پرش به محتوا

کمیته مجازات و خاطرات عمادالکتاب: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۷ سپتامبر ۲۰۱۹
جز
جایگزینی متن - 'م‎گ' به 'م‌گ'
جز (جایگزینی متن - 'ه‎ت' به 'ه‌ت')
جز (جایگزینی متن - 'م‎گ' به 'م‌گ')
خط ۴۳: خط ۴۳:
آنچه پیش رو دارید خاطرات [[عما‌دالکتا‌ب‌، محمدحسين‌|محمدحسین خان قزوینی]]، ملقب به [[عما‌دالکتا‌ب‌، محمدحسين‌|عمادالکتاب]]، عضو کمیته مجازات است؛ کسی که به اتهام عضویت در گروهی تروریستی و مشارکت در قتل سیاسی تنی چند از رجال پایتخت قاجاری، مدتی را در سیاه‎چال‎های مخوف نظمیه تهران معروف به محبس، سپری کرده و تنها زمانی طعم رهایی را چشید که اوضاع زمانیه کاملاً دگرگون گشته، قدرتمندان پیشین جای خود را به چهره‎هایی جدید سپرده بودند<ref>ر.ک: غلام‎حسین‎پور، زهرا، ص117؛ پیشگفتار، ص13</ref>.
آنچه پیش رو دارید خاطرات [[عما‌دالکتا‌ب‌، محمدحسين‌|محمدحسین خان قزوینی]]، ملقب به [[عما‌دالکتا‌ب‌، محمدحسين‌|عمادالکتاب]]، عضو کمیته مجازات است؛ کسی که به اتهام عضویت در گروهی تروریستی و مشارکت در قتل سیاسی تنی چند از رجال پایتخت قاجاری، مدتی را در سیاه‎چال‎های مخوف نظمیه تهران معروف به محبس، سپری کرده و تنها زمانی طعم رهایی را چشید که اوضاع زمانیه کاملاً دگرگون گشته، قدرتمندان پیشین جای خود را به چهره‎هایی جدید سپرده بودند<ref>ر.ک: غلام‎حسین‎پور، زهرا، ص117؛ پیشگفتار، ص13</ref>.
   
   
[[عما‌دالکتا‌ب‌، محمدحسين‌|عمادالکتاب]] باآنکه در شمار بنیان‎گذاران کمیته مجازات محسوب نمی‌شود و حتی در تصمیم‎گیری و تصمیم‎سازی‎ها نیز علی‌الظاهر تعیین‎کننده نبوده است، اما ازآنجاکه مهره‎های اصلی تشکیلات جان سالم از محبس بیرون نکشیده و طبعاً توفیق نگارش باورها، دیده‎ها و شنیده‎های خود را نیافتند، باید خاطرات عماد را مغتنم دانست و آن را به‎مثابه منبعی اصلی برای جستجو در زوایای تاریک یکی از پدیده‎های قابل توجه تاریخ معاصر ایران پذیرفت<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص13</ref>.
[[عما‌دالکتا‌ب‌، محمدحسين‌|عمادالکتاب]] باآنکه در شمار بنیان‎گذاران کمیته مجازات محسوب نمی‌شود و حتی در تصمیم‌گیری و تصمیم‎سازی‎ها نیز علی‌الظاهر تعیین‎کننده نبوده است، اما ازآنجاکه مهره‎های اصلی تشکیلات جان سالم از محبس بیرون نکشیده و طبعاً توفیق نگارش باورها، دیده‎ها و شنیده‎های خود را نیافتند، باید خاطرات عماد را مغتنم دانست و آن را به‎مثابه منبعی اصلی برای جستجو در زوایای تاریک یکی از پدیده‎های قابل توجه تاریخ معاصر ایران پذیرفت<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص13</ref>.


آنچه اکنون از خاطرات عماد در دست است، قریب به هشتاد صفحه بوده و صفحاتی چند از مکتوبات به دلایلی که بر ما روشن نیست، از مجموعه جدا افتاده و مفقود شده است. اما بااین‎حال اوراق موجود نیز ارزش خود را دارا بوده و اطلاعاتی باارزش و بعضاً منحصربه‎فرد از این جریان تاریخی را که عماد به او تعلق داشته، برملا می‌سازد. [[عما‌دالکتا‌ب‌، محمدحسين‌|عمادالکتاب]] در این خاطرات که با خط زیبای نستعلیق از خود بر‎جای گذاشته، به موضوعاتی پرداخته که برخی از آنها از این قرار است:  
آنچه اکنون از خاطرات عماد در دست است، قریب به هشتاد صفحه بوده و صفحاتی چند از مکتوبات به دلایلی که بر ما روشن نیست، از مجموعه جدا افتاده و مفقود شده است. اما بااین‎حال اوراق موجود نیز ارزش خود را دارا بوده و اطلاعاتی باارزش و بعضاً منحصربه‎فرد از این جریان تاریخی را که عماد به او تعلق داشته، برملا می‌سازد. [[عما‌دالکتا‌ب‌، محمدحسين‌|عمادالکتاب]] در این خاطرات که با خط زیبای نستعلیق از خود بر‎جای گذاشته، به موضوعاتی پرداخته که برخی از آنها از این قرار است:  
خط ۵۵: خط ۵۵:
# اشاره‌ای گذرا به جریان دمکرات‎های تشکیلی و ضد تشکیلی، ابراز تنفر از تشکیلی‎ها و تمجید از ضد تشکیلی‎ها<ref>ر.ک: همان، ص14-13</ref>.  
# اشاره‌ای گذرا به جریان دمکرات‎های تشکیلی و ضد تشکیلی، ابراز تنفر از تشکیلی‎ها و تمجید از ضد تشکیلی‎ها<ref>ر.ک: همان، ص14-13</ref>.  


اوایل شهریور 1295ش، درحالی‎که دنیا در انتظار پایان جنگ عالم‎گیر اول بود و ایران نیز در تب‎وتاب ناشی از ورود ناخواسته به عرصه کشاکش قدرت‎های بزرگ جهان می‌سوخت، مردم تهران نظاره‌گر تولد جمعیتی مخوف و تروریستی به نام کمیته مجازات بودند؛ جمعیتی که پس از انجام دو، سه عملیات آدم‎کشی، نامش لرزه بر اندام دولت‎مردان می‌انداخت. در آن سال زمام دولت ایران در دست میرزا حسن‎ خان ملقب به وثوق‎الدوله بود؛ کسی که آشکارا در همه محافل، انگلیسی‌اش می‌خواندند. کمیته مجازات از بدو اولین ترور تا حدود چهارده ماه که توانست مخفیانه ادامه حیات دهد، پنج تن از رجال سیاسی - مذهبی پایتخت را به کام مرگ فرستاد<ref>ر.ک: متن کتاب، صفحه19</ref>.
اوایل شهریور 1295ش، درحالی‎که دنیا در انتظار پایان جنگ عالم‌گیر اول بود و ایران نیز در تب‎وتاب ناشی از ورود ناخواسته به عرصه کشاکش قدرت‎های بزرگ جهان می‌سوخت، مردم تهران نظاره‌گر تولد جمعیتی مخوف و تروریستی به نام کمیته مجازات بودند؛ جمعیتی که پس از انجام دو، سه عملیات آدم‎کشی، نامش لرزه بر اندام دولت‎مردان می‌انداخت. در آن سال زمام دولت ایران در دست میرزا حسن‎ خان ملقب به وثوق‎الدوله بود؛ کسی که آشکارا در همه محافل، انگلیسی‌اش می‌خواندند. کمیته مجازات از بدو اولین ترور تا حدود چهارده ماه که توانست مخفیانه ادامه حیات دهد، پنج تن از رجال سیاسی - مذهبی پایتخت را به کام مرگ فرستاد<ref>ر.ک: متن کتاب، صفحه19</ref>.


نگارنده برای کامل کردن این مجموعه، بخش‎های دیگر را به آن افزوده است تا خواننده به چهره‌ای شفاف‎تر از جریان کمیته مجازات و حامیان و مخالفان آن دست یابد. یادداشت‎های سید محمد کمره‌ای که شرح پیگیری‎های مستمر او را برای نجات محبوسین کمیته مجازات و اتفاقات جالبی که در این مسیر رخ داده در بر دارد، از جمله مواردی است که از کتاب حجیم خاطرات وی استخراج و با ترتیب زمانی در ادامه این کتاب گنجانده شده است. اهمیت این یادداشت‎ها زمانی روشن می‌شود که بدانیم در آن ایام، برخی، کمیته مجازات را به نام دسته کمره‌ای می‌شناختند. عزم راسخ کمره‌ای برای آزادی اعضای کمیته از زندان که در جای‎جای خاطرات وی مشهود است، او را حتی چندین بار نزد بزرگ‎ترین دشمن کمیته مجازات، یعنی میرزا حسن ‎خان وثوق‎الدوله (رئیس‎الوزراء) کشاند تا علاوه بر میانجی‌گری برای این امر مبلغی نیز به‎عنوان کمک‎هزینه برای خانواده زندانیان از وثوق بگیرد. کمره‌ای، اعضای اصلی کمیته مجازات را وطن‎خواهانی می‌دانست که فقط و فقط برای پاک‎سازی جامعه از شر نوکران اجنبی (روس و انگلیس) دست به سلاح برده، اقدام به ترور کرده بودند. وی حتی با برخی از آنها سوابق دیرین مبارزاتی داشت؛ مانند سابقه عضویت با ابوالفتح‎زاده در انجمن مخفی بین الطلوعین در جریان انقلاب مشروطه. کمره‌ای تا آخر، مدافع مجازاتیان باقی ماند؛ هرچند شکل‎گیری جریانات پرسروصدا و جدیدتری همچون عقد قرارداد 1919م، عملاً به بحث‎های مرتبط با کمیته مجازات خاتمه داده بود<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص15-14</ref>.
نگارنده برای کامل کردن این مجموعه، بخش‎های دیگر را به آن افزوده است تا خواننده به چهره‌ای شفاف‎تر از جریان کمیته مجازات و حامیان و مخالفان آن دست یابد. یادداشت‎های سید محمد کمره‌ای که شرح پیگیری‎های مستمر او را برای نجات محبوسین کمیته مجازات و اتفاقات جالبی که در این مسیر رخ داده در بر دارد، از جمله مواردی است که از کتاب حجیم خاطرات وی استخراج و با ترتیب زمانی در ادامه این کتاب گنجانده شده است. اهمیت این یادداشت‎ها زمانی روشن می‌شود که بدانیم در آن ایام، برخی، کمیته مجازات را به نام دسته کمره‌ای می‌شناختند. عزم راسخ کمره‌ای برای آزادی اعضای کمیته از زندان که در جای‎جای خاطرات وی مشهود است، او را حتی چندین بار نزد بزرگ‎ترین دشمن کمیته مجازات، یعنی میرزا حسن ‎خان وثوق‎الدوله (رئیس‎الوزراء) کشاند تا علاوه بر میانجی‌گری برای این امر مبلغی نیز به‎عنوان کمک‎هزینه برای خانواده زندانیان از وثوق بگیرد. کمره‌ای، اعضای اصلی کمیته مجازات را وطن‎خواهانی می‌دانست که فقط و فقط برای پاک‎سازی جامعه از شر نوکران اجنبی (روس و انگلیس) دست به سلاح برده، اقدام به ترور کرده بودند. وی حتی با برخی از آنها سوابق دیرین مبارزاتی داشت؛ مانند سابقه عضویت با ابوالفتح‎زاده در انجمن مخفی بین الطلوعین در جریان انقلاب مشروطه. کمره‌ای تا آخر، مدافع مجازاتیان باقی ماند؛ هرچند شکل‎گیری جریانات پرسروصدا و جدیدتری همچون عقد قرارداد 1919م، عملاً به بحث‎های مرتبط با کمیته مجازات خاتمه داده بود<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص15-14</ref>.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش