولاسیون دارد، مانند سایر مباحث کتاب، بهاختصار از آن گذشته و سعی نموده با نمایاندن نکات اصلی، کیفیت و ماهیت آن را روشن کند<ref>ر.ک: همان، ص88</ref>. | در تاریخ معاصر ایران، قضاوت کنسولی (کاپیتولاسیون) مسئلهای اساسی است که باعث گردید بیش از یک قرن استقلال و حاکمیت ایران در وضع متزلزلی قرار گیرد. نفوذ بیگانگان بیشتر از همین طریق بود و از این راه تحمیل عمال و کارگزاران بیگانه و به دنبال آن، جنایات فجیعی در ایران انجام گفت. نویسنده، معتقد است با این قانون، قوانین جزایی که باید مظهر حاکمیت دولت باشد، بهصورت بازیچهای درآمد و هر متجاوزی میتوانست بهسادگی آن را کنار زده، خود را تحت حمایت قدرتهای خارجی قرار بدهد و حکومتهای ایران بهجای اینکه در مقابل ملت تسلیم و در مقابل بیگانه، قوی باشند، فشار استبداد را بر حلقوم ملت مظلوم هرچه بیشتر ساختند تا فرمانبری خوب برای سیاستهای خارجی باشند. نویسنده در فصل پنجم، به علت فرصت محدودی که برای ذکر تاریخ معاصر در اختیار داشته، با تمام اهمیتی که کاپیتولاسیون دارد، مانند سایر مباحث کتاب، بهاختصار از آن گذشته و سعی نموده با نمایاندن نکات اصلی، کیفیت و ماهیت آن را روشن کند<ref>ر.ک: همان، ص88</ref>. | ||
تاریخ معاصر ایران با مسئله نفت توأم و همراه است. امتیازاتی که از زمان ناصرالدین شاه در این خصوص به | تاریخ معاصر ایران با مسئله نفت توأم و همراه است. امتیازاتی که از زمان ناصرالدین شاه در این خصوص به خارجیها داده شده، همواره با حوادث و تحولات بسیار همراه بوده است و امروز هم که نفت را بهطور کامل در اختیار داریم، نهتنها با یک مسئله بزرگ اقتصادی مواجه هستیم، بلکه مهمترین مسئله سیاسی روز ما را تشکیل میدهد تا آنجا که آمریکا مدعی عدم جواز استفاده از نفت، بهعنوان یک حربه سیاسی در خصوص ایران از آن استفاده کرد، لیکن در ابتدا، ژاپن و اروپای غربی بهمناسبت همین نفت تا حدی در محاصره اقتصادی ایران، با آمریکا هماهنگی نکردند و یا تردید به خود راه دادند؛ ازاینرو نویسنده در فصل ششم، کلیات و مقدمات مربوط به مسئله نفت را مورد بررسی قرار داده است.<ref>ر.ک: همان، ص98-105</ref>. | ||
در فصل هفتم، بهمنظور مرور بر کلیات انقلاب مشروطیت، ابتدا به بررسی چگونگی آغاز انقلاب و عوامل آن و چگونگی مبارزات پرداخته شده و سپس، ضمن نگاهی به حوادث پس از مشروطیت، موضوعاتی همچون مقابله محمدعلی شاه با مشروطیت و تعطیل آن، سقوط استبداد صغیر، نظام اجتماعی و سیاسی و اقتصادی ایران در دوران انقلاب مشروطیت، نظر کلی به ادوار اولیه مجلس و احزاب سیاسی دوران انقلاب مشروطیت، مورد مطالعه قرار گرفته است.<ref>ر.ک: همان، ص108-133</ref>. | در فصل هفتم، بهمنظور مرور بر کلیات انقلاب مشروطیت، ابتدا به بررسی چگونگی آغاز انقلاب و عوامل آن و چگونگی مبارزات پرداخته شده و سپس، ضمن نگاهی به حوادث پس از مشروطیت، موضوعاتی همچون مقابله محمدعلی شاه با مشروطیت و تعطیل آن، سقوط استبداد صغیر، نظام اجتماعی و سیاسی و اقتصادی ایران در دوران انقلاب مشروطیت، نظر کلی به ادوار اولیه مجلس و احزاب سیاسی دوران انقلاب مشروطیت، مورد مطالعه قرار گرفته است.<ref>ر.ک: همان، ص108-133</ref>. | ||
مسائل مربوط به مشروطیت تا کودتای سال 1299م، در فصل هشتم، مورد بررسی قرار گرفته است. موضوعات مرتبط با این بحث، عبارتند از: احاطه سیاستهای خارجی بر سلاطین قاجار؛ مقدمات انعقاد قرارداد 1907م؛ اولتیماتوم روسیه به ایران؛ معاهده 1915م؛ وضع ایران قبل از قرارداد 1919م؛ قرارداد سال 1919م، ضمائم و عکسالعمل در برابر آن؛ سقوط کابینه وثوقالدوله؛ مطالبه خسارات جنگ؛ دلایل پیدایش نهضتهای قبل از کودتای 1299م؛ نهضت جنگل به رهبری میرزا کوچک خان جنگلی؛ قیام خیابانی در آذربایجان؛ قیام محمدتقی خان پسیان و قیام | مسائل مربوط به مشروطیت تا کودتای سال 1299م، در فصل هشتم، مورد بررسی قرار گرفته است. موضوعات مرتبط با این بحث، عبارتند از: احاطه سیاستهای خارجی بر سلاطین قاجار؛ مقدمات انعقاد قرارداد 1907م؛ اولتیماتوم روسیه به ایران؛ معاهده 1915م؛ وضع ایران قبل از قرارداد 1919م؛ قرارداد سال 1919م، ضمائم و عکسالعمل در برابر آن؛ سقوط کابینه وثوقالدوله؛ مطالبه خسارات جنگ؛ دلایل پیدایش نهضتهای قبل از کودتای 1299م؛ نهضت جنگل به رهبری میرزا کوچک خان جنگلی؛ قیام خیابانی در آذربایجان؛ قیام محمدتقی خان پسیان و قیام تنگستانیها و دشتستانیها<ref>ر.ک: همان، ص136-151</ref>. | ||
حوادث بین کودتای 1299 تا شهریور 1320، در فصل نهم، مورد مطالعه قرار گرفته است. نویسنده در این فصل، ابتدا وضع سیاسی ایران در سالهای 1299 تا 1304ش، را بررسی نموده و سپس، به موضوعاتی همچون چگونگی انجام کودتا، دولت کودتا، رقابت سید ضیاءالدین طباطبایی و رضاخان، معاهده 1921م ایران و شوروی، نخستوزیری رضا خان، پایان مسئله خوزستان، خلع احمد شاه و انتقال سلطنت، سلطنت استبدادی رضا خان، تصمیم رضا خان به تضعیف روحانیت شیعه، دولتهای دوران رضا شاه، پیمان سعدآباد، اشغال ایران در جنگ دوم و استعفای رضا خان<ref>ر.ک: همان، ص170-263</ref>. | حوادث بین کودتای 1299 تا شهریور 1320، در فصل نهم، مورد مطالعه قرار گرفته است. نویسنده در این فصل، ابتدا وضع سیاسی ایران در سالهای 1299 تا 1304ش، را بررسی نموده و سپس، به موضوعاتی همچون چگونگی انجام کودتا، دولت کودتا، رقابت سید ضیاءالدین طباطبایی و رضاخان، معاهده 1921م ایران و شوروی، نخستوزیری رضا خان، پایان مسئله خوزستان، خلع احمد شاه و انتقال سلطنت، سلطنت استبدادی رضا خان، تصمیم رضا خان به تضعیف روحانیت شیعه، دولتهای دوران رضا شاه، پیمان سعدآباد، اشغال ایران در جنگ دوم و استعفای رضا خان<ref>ر.ک: همان، ص170-263</ref>. | ||
حوادث مربوط به دوران اشغال ایران و حکومتهای بیثبات تا بهمن 1324ش، در فصل دهم، مورد بررسی قرار گرفته است. در این فصل، از دورانی صحبت میشود که ارتش شوروی و انگلیس، خاک ایران را اشغال کردهاند، رضا شاه دیکتاتور از کشور خارج شده و به تبعید رفته است. آثار شوم جنگ، از قحطی و بیماری، ایران را فراگرفته، اما آزادی بیان، به ملت بازگشته است. مطبوعات بسیاری، فجایع و | حوادث مربوط به دوران اشغال ایران و حکومتهای بیثبات تا بهمن 1324ش، در فصل دهم، مورد بررسی قرار گرفته است. در این فصل، از دورانی صحبت میشود که ارتش شوروی و انگلیس، خاک ایران را اشغال کردهاند، رضا شاه دیکتاتور از کشور خارج شده و به تبعید رفته است. آثار شوم جنگ، از قحطی و بیماری، ایران را فراگرفته، اما آزادی بیان، به ملت بازگشته است. مطبوعات بسیاری، فجایع و نابسامانیهای دوران استبداد را بازگو میکنند. محمدرضا با بیاطلاعی کامل از اوضاع جهان و ایران، بهجای پدر، شاه شده است. عوامل استعمار در قالب دربار، پوششی برای او تشکیل داده و از جانب او سخن میگویند. دولتها از ملت جدا هستند و میآیند و سردرگم میروند؛ بهطوریکه در مدت چهار سال، نه کابینه تشکیل گردید و بعضی از آنها هم چندین مرتبه ترمیم شدند، ولی نتوانستند اوضاع ثابتی به وجود آورند<ref>ر.ک: همان، ص267-304</ref>. | ||
عنوان سایر فصول این جلد، بهترتیب عبارتند از: از استعفای قوام تا حکومت مصدق؛ مبارزات ضد استعماری ملت ایران با ملی کردن صنایع نفت؛ حوادث سیاسی پس از اعلام اصل ملی شدن صنعت نفت؛ شکست نهضت ملی با کودتای 28 مرداد دولتهای زاهدی، علاء و اقبال؛ آزادی نسبی سالهای 39 تا 1341؛ آغاز نهضت اسلامی ایران<ref>ر.ک: همان، ص322-638</ref>. | عنوان سایر فصول این جلد، بهترتیب عبارتند از: از استعفای قوام تا حکومت مصدق؛ مبارزات ضد استعماری ملت ایران با ملی کردن صنایع نفت؛ حوادث سیاسی پس از اعلام اصل ملی شدن صنعت نفت؛ شکست نهضت ملی با کودتای 28 مرداد دولتهای زاهدی، علاء و اقبال؛ آزادی نسبی سالهای 39 تا 1341؛ آغاز نهضت اسلامی ایران<ref>ر.ک: همان، ص322-638</ref>. | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
فهارس هر جلد، در انتهای همان جلد آمده است که عبارتند از: فهرست مطالب، اعلام و اماکن. | فهارس هر جلد، در انتهای همان جلد آمده است که عبارتند از: فهرست مطالب، اعلام و اماکن. | ||
در | در پاورقیها، علاوه بر ذکر منابع، توضیحات جامع و مفصلی پیرامون برخی از موضوعات متن، ارائه گردیده است. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||