پرش به محتوا

شوقی، مولانا: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۷ سپتامبر ۲۰۱۹
جز
جایگزینی متن - 'ی‎ز' به 'ی‌ز'
جز (جایگزینی متن - 'ی‎ب' به 'ی‌ب')
جز (جایگزینی متن - 'ی‎ز' به 'ی‌ز')
خط ۴۰: خط ۴۰:
اوزون حسن در سال 857 به سلطنت رسید و تبریز را پایتخت خود قرار داد. او اهل ادب و هنر و دانش را از‎ اطراف‎ تبریز فراخواند و در دوران حکومتش‎ همواره‎ دوستدار علما و ادبا بود. پس از او پسرش سلطان خلیل به حکومت رسید، ولی دوران سلطنتش شش ماه بیشتر نپایید، سپس سلطان یعقوب پسر‎ دیگر‎ اوزون حسن بر تخت‎ سلطنت‎ نشست. سلطان یعقوب مردی شاعر و شاعرپرور بود و تبریز در دوران سلطنتش (883 تا 896ق)، یکی از مهم‎ترین مراکز علم و ادب در آن زمان بشمار می‌رفت<ref>ر.ک: همان، ص97</ref>.
اوزون حسن در سال 857 به سلطنت رسید و تبریز را پایتخت خود قرار داد. او اهل ادب و هنر و دانش را از‎ اطراف‎ تبریز فراخواند و در دوران حکومتش‎ همواره‎ دوستدار علما و ادبا بود. پس از او پسرش سلطان خلیل به حکومت رسید، ولی دوران سلطنتش شش ماه بیشتر نپایید، سپس سلطان یعقوب پسر‎ دیگر‎ اوزون حسن بر تخت‎ سلطنت‎ نشست. سلطان یعقوب مردی شاعر و شاعرپرور بود و تبریز در دوران سلطنتش (883 تا 896ق)، یکی از مهم‎ترین مراکز علم و ادب در آن زمان بشمار می‌رفت<ref>ر.ک: همان، ص97</ref>.


مولانا شوقی نیز در همین سرزمین در‎ چنین‎ عهدی پرورش‎ یافت. از نام کامل او و تاریخ ولادتش اطلاعی در دست نیست. آنچه تذکره‌ها پیرامون زندگی و شخصیت شوقی‎ نوشته‌اند مختصر، نارسا و غالباً ً تکراری است. حتی برخی از این کتب‎ شرح‎ حال‎ او را با شوقی یزدی که از اعقاب خواجه رشیدالدین بوده و در هرات می‎زیسته درهم ‎‎آمیخته‌اند<ref>ر.ک: همان</ref>.‎
مولانا شوقی نیز در همین سرزمین در‎ چنین‎ عهدی پرورش‎ یافت. از نام کامل او و تاریخ ولادتش اطلاعی در دست نیست. آنچه تذکره‌ها پیرامون زندگی و شخصیت شوقی‎ نوشته‌اند مختصر، نارسا و غالباً ً تکراری است. حتی برخی از این کتب‎ شرح‎ حال‎ او را با شوقی یزدی که از اعقاب خواجه رشیدالدین بوده و در هرات می‌زیسته درهم ‎‎آمیخته‌اند<ref>ر.ک: همان</ref>.‎


در «مجالس النفائس» تألیف‎ امیر علی‌شیر نوایی، در ذکر شعرایی که میر علی‌شیر به ملازمت ایشان رفته یا‎ به خدمت میر آمده‌اند‎، به‎ نام مولانا شوقی از ولایت جیجک‎تو برمی‌خوریم که یک بیت ترکی و یک بیت فارسی نیز از او ذکر شده و آمده که اصل او از خوارزم است<ref>ر.ک: همان</ref>.‎
در «مجالس النفائس» تألیف‎ امیر علی‌شیر نوایی، در ذکر شعرایی که میر علی‌شیر به ملازمت ایشان رفته یا‎ به خدمت میر آمده‌اند‎، به‎ نام مولانا شوقی از ولایت جیجک‎تو برمی‌خوریم که یک بیت ترکی و یک بیت فارسی نیز از او ذکر شده و آمده که اصل او از خوارزم است<ref>ر.ک: همان</ref>.‎
خط ۴۶: خط ۴۶:
مرحوم محمد‎علی تربیت در کتاب «دانشمندان آذربایجان»، از شوقی مفصل‎تر‎ سخن‎ گفته‎ است: «شوقی تبریزی از منسوبین خواجه رشید‎الدین وزیر بوده، خط نستعلیق‎ را‎ خوب می‌نوشته، پس از مدتی خدمات لایقه در دارالانشاء سام‎میرزا، به هند رفته و در کابل‎ سنة‎ 954‎ق، فوت شده ‎است. ‎همین ‎شوقی ‎است ‎که‎ قبل‎ از میبدی دیوان حضرت علی‎(ع) را با نظم پارسی در سنه 855ق، به نام سلطان‎ یعقوب‎ ترجمه کرده و نسخه‌ای از آن نزد نگارنده موجود است». این نخستین مأخذی‎ است‎ که‎ شوقی را سراینده ترجمه منظوم دیوان منسوب به حضرت علی(ع) معرفی کرده است؛ حال‎ آنکه‎ هیچ‎یک از تذکره‌های معاصر شوقی به این مورد اشاره نکرده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص98</ref>.
مرحوم محمد‎علی تربیت در کتاب «دانشمندان آذربایجان»، از شوقی مفصل‎تر‎ سخن‎ گفته‎ است: «شوقی تبریزی از منسوبین خواجه رشید‎الدین وزیر بوده، خط نستعلیق‎ را‎ خوب می‌نوشته، پس از مدتی خدمات لایقه در دارالانشاء سام‎میرزا، به هند رفته و در کابل‎ سنة‎ 954‎ق، فوت شده ‎است. ‎همین ‎شوقی ‎است ‎که‎ قبل‎ از میبدی دیوان حضرت علی‎(ع) را با نظم پارسی در سنه 855ق، به نام سلطان‎ یعقوب‎ ترجمه کرده و نسخه‌ای از آن نزد نگارنده موجود است». این نخستین مأخذی‎ است‎ که‎ شوقی را سراینده ترجمه منظوم دیوان منسوب به حضرت علی(ع) معرفی کرده است؛ حال‎ آنکه‎ هیچ‎یک از تذکره‌های معاصر شوقی به این مورد اشاره نکرده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص98</ref>.


سعید نفیسی‎ در‎ کتاب‎ «تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی» در ذیل شوقی یزدی می‌نویسد: «از شاعران توانای قرن دهم و مردی خوش‎گوی بوده و خط‎ نسخ‎ تعلیق‎ را نیکو می‌نوشته و در انشا دست داشته و به همین جهت مدتی منشی‎ سام‎‎میرزا صفوی بوده است و در شعر نیز مهارت داشته و قصیده را بهتر می‌سروده و غزل هم می‌گفته‎ است‎» و در جای دیگر ذیل همین شوقی یزدی نوشته است: «ظاهراً وی‎ به‌جز شوقی یزدی سابق‎الذکر و از بازماندگان‎ خواجه‎ رشید‎ وزیر بوده و بیشتر در هرات می‎زیسته و در‎ 963‎ق، در آن شهر در‎گذشته و در مزار عبدالله انصاری مدفون شده و از او رباعیات‎ مانده‎ است»<ref>ر.ک: همان</ref>.  
سعید نفیسی‎ در‎ کتاب‎ «تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی» در ذیل شوقی یزدی می‌نویسد: «از شاعران توانای قرن دهم و مردی خوش‎گوی بوده و خط‎ نسخ‎ تعلیق‎ را نیکو می‌نوشته و در انشا دست داشته و به همین جهت مدتی منشی‎ سام‎‎میرزا صفوی بوده است و در شعر نیز مهارت داشته و قصیده را بهتر می‌سروده و غزل هم می‌گفته‎ است‎» و در جای دیگر ذیل همین شوقی یزدی نوشته است: «ظاهراً وی‎ به‌جز شوقی یزدی سابق‎الذکر و از بازماندگان‎ خواجه‎ رشید‎ وزیر بوده و بیشتر در هرات می‌زیسته و در‎ 963‎ق، در آن شهر در‎گذشته و در مزار عبدالله انصاری مدفون شده و از او رباعیات‎ مانده‎ است»<ref>ر.ک: همان</ref>.  


کتاب‎ «احوال‎ و آثار خوش‎نویسان» نوشته دکتر مهدی بیانی تنها اثری است که به شرح حال شوقی و شوقی‎ها با دیدی نسبتاً منتقدانه پرداخته است. ‎در ‎این کتاب پس از ذکر‎ شرح حال شوقی یزدی (مطابق آنچه سام‎میرزا در تحفه سامی نوشته است) و اشاره به مطالب مرحوم تربیت که در کتاب دانشمندان آذربایجان درباره شوقی آمده است، می‌گوید: «باید دو تن‎ شوقی‎ شاعر خوش‎نویس وجود داشته بوده باشد: یکی آنکه منشی سام‎میرزای صفوی است و در حدود سال 957ق، در‎گذشته و دیگری آنکه در حدود یک‎صدوبیست سال پیش از وی می‎زیسته‎ و دیوان‎ حضرت امیر(ع) را ترجمه منظوم به نام سلطان یعقوب کرده است»<ref>ر.ک: همان، ص99</ref>.  
کتاب‎ «احوال‎ و آثار خوش‎نویسان» نوشته دکتر مهدی بیانی تنها اثری است که به شرح حال شوقی و شوقی‎ها با دیدی نسبتاً منتقدانه پرداخته است. ‎در ‎این کتاب پس از ذکر‎ شرح حال شوقی یزدی (مطابق آنچه سام‎میرزا در تحفه سامی نوشته است) و اشاره به مطالب مرحوم تربیت که در کتاب دانشمندان آذربایجان درباره شوقی آمده است، می‌گوید: «باید دو تن‎ شوقی‎ شاعر خوش‎نویس وجود داشته بوده باشد: یکی آنکه منشی سام‎میرزای صفوی است و در حدود سال 957ق، در‎گذشته و دیگری آنکه در حدود یک‎صدوبیست سال پیش از وی می‌زیسته‎ و دیوان‎ حضرت امیر(ع) را ترجمه منظوم به نام سلطان یعقوب کرده است»<ref>ر.ک: همان، ص99</ref>.  


از توضیحاتی که تذکره‌های متقدم و متأخر درباره شوقی تبریزی (و شوقی‎های دیگر) نوشته‌اند، مطلبی که‎ سودمند و روشنگر باشد یافت نمی‌شود. تنها می‌توان برای ذکر بخشی از‎ شرح‎ حال‎ این شاعر گمنام، به مقدمه خود او در ترجمه دیوان منسوب اعتماد نمود. آن‎چنان‎که خود در ‎‎مقدمه‎ ذکر کرده است، برای کسب علم و دانش راهی سفر می‌شود و مدتی در بغداد‎ اقامت‎ می‌کند‎. روزی در هنگام مطالعه دیوان اشعار حضرت علی‎(ع)، وجد و حال به او دست می‌دهد و در آن‎ حالت تصمیم می‌گیرد دیوان را برای کسانی که از عربی آگاهی ندارند، به‎ نظم فارسی ترجمه کند<ref>ر.ک: همان، ص100-99</ref>.‎
از توضیحاتی که تذکره‌های متقدم و متأخر درباره شوقی تبریزی (و شوقی‎های دیگر) نوشته‌اند، مطلبی که‎ سودمند و روشنگر باشد یافت نمی‌شود. تنها می‌توان برای ذکر بخشی از‎ شرح‎ حال‎ این شاعر گمنام، به مقدمه خود او در ترجمه دیوان منسوب اعتماد نمود. آن‎چنان‎که خود در ‎‎مقدمه‎ ذکر کرده است، برای کسب علم و دانش راهی سفر می‌شود و مدتی در بغداد‎ اقامت‎ می‌کند‎. روزی در هنگام مطالعه دیوان اشعار حضرت علی‎(ع)، وجد و حال به او دست می‌دهد و در آن‎ حالت تصمیم می‌گیرد دیوان را برای کسانی که از عربی آگاهی ندارند، به‎ نظم فارسی ترجمه کند<ref>ر.ک: همان، ص100-99</ref>.‎
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش