۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
علم کلام: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ه‌ت' به 'ه‌ت'
جز (جایگزینی متن - 'به' به 'به') |
جز (جایگزینی متن - 'ه‌ت' به 'ه‌ت') |
||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
بخش اول کتاب در باب امور عامه در علم کلام است. در این بخش در واقع مباحث گوناگون مقدماتی در علم کلام مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد. ابتدا از وجود و عدم و اقسام و حیثیات آن سخن به میان آمده است. نگارنده در باب جهات ثلاثه بیان می‌دارد که هر آنچه قابل تعبیر باشد، از سه حال بیرون نیست: یا هستی آن حتمی، یا نیستی آن حتمی، یا نه هستی و نه نیستی آن حتمی است. اولی را واجب، دومی را ممتنع و محال و سومی را ممکن و جایز گویند و از وجوب در فلسفه قدیم به ضرورت و در فلسفه جدید به جبر تعبیر می‌شود. | بخش اول کتاب در باب امور عامه در علم کلام است. در این بخش در واقع مباحث گوناگون مقدماتی در علم کلام مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد. ابتدا از وجود و عدم و اقسام و حیثیات آن سخن به میان آمده است. نگارنده در باب جهات ثلاثه بیان می‌دارد که هر آنچه قابل تعبیر باشد، از سه حال بیرون نیست: یا هستی آن حتمی، یا نیستی آن حتمی، یا نه هستی و نه نیستی آن حتمی است. اولی را واجب، دومی را ممتنع و محال و سومی را ممکن و جایز گویند و از وجوب در فلسفه قدیم به ضرورت و در فلسفه جدید به جبر تعبیر می‌شود. | ||
حدوث و قدم، تقدم و تأخر، قوه و فعل و اقسام و احوال هریک از آنها، از مباحث بعدی در این فصل است که | حدوث و قدم، تقدم و تأخر، قوه و فعل و اقسام و احوال هریک از آنها، از مباحث بعدی در این فصل است که به‌تفصیل به آن پرداخته شده است. تقابل از نظر نگارنده عبارت است از مغایرت دو چیز، بهنحوی که اجتماع آنها در یک محل، به یک جهت و در یک زمان نشاید. متقابلین را درصورتیکه دارای ماهیت واحده، یعنی دو فرد از یک حقیقت عینیه باشند، متماثلین گویند و چنانچه هر دو وجودی باشند، اگر در عالم ذهن پیوستگی با یکدیگر نداشته باشند، ضدین نام دارند و تقابل آنها تقابل تضاد نامیده می‌شود. | ||
موضوع بعدی بحث علت و معلول است. نگارنده پس از تعریف این دو به اقسام علل چهارگانه (علت صوری، علت مادی، علت فاعلی و علت غایی) و تعریف آنها اشاره می‌کند و سایر مباحث مرتبط با علت و معلول را یکبهیک مطرح می‌کند. در باب قانون علیت آمده است که این قانون عبارت از این است که هر ممکنی که واقعیت یابد و هر پدیده‌ای که لباس هستی پوشد، احتیاج به واقعیتدهنده و پدیدآورنده دارد؛ فلذا این قانون مقابل فرضیه صدفه و اتفاق است. | موضوع بعدی بحث علت و معلول است. نگارنده پس از تعریف این دو به اقسام علل چهارگانه (علت صوری، علت مادی، علت فاعلی و علت غایی) و تعریف آنها اشاره می‌کند و سایر مباحث مرتبط با علت و معلول را یکبهیک مطرح می‌کند. در باب قانون علیت آمده است که این قانون عبارت از این است که هر ممکنی که واقعیت یابد و هر پدیده‌ای که لباس هستی پوشد، احتیاج به واقعیتدهنده و پدیدآورنده دارد؛ فلذا این قانون مقابل فرضیه صدفه و اتفاق است. | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
موضوع پرداختهشده در بخش دوم کتاب بحث جواهر و اعراض است. نگارنده در این بخش به ذکر تعریف، اقسام و احوال این دو می‌پردازد و در پایان این بخش بیان می‌دارد که جوهر بالاتفاق از موجودات خارجی و معقول اول میباشد؛ بهعبارتدیگر از مفاهیمی است که در خارج مابازاء دارد. اما اعراض بهطور اطلاق اینطور نیستند؛ یعنی برای تمام اعراض وجود خارجی محقق نیست، بعضی از آنها در خارج مابازاء دارند، مانند کیف و کم و بعضی دیگر در خارج مابازاء ندارند، بلکه فقط منشأ انتزاع آنها در خارج است، مانند مقوله این و متی که این قبیل اعراض در خارج موجود نیستند، ولی ظرف اتصاف معروض به آنها خارج است<ref>ر.ک: همان، ص81-87</ref>. | موضوع پرداختهشده در بخش دوم کتاب بحث جواهر و اعراض است. نگارنده در این بخش به ذکر تعریف، اقسام و احوال این دو می‌پردازد و در پایان این بخش بیان می‌دارد که جوهر بالاتفاق از موجودات خارجی و معقول اول میباشد؛ بهعبارتدیگر از مفاهیمی است که در خارج مابازاء دارد. اما اعراض بهطور اطلاق اینطور نیستند؛ یعنی برای تمام اعراض وجود خارجی محقق نیست، بعضی از آنها در خارج مابازاء دارند، مانند کیف و کم و بعضی دیگر در خارج مابازاء ندارند، بلکه فقط منشأ انتزاع آنها در خارج است، مانند مقوله این و متی که این قبیل اعراض در خارج موجود نیستند، ولی ظرف اتصاف معروض به آنها خارج است<ref>ر.ک: همان، ص81-87</ref>. | ||
اثبات صانع و صفات جمال و جلال از مهمترین فصول این کتاب است که در بخش سوم کتاب | اثبات صانع و صفات جمال و جلال از مهمترین فصول این کتاب است که در بخش سوم کتاب به‌تفصیل به آن پرداخته شده است. در این باب نگارنده روش و منطق‌های مختلف در اثبات صانع از منظر متکلمان و فلاسفه غرب و اسلامی را مطرح می‌کند. از جمله روشهای اثبات خداوند متعال، منطق وحی است که به قول نویسنده، راه مستقیم و اقصر طرق است. منطق وحی انسان را گرفتار پیچوخم دور و تسلسل نمی‌کند، بلکه افکار را مستقیما از راه تذکار آیات خدایی بهسوی خدا رهبری می‌کند (نگارنده درادامه سخن، آیات و روایات مربوطه به این بخش را یکبهیک بررسی می‌کند). | ||
همچنین مؤلف در این فصل به طرح منطق ماتریالیسم در دو قسمت و سپس ایراد به این دو قسمت پرداخته و در مورد قسمت اول، سه انتقاد مطرح کرده است: | همچنین مؤلف در این فصل به طرح منطق ماتریالیسم در دو قسمت و سپس ایراد به این دو قسمت پرداخته و در مورد قسمت اول، سه انتقاد مطرح کرده است: | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
بخش سوم کتاب در باب حقیقت نبوت و راه شناخت پیامبر است که در این راستا به تعریف و خصوصیات نبی و مبحث معجزه و ویژگیهای آن اشاره می‌شود. | بخش سوم کتاب در باب حقیقت نبوت و راه شناخت پیامبر است که در این راستا به تعریف و خصوصیات نبی و مبحث معجزه و ویژگیهای آن اشاره می‌شود. | ||
شرایط نبوت که مهمترین آن عصمت از خطا و لغزش است، موضوع بخش چهارم است که | شرایط نبوت که مهمترین آن عصمت از خطا و لغزش است، موضوع بخش چهارم است که به‌تفصیل به آن پرداخته شده است. | ||
بخش نهایی کتاب در باب موانع نبوت است و در ادامه به مقاله‌ای در باب اصول عقاید شیعه اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، ص23-146</ref>. | بخش نهایی کتاب در باب موانع نبوت است و در ادامه به مقاله‌ای در باب اصول عقاید شیعه اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، ص23-146</ref>. | ||