۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
تفسير الإمام مجاهد بن جبر: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ه‌ع' به 'ه‌ع'
جز (جایگزینی متن - 'ه‌گ' به 'ه‌گ') |
جز (جایگزینی متن - 'ه‌ع' به 'ه‌ع') |
||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
مجاهد از دوستداران اهلبیت علیهمالسلام است. روایات بسیاری را در فضایل [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام]] یاد می‌کند. در تفسیر آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا» چنین می‌گوید: فان لعلّی سابقته و فضیلته لانه سبقهم الی الاسلام و هنگام تفسیر آیه 274 سوره بقره: «الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَ النَّهَارِ سِرّاً وَ عَلاَنِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لاَ هُمْ يَحْزَنُونَ»، می‌گوید: نزلت فی علی بن ابیطالب علیه‌السلام. کانت لعلی اربع دراهم فتصدق بدرهم سرّا و بدرهم علانیة و بدرهم باللیل و بدرهم بالنهار. | مجاهد از دوستداران اهلبیت علیهمالسلام است. روایات بسیاری را در فضایل [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام]] یاد می‌کند. در تفسیر آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا» چنین می‌گوید: فان لعلّی سابقته و فضیلته لانه سبقهم الی الاسلام و هنگام تفسیر آیه 274 سوره بقره: «الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَ النَّهَارِ سِرّاً وَ عَلاَنِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لاَ هُمْ يَحْزَنُونَ»، می‌گوید: نزلت فی علی بن ابیطالب علیه‌السلام. کانت لعلی اربع دراهم فتصدق بدرهم سرّا و بدرهم علانیة و بدرهم باللیل و بدرهم بالنهار. | ||
جلوه عقلی در تفسیر مجاهد: مجاهد را می‌توان نخستین بنیادگذار مکتب نوین در تفسیر قرآن کریم دانست که همواره باب اجتهاد و بهره‌گیری از عقل را به گونه گسترده در تفسیر آیات قرآن مجید به کار گرفته است. حتی گاه مشاهده می‌گردد که در بسیاری از موارد با استادش ابن عباس در روایات و تفسیر آیات اختلاف در لفظ و معنی دارد و ابتکار جالبی در تفسیر آیات به کار میبرد و اعتماد بسیاری به عقل در فهم خواسته خدا از خود نشان می‌دهد. بر پایه نصوص تاریخی، روش او در عصر خود جنجالی به راه انداخت. فرزندش عبدالوهاب بن مجاهد می‌گوید: روزی مردی به پدرم رسید و گفت: تو هستی که قرآن را به رأی خویش تفسیر می‌کنی؟ پدرم گریست و گفت: من تفسیر قرآن کریم نزد بیش از ده نفر از اصحاب رسول خدا صلی‌الله علیه و اله و سلم | جلوه عقلی در تفسیر مجاهد: مجاهد را می‌توان نخستین بنیادگذار مکتب نوین در تفسیر قرآن کریم دانست که همواره باب اجتهاد و بهره‌گیری از عقل را به گونه گسترده در تفسیر آیات قرآن مجید به کار گرفته است. حتی گاه مشاهده می‌گردد که در بسیاری از موارد با استادش ابن عباس در روایات و تفسیر آیات اختلاف در لفظ و معنی دارد و ابتکار جالبی در تفسیر آیات به کار میبرد و اعتماد بسیاری به عقل در فهم خواسته خدا از خود نشان می‌دهد. بر پایه نصوص تاریخی، روش او در عصر خود جنجالی به راه انداخت. فرزندش عبدالوهاب بن مجاهد می‌گوید: روزی مردی به پدرم رسید و گفت: تو هستی که قرآن را به رأی خویش تفسیر می‌کنی؟ پدرم گریست و گفت: من تفسیر قرآن کریم نزد بیش از ده نفر از اصحاب رسول خدا صلی‌الله علیه و اله و سلم رضی‌الله‌عنهم فرا گرفته‌ام. | ||
چنانکه یاد شد، مجاهد در بسیاری از موارد در تفسیر خود در فهم خواسته خدا از عقل و تفسیر به رأی بهره گرفته است. در اینجا به نمونه‌ای از آن اشاره می‌شود: در آیه 65 از سوره بقره «وَ لَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِينَ اعْتَدَوْا مِنْکُمْ فِي السَّبْتِ فَقُلْنَا لَهُمْ کُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِينَ»؛ ترجمه: بی‌گمان شما دانستید چه کسانی از میان شما در روز شنبه از اندازه درگذشتند و ما آنان را مسخ کردیم و گفتیم بوزینگان خوار باشید. مجاهد چنین تفسیر می‌کند: لم یمسخوا قردة و لکنه کقوله: «کَمَثَلِ الْحِمَارِ يَحْمِلُ أَسْفَاراً» (جمعه: 5) و به روایت دیگر از مجاهد: «مسخت قلوبهم و لم یمسخوا قردة». مجاهد بر این عقیده است که آن انسانهای گناهکار به بوزینگان مسخ نگشتند بلکه دلهای آنان مسخ شد و خود آنها همچنان انسان باقی ماندند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/517/35 ر.ک: شهیدی صالحی، عبدالحسین، ص35-36]</ref> | چنانکه یاد شد، مجاهد در بسیاری از موارد در تفسیر خود در فهم خواسته خدا از عقل و تفسیر به رأی بهره گرفته است. در اینجا به نمونه‌ای از آن اشاره می‌شود: در آیه 65 از سوره بقره «وَ لَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِينَ اعْتَدَوْا مِنْکُمْ فِي السَّبْتِ فَقُلْنَا لَهُمْ کُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِينَ»؛ ترجمه: بی‌گمان شما دانستید چه کسانی از میان شما در روز شنبه از اندازه درگذشتند و ما آنان را مسخ کردیم و گفتیم بوزینگان خوار باشید. مجاهد چنین تفسیر می‌کند: لم یمسخوا قردة و لکنه کقوله: «کَمَثَلِ الْحِمَارِ يَحْمِلُ أَسْفَاراً» (جمعه: 5) و به روایت دیگر از مجاهد: «مسخت قلوبهم و لم یمسخوا قردة». مجاهد بر این عقیده است که آن انسانهای گناهکار به بوزینگان مسخ نگشتند بلکه دلهای آنان مسخ شد و خود آنها همچنان انسان باقی ماندند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/517/35 ر.ک: شهیدی صالحی، عبدالحسین، ص35-36]</ref> | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
صفحات 31 تا 38 کتاب حاوی رونوشت نسخه‌های خطی است. محقق اقوال مجاهد که در تفاسیر طبری و ابن کثیر یا الدر المنثور یا تفسیر ثوری وارد شده را نیز به این اثر افزوده است، وی سندهای روایات کتاب را نیز توثیق کرده است. او در مقدمه‌ای که بر کتاب نوشته بهطور مفصل درباره شخصیت مجاهد، دوران وی، شیوه تفسیری او و آثارش توضیح داده است.<ref>ر.ک: همان، ص24</ref> | صفحات 31 تا 38 کتاب حاوی رونوشت نسخه‌های خطی است. محقق اقوال مجاهد که در تفاسیر طبری و ابن کثیر یا الدر المنثور یا تفسیر ثوری وارد شده را نیز به این اثر افزوده است، وی سندهای روایات کتاب را نیز توثیق کرده است. او در مقدمه‌ای که بر کتاب نوشته بهطور مفصل درباره شخصیت مجاهد، دوران وی، شیوه تفسیری او و آثارش توضیح داده است.<ref>ر.ک: همان، ص24</ref> | ||
چون از نسخه خطی این اثر بیش از یک جلد در دسترس نبوده، محقق در توثیق آن در [[جامع البيان في تفسير القرآن (تفسير الطبري)|تفسیر طبری]] و ابن کثیر و الدر المنثور اعتماد کرده و در حاشیه مواردی را که در این تفاسیر بوده را نیز ذکر کرده است. وی تحقیق روی این کتاب را | چون از نسخه خطی این اثر بیش از یک جلد در دسترس نبوده، محقق در توثیق آن در [[جامع البيان في تفسير القرآن (تفسير الطبري)|تفسیر طبری]] و ابن کثیر و الدر المنثور اعتماد کرده و در حاشیه مواردی را که در این تفاسیر بوده را نیز ذکر کرده است. وی تحقیق روی این کتاب را به‌عنوان پایاننامه دکتری در دانشکده دارالعلوم دانشگاه قاهره در سال 1976 میلادی انجام داده است.<ref>ر.ک: همان، ص24-25</ref> | ||
تصادفاً شیخ عبدالرحمن طاهر بن محمد سورتی نیز در مجمع البحوث الاسلامیه اسلامآباد پاکستان، به تحقیق این نسخه خطی قیام کرده و در تحقیقش بر مراجعه بر [[طبری، محمد بن جریر بن یزید|طبری]] و افزودن روایات مجاهد که [[طبری، محمد بن جریر بن یزید|طبری]] آورده در حاشیه اقدام کرده است که این تحقیق نیز به هزینه امیر دولت قطر انجام شده و به چاپ رسیده است که آن نیز در سال 1976م انجام گرفته است. محمد عبدالسلام این نسخه چاپی را نیز مشاهده کرده و تفاوتهای آن را بیان کرده است.<ref>ر.ک: همان، ص25-26</ref> | تصادفاً شیخ عبدالرحمن طاهر بن محمد سورتی نیز در مجمع البحوث الاسلامیه اسلامآباد پاکستان، به تحقیق این نسخه خطی قیام کرده و در تحقیقش بر مراجعه بر [[طبری، محمد بن جریر بن یزید|طبری]] و افزودن روایات مجاهد که [[طبری، محمد بن جریر بن یزید|طبری]] آورده در حاشیه اقدام کرده است که این تحقیق نیز به هزینه امیر دولت قطر انجام شده و به چاپ رسیده است که آن نیز در سال 1976م انجام گرفته است. محمد عبدالسلام این نسخه چاپی را نیز مشاهده کرده و تفاوتهای آن را بیان کرده است.<ref>ر.ک: همان، ص25-26</ref> | ||