تاریخ مفصل همدان: تفاوت میان نسخه‌ها

جلد اول کتاب، مشتمل بر دو پیشگفتار و مختصری از زندگی‌نامه مؤلف است و محتوای آن در هجده بخش مفصل ارائه گردیده است. جلد دوم که در باب شخصیت‎شناسی است، دربردارنده یک مقدمه است؛ سپس به‎ترتیب حروف الفبا، اشخاصی که ابتدای نام آنها حرف الف است تا اشخاصی که ابتدای نام آنها حرف عین است، معرفی شده‌اند و در جلد سوم، افرادی که ابتدای نام آنها حرف غین است تا اشخاصی که ابتدای نامشان حرف یاء است، معرفی گردیده‌اند.

توابع همدان و توسعه آن در روزگاران قدیم و ادوار گذشته، موضوع بخش پنجم و ششم این نوشتار است. همدان در دوره‌های گذشته نه‎تنها خود از بلاد عظیم بوده، بلکه از نظر توابع نیز توسعه زیادی داشته است، که امروزه قسمتی از آن تابع شهرهای دیگر و یا دهات‎هایی است که خود شهری مستقل شده است. نویسنده درباره توسعه همدان در ادوار گذشته، ابتدا به توسعه این شهر، در قرن دوم هجری و اقدامات‎هارون‎الرشید در این زمینه اشاره می‌کند و سپس وسعت همدان را در قرن هفتم هجری مورد بررسی قرار می‌دهد؛ در آن زمان همدان از توابع و مضافات بسیاری برخوردار بوده و خود نیز توسعه کامل داشته است؛ بدین صورت که دارای پنج ناحیه مستقل و مشتمل بر دویست‎ودوازده آبادی بوده است. نویسنده در نهایت به بررسی همدان در عصر حاضر پرداخته است، که به چهار بخش عمده تقسیم می‌شود: بخش سیمینه‎رود، بخش کبوترآهنگ، بخش اسدآباد و بخش رزن<ref>ر.ک: همان، ص55-64</ref>.

حوادث تاریخی و آثار باستانی همدان موضوع بخش دهم این کتاب است که نگارنده با طرح بسیاری از این حوادث و آثار به تبیین و تحلیل آنها می‌پردازد؛ از جمله حادثه ویرانی همدان به دست بخت‎النصر است و از برجسته‎ترین آثار باستانی همدان می‌توان به مواردی چون قصر بهرام گور، مطبخ خسروپرویز، تپه مصلی، مناره سم‎دار، سنگ شیر، غار علی‎صدر و... اشاره کرد<ref>ر.ک: همان، ص109-140</ref>.

بخش یازدهم کتاب در باب معرفی وزرا و شخصیت‎های سیاسی همدان در قرون متمادی است و بخش دوازدهم به شمارش رشته‌های مختلف دانش در همدان از جمله ادبیات و شعر، تاریخ، تفسیر، فلسفه، طب، مهندسی، فقه، حدیث و... اشاره دارد و در فصول بعدی به‎ترتیب به موضوعاتی چون کتابخانه‌ها، حوزه‌های علمیه، مساجد و مزارات همدان پرداخته شده است.<ref>ر.ک: همان، ص141-354</ref>.

در جلد دوم و سوم کتاب به شخصیت‎شناسی علما و چهره‌های برجسته همدان به‎ترتیب حروف الفبا پرداخته شده است؛ چهره‌های برجسته‌ای چون: نمایندگان معصومین(ع)، علمای بزرگی چون ابوعلی سینا، سید جمال‌الدین اسدآبادی، فقیه همدانی و...