۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
غزلیات خواجوی کرمانی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ه‌ت' به 'ه‌ت'
جز (جایگزینی متن - 'ی‌م' به 'ی‌م') |
جز (جایگزینی متن - 'ه‌ت' به 'ه‌ت') |
||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب، مشتمل بر مقدمه ناشر و 932 غزل است. غزلیات تا سرحد امکان | کتاب، مشتمل بر مقدمه ناشر و 932 غزل است. غزلیات تا سرحد امکان به‌ترتیب قافیه مرتب و در سمت راست هر غزل یکی از حروف «ح»، «س» و «ش» قید گردید تا مشخص شود این غزل به کدامیک از سه دیوان - حضریات، سفریات و شوقیات - تعلق دارد. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
از وجوه تمایز دیوان خواجو نسبت به بسیاری از دیوانهای شعر فارسی، تقسیمبندی موضوعی شعرهاست. خواجو احتمالاً خود شعرهایش را به این شکل درآورده است. چنانکه گذشت دیوان خواجو به دو بخش عمده صنایع الکمال و بدایع الجمال منقسم می‌شود. پیش از خواجو این تقسیمبندی در شعرهای [[سنایی، مجدود بن آدم|سنایی]]، [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی]] و امیرخسرو دهلوی سابقه داشته و بعد از او در جامی اتّفاق افتاده است. خواجو شاید در این وجه از شعرها تحت تأثیر شاعران پیش از خود، بهخصوص [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی]] بوده باشد. در دیوان چاپی گاه این تقسیمبندی به هم خورده است؛ بدین شکل که یک غزل در نسخه «اساس» و «ب» در «بدایع الجمال» است و این را نسخه «مج» که مصحّح در اختیار نداشته هم تأیید می‌کند؛ ولی در دیوان چاپی در «صنایع الکمال» و گاه یک غزل که جایگاهش در «سفریات» است و محتوای آن تأیید می‌کند که در «سفر» سروده شده، در بین غزلهای «حضریات» است و نیز گاه غزلی در بین قصیدههای دیوان چاپی است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/53035/110 ر.ک: جلالپور، حسین، ص110]</ref>. | از وجوه تمایز دیوان خواجو نسبت به بسیاری از دیوانهای شعر فارسی، تقسیمبندی موضوعی شعرهاست. خواجو احتمالاً خود شعرهایش را به این شکل درآورده است. چنانکه گذشت دیوان خواجو به دو بخش عمده صنایع الکمال و بدایع الجمال منقسم می‌شود. پیش از خواجو این تقسیمبندی در شعرهای [[سنایی، مجدود بن آدم|سنایی]]، [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی]] و امیرخسرو دهلوی سابقه داشته و بعد از او در جامی اتّفاق افتاده است. خواجو شاید در این وجه از شعرها تحت تأثیر شاعران پیش از خود، بهخصوص [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی]] بوده باشد. در دیوان چاپی گاه این تقسیمبندی به هم خورده است؛ بدین شکل که یک غزل در نسخه «اساس» و «ب» در «بدایع الجمال» است و این را نسخه «مج» که مصحّح در اختیار نداشته هم تأیید می‌کند؛ ولی در دیوان چاپی در «صنایع الکمال» و گاه یک غزل که جایگاهش در «سفریات» است و محتوای آن تأیید می‌کند که در «سفر» سروده شده، در بین غزلهای «حضریات» است و نیز گاه غزلی در بین قصیدههای دیوان چاپی است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/53035/110 ر.ک: جلالپور، حسین، ص110]</ref>. | ||
می‌توان ادعا کرد که خواجو یکی از شاعران بزرگ عرصهی ادب در قرن هشتم بوده که با سرودن اشعار و بهخصوص غزلیات آکنده از شور و حال، جایگاه خاصی در ادبیات ایرانزمین دارا میباشد؛ ولی با کمال تأسف باید اذعان نمود جایگاه این شاعر در حد استحقاق و شایستگی وی مورد توجه قرار نگرفته، بلکه تا حدودی هم غریب واقع شده است؛ شاعری که حتی سلطان غزل، [[سعدی، مصلح بن عبدالله|خواجه شیراز]] به الهام گرفتن از او اعتراف دارد و شاید سخنی بهتر از این جهت ختم کلام نباشد که بداقبالی شاعر از آنجاست که در برهه‌ای از زمان قرار گرفته که [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی]] عاشق و شیرین در پیش آن و حافظ رند در پس آن واقع شده‌اند؛ زیرا در عرصه غزل، ظهور و | می‌توان ادعا کرد که خواجو یکی از شاعران بزرگ عرصهی ادب در قرن هشتم بوده که با سرودن اشعار و بهخصوص غزلیات آکنده از شور و حال، جایگاه خاصی در ادبیات ایرانزمین دارا میباشد؛ ولی با کمال تأسف باید اذعان نمود جایگاه این شاعر در حد استحقاق و شایستگی وی مورد توجه قرار نگرفته، بلکه تا حدودی هم غریب واقع شده است؛ شاعری که حتی سلطان غزل، [[سعدی، مصلح بن عبدالله|خواجه شیراز]] به الهام گرفتن از او اعتراف دارد و شاید سخنی بهتر از این جهت ختم کلام نباشد که بداقبالی شاعر از آنجاست که در برهه‌ای از زمان قرار گرفته که [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی]] عاشق و شیرین در پیش آن و حافظ رند در پس آن واقع شده‌اند؛ زیرا در عرصه غزل، ظهور و یکه‌تازی [[حافظ، شمس‌الدین محمد|حافظ]] شیرینکلام، طومار دیوان غزلسرایان را در هم نوردیده و بازار آنان را بی‌رونق نمود<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/69505/171 ر.ک: رجبی، ایوب؛ عزتی‌فر، سیمین، ص171]</ref>. | ||
از شگردهای هنری و خیالی مورد استفاده شاعر که موجب خلق تصاویر زیبا در اشعار وی شده است، «استعاره» میباشد. شاعر از این شیوه دوشادوش و همپای تشبیه استفاده نموده است. استعارههای زیبای بهکارگرفتهشده توسط شاعر، یادآور استعارههای خواجه شیراز میباشد؛ بهطوریکه اگر نام شاعر ذکر نگردد، شاید بسیاری، از تشخیص ابیات [[خواجوی کرمانی، محمود بن علی|خواجوی کرمانی]] از ابیات [[حافظ، شمس‌الدین محمد|حافظ]] ناتوان باشند. استعاره در شعر خواجو از بسامد بالایی برخوردار است؛ هرچند که استعارات بهکاررفته نیز در شعر شاعران پیشین و همعصر او فراوان یافت می‌شود، ولی شاعر از پس این شیوه نیز موفق برآمده و تصاویر خیالی و ادبی زیبایی را آفریده است. استعارههای زیبای [[خواجوی کرمانی، محمود بن علی|خواجو]] حاصل تراوش ذهن خود اوست. بیشتر استعارههای مورد استفاده در شعر شاعر، از نوع مکنیه و تخییلیه بوده و انواع دیگر در درجه دوم اهمیت قرار گرفته‌اند و بعضی استعارهها نیز از جنس عنادیه در شعر شاعر بهکار گرفته نشده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/69505/171 ر.ک: همان]</ref>. | از شگردهای هنری و خیالی مورد استفاده شاعر که موجب خلق تصاویر زیبا در اشعار وی شده است، «استعاره» میباشد. شاعر از این شیوه دوشادوش و همپای تشبیه استفاده نموده است. استعارههای زیبای بهکارگرفتهشده توسط شاعر، یادآور استعارههای خواجه شیراز میباشد؛ بهطوریکه اگر نام شاعر ذکر نگردد، شاید بسیاری، از تشخیص ابیات [[خواجوی کرمانی، محمود بن علی|خواجوی کرمانی]] از ابیات [[حافظ، شمس‌الدین محمد|حافظ]] ناتوان باشند. استعاره در شعر خواجو از بسامد بالایی برخوردار است؛ هرچند که استعارات بهکاررفته نیز در شعر شاعران پیشین و همعصر او فراوان یافت می‌شود، ولی شاعر از پس این شیوه نیز موفق برآمده و تصاویر خیالی و ادبی زیبایی را آفریده است. استعارههای زیبای [[خواجوی کرمانی، محمود بن علی|خواجو]] حاصل تراوش ذهن خود اوست. بیشتر استعارههای مورد استفاده در شعر شاعر، از نوع مکنیه و تخییلیه بوده و انواع دیگر در درجه دوم اهمیت قرار گرفته‌اند و بعضی استعارهها نیز از جنس عنادیه در شعر شاعر بهکار گرفته نشده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/69505/171 ر.ک: همان]</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
در انتهای کتاب، فهرست مصرعهای اول غزلیات با ذکر شماره غزل ذکر شده است. همچنین لغتنامه دیوان [[خواجوی کرمانی، محمود بن علی|خواجوی کرمانی]] ارائه شده است. در این لغتنامه | در انتهای کتاب، فهرست مصرعهای اول غزلیات با ذکر شماره غزل ذکر شده است. همچنین لغتنامه دیوان [[خواجوی کرمانی، محمود بن علی|خواجوی کرمانی]] ارائه شده است. در این لغتنامه به‌ترتیب حروف الفبا، الفاظ، کلمات و عباراتی که نیاز به توضیح داشته، معرفی شده است. | ||
در این لغتنامه گاه ترجمه بخشی از آیه و جایگاه آن در قرآن کریم، گاه معرفی یک شخصیت و گاه یک داستان عاشقانه، مانند ویس و رامین معرفی شده است<ref>ر.ک: متن کتاب،[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/8043/1/436 ص 436]، [https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/8043/1/444 ص444] و [https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/8043/1/448 448]</ref>. | در این لغتنامه گاه ترجمه بخشی از آیه و جایگاه آن در قرآن کریم، گاه معرفی یک شخصیت و گاه یک داستان عاشقانه، مانند ویس و رامین معرفی شده است<ref>ر.ک: متن کتاب،[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/8043/1/436 ص 436]، [https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/8043/1/444 ص444] و [https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/8043/1/448 448]</ref>. | ||