۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'نه' به 'نه') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'یب' به 'یب') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
# به معنی ازاله و عدم حلول در محل آن، مانند قول عرب که میگوید: «نسخت الريح الآثار»؛ این زمانی گفته میشود که باد اثر چیزی را از بین برده و بهجای آن قرار نگرفته و هر دو از میان رفتهاند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34824/1/20 ر.ک: مقدمه محقق، ص20]</ref>. | # به معنی ازاله و عدم حلول در محل آن، مانند قول عرب که میگوید: «نسخت الريح الآثار»؛ این زمانی گفته میشود که باد اثر چیزی را از بین برده و بهجای آن قرار نگرفته و هر دو از میان رفتهاند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34824/1/20 ر.ک: مقدمه محقق، ص20]</ref>. | ||
نویسنده معتقد است معنی اصطلاحی نسخ، مأخوذ از معنای لغوی دوم و سوم بوده و به معنای اولی جایز نیست. وی در این باب، در بیان معنای اصطلاحی نسخ، به تعاریف عام نپرداخته و فقط تعریفی را مورد بحث و بررسی قرار داده که مأخوذ از معنای لغوی و مشتق از آن است. بنابراین در این کتاب، نسخ در قرآن، فقط دائر مدار معنای لغوی دوم و سوم | نویسنده معتقد است معنی اصطلاحی نسخ، مأخوذ از معنای لغوی دوم و سوم بوده و به معنای اولی جایز نیست. وی در این باب، در بیان معنای اصطلاحی نسخ، به تعاریف عام نپرداخته و فقط تعریفی را مورد بحث و بررسی قرار داده که مأخوذ از معنای لغوی و مشتق از آن است. بنابراین در این کتاب، نسخ در قرآن، فقط دائر مدار معنای لغوی دوم و سوم میباشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34824/1/20 ر.ک: همان، ص20-21]</ref>. | ||
باب دوم به بیان حقیقت نسخ و کیفیت آن اختصاص یافته است. نویسنده در ابتدای این باب، به این نکته اشاره دارد که پیش از وی، کسی مانند او، به این موضوع، نپرداخته است. نویسنده در این باب، به بحث از علم خداوند و اینکه تغییر فقط در مأموربه اتفاق میافتد و نسخ یعنی اینکه خداوند، یک مأموربه را بهجای مأموربه دیگری مینشاند و تغییر و تبدیل در مأموربه است نه در امر خداوند که کلام و صفت اوست. | باب دوم به بیان حقیقت نسخ و کیفیت آن اختصاص یافته است. نویسنده در ابتدای این باب، به این نکته اشاره دارد که پیش از وی، کسی مانند او، به این موضوع، نپرداخته است. نویسنده در این باب، به بحث از علم خداوند و اینکه تغییر فقط در مأموربه اتفاق میافتد و نسخ یعنی اینکه خداوند، یک مأموربه را بهجای مأموربه دیگری مینشاند و تغییر و تبدیل در مأموربه است نه در امر خداوند که کلام و صفت اوست. | ||
خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
در باب سوم، به بررسی نصوص دال بر جواز نسخ در قرآن، پرداخته شده و در این زمینه، آیات 39 سوره رعد: '''يمْحُو اللَّهُ مَا يشَاءُ وَ يثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْكِتَابِ''' (خدا آنچه را بخواهد محو یا اثبات مىکند و اصل کتاب نزد اوست)، 52 سوره حج: '''وَ مَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ وَ لاَ نَبِي إِلاَّ إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيطَانُ فِي أُمْنِيتِهِ فَينْسَخُ اللَّهُ مَا يلْقِي الشَّيطَانُ ثُمَّ يحْكِمُ اللَّهُ آياتِهِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ''' (و پیش از تو [نیز] هیچ رسول و پیامبرى را نفرستادیم جز اینکه هرگاه چیزى تلاوت مىنمود، شیطان در تلاوتش القاى [شبهه] مىکرد؛ پس خدا آنچه را شیطان القا مىکرد محو مىگردانید، سپس خدا آیات خود را استوار مىساخت و خدا داناى حکیم است)، 101 سوره نحل: '''وَ إِذَا بَدَّلْنَا آيةً مَكَانَ آيةٍ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا ينَزِّلُ قَالُوا إِنَّمَا أَنْتَ مُفْتَرٍ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لاَ يعْلَمُونَ''' (و چون حکمى را بهجاى حکم دیگر بیاوریم و خدا به آنچه بهتدریج نازل مىکند داناتر است، مىگویند: «جز این نیست که تو دروغبافى» [نه]، بلکه بیشتر آنان نمىدانند)، 106 سوره بقره: '''مَا نَنْسَخْ مِنْ آيةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَيرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيءٍ قَدِيرٌ''' (هر حکمى را نسخ کنیم، یا آن را به [دست] فراموشى بسپاریم، بهتر از آن، یا مانندش را مىآوریم؛ مگر ندانستى که خدا بر هر کارى تواناست)، 48 سوره مائده: '''لِكُلٍّ جَعَلْنَا مِنْكُمْ شِرْعَةً وَ مِنْهَاجاً''' (براى هریک از شما [امتها] شریعت و راه روشنى قرار دادهایم) و آیه 86 سوره اسراء: '''وَ لَئِنْ شِئْنَا لَنَذْهَبَنَّ بِالَّذِي أَوْحَينَا إِلَيكَ''' (و اگر بخواهیم، قطعاً آنچه را به تو وحى کردهایم مىبریم) بهصورت مفصل، بررسی گردیده و آیات دال بر نسخ و آیاتی که چنین دلالتی ندارند، مشخص شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34824/1/22 ر.ک: همان، ص22-23]</ref>. | در باب سوم، به بررسی نصوص دال بر جواز نسخ در قرآن، پرداخته شده و در این زمینه، آیات 39 سوره رعد: '''يمْحُو اللَّهُ مَا يشَاءُ وَ يثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْكِتَابِ''' (خدا آنچه را بخواهد محو یا اثبات مىکند و اصل کتاب نزد اوست)، 52 سوره حج: '''وَ مَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ وَ لاَ نَبِي إِلاَّ إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيطَانُ فِي أُمْنِيتِهِ فَينْسَخُ اللَّهُ مَا يلْقِي الشَّيطَانُ ثُمَّ يحْكِمُ اللَّهُ آياتِهِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ''' (و پیش از تو [نیز] هیچ رسول و پیامبرى را نفرستادیم جز اینکه هرگاه چیزى تلاوت مىنمود، شیطان در تلاوتش القاى [شبهه] مىکرد؛ پس خدا آنچه را شیطان القا مىکرد محو مىگردانید، سپس خدا آیات خود را استوار مىساخت و خدا داناى حکیم است)، 101 سوره نحل: '''وَ إِذَا بَدَّلْنَا آيةً مَكَانَ آيةٍ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا ينَزِّلُ قَالُوا إِنَّمَا أَنْتَ مُفْتَرٍ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لاَ يعْلَمُونَ''' (و چون حکمى را بهجاى حکم دیگر بیاوریم و خدا به آنچه بهتدریج نازل مىکند داناتر است، مىگویند: «جز این نیست که تو دروغبافى» [نه]، بلکه بیشتر آنان نمىدانند)، 106 سوره بقره: '''مَا نَنْسَخْ مِنْ آيةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَيرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيءٍ قَدِيرٌ''' (هر حکمى را نسخ کنیم، یا آن را به [دست] فراموشى بسپاریم، بهتر از آن، یا مانندش را مىآوریم؛ مگر ندانستى که خدا بر هر کارى تواناست)، 48 سوره مائده: '''لِكُلٍّ جَعَلْنَا مِنْكُمْ شِرْعَةً وَ مِنْهَاجاً''' (براى هریک از شما [امتها] شریعت و راه روشنى قرار دادهایم) و آیه 86 سوره اسراء: '''وَ لَئِنْ شِئْنَا لَنَذْهَبَنَّ بِالَّذِي أَوْحَينَا إِلَيكَ''' (و اگر بخواهیم، قطعاً آنچه را به تو وحى کردهایم مىبریم) بهصورت مفصل، بررسی گردیده و آیات دال بر نسخ و آیاتی که چنین دلالتی ندارند، مشخص شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34824/1/22 ر.ک: همان، ص22-23]</ref>. | ||
در باب چهارم به بیان آنچه که جایز است از طرف خداوند نسخ شود و آنچه قابل نسخ | در باب چهارم به بیان آنچه که جایز است از طرف خداوند نسخ شود و آنچه قابل نسخ نمیباشد، اشاره شده است. در این رابطه، به بیان این قاعده پرداخته شده است که طبق نظر عامه علما، تمامی احکام، فرایض، اوامر، نواهی، حدود و عقوبات از احکام دنیوی، قابل نسخ از طرف خداوند بوده، اما در عوض، تمامی آنچه که به آن وعده داده شده و نیز قصص و اخبار امم گذشته و همچنین اخبار از بهشت، دوزخ، حساب، عقاب، بعث، حشر، خلق آسمانها و زمین و خلود کفار در نار و مؤمنین در بهشت، قابل نسخ نمیباشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34824/1/23 ر.ک: همان، ص23]</ref>. | ||
در باب پنجم، به بیان اقسام منسوخ در قرآن پرداخته شده و آیات نسخشده، به شش دسته اصلی تقسیم شده است. در پایان این باب نیز به تقسیمبندی اقسام ناسخ پرداخته شده است. اقسام ناسخ از دیدگاه نویسنده، سه قسم | در باب پنجم، به بیان اقسام منسوخ در قرآن پرداخته شده و آیات نسخشده، به شش دسته اصلی تقسیم شده است. در پایان این باب نیز به تقسیمبندی اقسام ناسخ پرداخته شده است. اقسام ناسخ از دیدگاه نویسنده، سه قسم میباشد: | ||
# اینکه ناسخ فرض بوده و فرضی را نسخ کند که در این صورت، فعل منسوخ، جایز نیست، مانند قول خداوند در سوره نساء، آیه 15: '''وَ اللاَّتِي يأْتِينَ الْفَاحِشَةَ مِنْ نِسَائِكُمْ...''' (و از زنانِ شما، کسانى که مرتکب زنا مىشوند...) که در آن، به حبس زانیه تا اینکه بمیرد یا اینکه خداوند سبیل و راهی برای او قرار دهد، حکم شده است؛ سپس در آیه 2 سوره نور: '''الزَّانِيةُ وَ الزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ''' (به هر زن زناکار و مرد زناکارى صد تازیانه بزنید)، حکم صد تازیانه برای او صادر شده است که در این صورت، عمل به فرض منسوخ سابق، جایز نیست. | # اینکه ناسخ فرض بوده و فرضی را نسخ کند که در این صورت، فعل منسوخ، جایز نیست، مانند قول خداوند در سوره نساء، آیه 15: '''وَ اللاَّتِي يأْتِينَ الْفَاحِشَةَ مِنْ نِسَائِكُمْ...''' (و از زنانِ شما، کسانى که مرتکب زنا مىشوند...) که در آن، به حبس زانیه تا اینکه بمیرد یا اینکه خداوند سبیل و راهی برای او قرار دهد، حکم شده است؛ سپس در آیه 2 سوره نور: '''الزَّانِيةُ وَ الزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ''' (به هر زن زناکار و مرد زناکارى صد تازیانه بزنید)، حکم صد تازیانه برای او صادر شده است که در این صورت، عمل به فرض منسوخ سابق، جایز نیست. | ||
# اینکه ناسخ و مسوخ، هر دو فرض بوده، اما مخیر بین فعل و ترک اول باشیم، مانند آیه 65 انفال: '''إِنْ يكُنْ مِنْكُمْ عِشْرُونَ صَابِرُونَ يغْلِبُوا مِائَتَينِ وَ إِنْ يكُنْ مِنْكُمْ مِائَةٌ يغْلِبُوا أَلْفاً''' (اگر از [میان] شما بیست تن، شکیبا باشند بر دویست تن چیره مىشوند و اگر از شما یکصد تن باشند بر هزار تن از کافران پیروز مىگردند)، که مقابله یک به ده مؤمنین با کفار، فرمان داده شده، اما در آیه بعدی: '''فَإِنْ يكُنْ مِنْكُمْ مِائَةٌ صَابِرَةٌ يغْلِبُوا مِائَتَينِ وَ إِنْ يكُنْ مِنْكُمْ أَلْفٌ يغْلِبُوا أَلْفَينِ''' (پس اگر از [میان] شما یکصد تن شکیبا باشند بر دویست تن پیروز گردند و اگر از شما هزار تن باشند بر دو هزار تن غالب گردند)، حکم به مقابله یک بر دو، صادر گردید که هر دو حکم، قابل اجراست. | # اینکه ناسخ و مسوخ، هر دو فرض بوده، اما مخیر بین فعل و ترک اول باشیم، مانند آیه 65 انفال: '''إِنْ يكُنْ مِنْكُمْ عِشْرُونَ صَابِرُونَ يغْلِبُوا مِائَتَينِ وَ إِنْ يكُنْ مِنْكُمْ مِائَةٌ يغْلِبُوا أَلْفاً''' (اگر از [میان] شما بیست تن، شکیبا باشند بر دویست تن چیره مىشوند و اگر از شما یکصد تن باشند بر هزار تن از کافران پیروز مىگردند)، که مقابله یک به ده مؤمنین با کفار، فرمان داده شده، اما در آیه بعدی: '''فَإِنْ يكُنْ مِنْكُمْ مِائَةٌ صَابِرَةٌ يغْلِبُوا مِائَتَينِ وَ إِنْ يكُنْ مِنْكُمْ أَلْفٌ يغْلِبُوا أَلْفَينِ''' (پس اگر از [میان] شما یکصد تن شکیبا باشند بر دویست تن پیروز گردند و اگر از شما هزار تن باشند بر دو هزار تن غالب گردند)، حکم به مقابله یک بر دو، صادر گردید که هر دو حکم، قابل اجراست. | ||
# اینکه ناسخ، امر به ترک عمل منسوخی که فرض است باشد، بدون آنکه بدلی برای آن ذکر شده باشد و مکلف، مخیر بین فعل منسوخ و ترک آن باشد، درحالیکه فعل آن، افضل است، مانند نماز شب که در ابتدا فرض بوده، اما به علت تخفیف، امر به ترک آن صادر شد، درحالیکه مکلف، مخیر بین انجام و ترک آن است و فعل آن، افضل | # اینکه ناسخ، امر به ترک عمل منسوخی که فرض است باشد، بدون آنکه بدلی برای آن ذکر شده باشد و مکلف، مخیر بین فعل منسوخ و ترک آن باشد، درحالیکه فعل آن، افضل است، مانند نماز شب که در ابتدا فرض بوده، اما به علت تخفیف، امر به ترک آن صادر شد، درحالیکه مکلف، مخیر بین انجام و ترک آن است و فعل آن، افضل میباشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34824/1/72 ر. ک: متن کتاب، ص72-75]</ref>. | ||
بیان اموری که جایز است ناسخ و منسوخ باشند، معنی نسخ سنت با سنت، فرق بین نسخ و تخصیص و استثناء، اقسام مخصصات قرآن، شروط ناسخ و منسوخ، قول جامع مقدمات ناسخ و منسوخ و آیات نسخشده در قرآن کریم، سایر موضوعاتی است که در ابواب دیگر کتاب، بدانها پرداخته شده است. | بیان اموری که جایز است ناسخ و منسوخ باشند، معنی نسخ سنت با سنت، فرق بین نسخ و تخصیص و استثناء، اقسام مخصصات قرآن، شروط ناسخ و منسوخ، قول جامع مقدمات ناسخ و منسوخ و آیات نسخشده در قرآن کریم، سایر موضوعاتی است که در ابواب دیگر کتاب، بدانها پرداخته شده است. |
ویرایش