پرش به محتوا

المصباح المضيء في خلافة المستضيء: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۶ سپتامبر ۲۰۱۹
جز
جایگزینی متن - 'ن‎ه' به 'ن‌ه'
جز (جایگزینی متن - 'ه‎ش' به 'ه‌ش')
جز (جایگزینی متن - 'ن‎ه' به 'ن‌ه')
خط ۴۲: خط ۴۲:
دوران زندگی [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]]، مقارن با خلافت شش تن‎ از‎ خلفای بنی‎عباس بوده است. در این میان المستضی (575-566ق) - ‎که در زمان او [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن‎ جوزی]]‎ به اوج شهرت رسیده بود - ‎به‎عنوان بزرگ‎ترین واعظ حنبلیان شناخته می‌شود و خلیفه به‌شدت تحت تأثیر سخنرانی‎ها‎ و مواعظ‎ وی‎ بـوده اسـت. در زمان المـستضی، حکومت فاطمیه‎ مصر سقوط‎ می‌کند. [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]] در این‎باره کتابی با عنوان «النصر علی مصر» نوشت و در حـضور خلیفه خواند، اما «المصباح المـضيء في دولة المـستضيء»، دقیقاً معلوم نیست که در این زمان، یا بعد از آن نگاشته است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/409/155 ر.ک: دهقانی، مهدیه، ص‎156-155]</ref>‎. تنها [[ابراهيم، ناجيه عبدالله|ناجیه عبدالله ابراهیم]] بر مبنای برخی احتمالات تألیف آن در ابتدای عهد مستضی را ترجیح داده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6439/1/43 ر.ک: مقدمه محقق، ص43]</ref>‎.  
دوران زندگی [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]]، مقارن با خلافت شش تن‎ از‎ خلفای بنی‎عباس بوده است. در این میان المستضی (575-566ق) - ‎که در زمان او [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن‎ جوزی]]‎ به اوج شهرت رسیده بود - ‎به‎عنوان بزرگ‎ترین واعظ حنبلیان شناخته می‌شود و خلیفه به‌شدت تحت تأثیر سخنرانی‎ها‎ و مواعظ‎ وی‎ بـوده اسـت. در زمان المـستضی، حکومت فاطمیه‎ مصر سقوط‎ می‌کند. [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]] در این‎باره کتابی با عنوان «النصر علی مصر» نوشت و در حـضور خلیفه خواند، اما «المصباح المـضيء في دولة المـستضيء»، دقیقاً معلوم نیست که در این زمان، یا بعد از آن نگاشته است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/409/155 ر.ک: دهقانی، مهدیه، ص‎156-155]</ref>‎. تنها [[ابراهيم، ناجيه عبدالله|ناجیه عبدالله ابراهیم]] بر مبنای برخی احتمالات تألیف آن در ابتدای عهد مستضی را ترجیح داده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6439/1/43 ر.ک: مقدمه محقق، ص43]</ref>‎.  


بـزرگان‎ در ارزیابی آثار [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]]، نظرات گوناگونی داده‌اند؛ برای مثال ابن تیمیه‎ در أجوبة المصرية، تصنیفات‎ او‎ را سـتوده و مـی‌گوید: «او در حـدیث، وعظ و مباحث مربوط به آن‎ها مصنفاتی دارد که کسی چون او تصنیف نکرده اسـت»؛ امـا در مقابل گفته‌اند: به علت نقل بسیار [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]] از‎ ابوالوفاء، در کلام و حدیث وی نا‎هماهنگی و پریشانی راه یافته است. بـه‌هـرحال، تألیفات او از سیل خرده‌گیری‎ها و طعن‎های علما در امان نمانده است؛ ذهبی از قول مـوفق عـبداللطیف می‌نویسد‎: «در‎ تصانیف او غلط‎های بسیاری دیده می‌شود». سـپس بـه نـشانه تأیید می‌افزاید: «سخنان بی‌اساس، در آثارش مشاهده مـی‌شود و آن‎قـدر تألیف کرده که اگر عمری دوباره یابد نمی‌تواند آن‎ها را اصلاح‎ و بازنویسی‎ کند».  
بـزرگان‎ در ارزیابی آثار [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]]، نظرات گوناگونی داده‌اند؛ برای مثال ابن تیمیه‎ در أجوبة المصرية، تصنیفات‎ او‎ را سـتوده و مـی‌گوید: «او در حـدیث، وعظ و مباحث مربوط به آن‌ها مصنفاتی دارد که کسی چون او تصنیف نکرده اسـت»؛ امـا در مقابل گفته‌اند: به علت نقل بسیار [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]] از‎ ابوالوفاء، در کلام و حدیث وی نا‎هماهنگی و پریشانی راه یافته است. بـه‌هـرحال، تألیفات او از سیل خرده‌گیری‎ها و طعن‌های علما در امان نمانده است؛ ذهبی از قول مـوفق عـبداللطیف می‌نویسد‎: «در‎ تصانیف او غلط‎های بسیاری دیده می‌شود». سـپس بـه نـشانه تأیید می‌افزاید: «سخنان بی‌اساس، در آثارش مشاهده مـی‌شود و آن‎قـدر تألیف کرده که اگر عمری دوباره یابد نمی‌تواند آن‌ها را اصلاح‎ و بازنویسی‎ کند».  


یـکی از سـبب‌های راه یافتن اشتباه در تصانیف [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جـوزی]] عـدم بازبینی و اصـلاح تـصنیفات، بـعد از اتمام آن‎ها است. [[ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد|ابن رجب]] در ایـن‎بـاره می‌گوید: «[[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]] بـه‎مـحض آنکه کتابی را به پایان‎ می‎برد‎، بـی‎آنکه به تنقیح آن بـپردازد،‎ بـه‎ تألیف‎ دیگری می‌پرداخت و گاه در یـک زمـان به تألیف چندین کتاب مشغول بود». نقل فراوان [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]] از افراد غیر خـبره، عـدم‎ مراجعه به کتب، تألیف در مـوضوعاتی کـه‎ در‎ آن‎ها توان علمی لازم را نـداشته و تـمایل او به تأویل در برخی مـسائل، از دیـگر عوامل راه یافتن‎ اشتباه‎ در‎ تألیفات وی بود. نظر [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]] در مورد آثارش‎ شنیدنی است؛ او در این‎بـاره مـی‌گوید: «أنا مرتب و لست بمصنف»؛ یعنی: مـن گـردآورنده‌ام، نه مـصنف<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/409/160 ر.ک: دهقانی، مهدیه، ص161-160]</ref>‎.  
یـکی از سـبب‌های راه یافتن اشتباه در تصانیف [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جـوزی]] عـدم بازبینی و اصـلاح تـصنیفات، بـعد از اتمام آن‌ها است. [[ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد|ابن رجب]] در ایـن‎بـاره می‌گوید: «[[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]] بـه‎مـحض آنکه کتابی را به پایان‎ می‎برد‎، بـی‎آنکه به تنقیح آن بـپردازد،‎ بـه‎ تألیف‎ دیگری می‌پرداخت و گاه در یـک زمـان به تألیف چندین کتاب مشغول بود». نقل فراوان [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]] از افراد غیر خـبره، عـدم‎ مراجعه به کتب، تألیف در مـوضوعاتی کـه‎ در‎ آن‌ها توان علمی لازم را نـداشته و تـمایل او به تأویل در برخی مـسائل، از دیـگر عوامل راه یافتن‎ اشتباه‎ در‎ تألیفات وی بود. نظر [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]] در مورد آثارش‎ شنیدنی است؛ او در این‎بـاره مـی‌گوید: «أنا مرتب و لست بمصنف»؛ یعنی: مـن گـردآورنده‌ام، نه مـصنف<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/409/160 ر.ک: دهقانی، مهدیه، ص161-160]</ref>‎.  


محقق اثر در مقدمه‌اش به مقطع زمانی نگارش اثر اشاره کرده، می‌نویسد: «بغداد پایتخت حکومت عباسیان در بیش از پنج قرن، شاهد حرکت فکری و نهضت فرهنگی وسیعی بود که با ظهور زبده‌ای از علما و اهتمام فراوان و تشویق‌های مستمری که خلافت عباسی و اتباع آن داشتند کتابخانه اسلامی را با آثار علمی و نوشته‌های ارزشمند غنی و پربار کردند. برخی از این نوشته‌ها برای تقرب به حکومت و اهدای به حاکمان نوشته شد. در این میان [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابوالفرج عبدالرحمن بن جوزی بغدادی]] صاحب تصانیف فراوان و نوشته‌های بزرگ و مشارکت گسترده در تمامی علوم و فنون است. کتاب «المصباح المضيء في خلافة المستضيء»، یکی از تألیفاتی است که برای خلیفه عباسی المستضيءبأمرالله (متوفی 575ق)، به هدف تذکر و وعظ و نصیحت به این اعتبار که شخص اول دولت عباسی بود، نوشته شد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6439/1/9 ر.ک: تمهید، ص9]</ref>‎.  
محقق اثر در مقدمه‌اش به مقطع زمانی نگارش اثر اشاره کرده، می‌نویسد: «بغداد پایتخت حکومت عباسیان در بیش از پنج قرن، شاهد حرکت فکری و نهضت فرهنگی وسیعی بود که با ظهور زبده‌ای از علما و اهتمام فراوان و تشویق‌های مستمری که خلافت عباسی و اتباع آن داشتند کتابخانه اسلامی را با آثار علمی و نوشته‌های ارزشمند غنی و پربار کردند. برخی از این نوشته‌ها برای تقرب به حکومت و اهدای به حاکمان نوشته شد. در این میان [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابوالفرج عبدالرحمن بن جوزی بغدادی]] صاحب تصانیف فراوان و نوشته‌های بزرگ و مشارکت گسترده در تمامی علوم و فنون است. کتاب «المصباح المضيء في خلافة المستضيء»، یکی از تألیفاتی است که برای خلیفه عباسی المستضيءبأمرالله (متوفی 575ق)، به هدف تذکر و وعظ و نصیحت به این اعتبار که شخص اول دولت عباسی بود، نوشته شد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6439/1/9 ر.ک: تمهید، ص9]</ref>‎.  
خط ۵۶: خط ۵۶:
در فصلی از کتاب چنین می‌خوانیم: پس شایسته است که سلطان، دلی استوار و راست داشته باشد که هوا و هوس آن را کج و ناراست نکند و غضب، او را از مدار حق خارج نکند و باید حلم و فضلش بیش از عقاب و عدلش باشد و به ما این خبر رسیده است که یکی از انبیا ابلیس را ملاقات کرد و از او پرسید: به‌وسیله چه چیزی بر فرزند آدم غلبه میابی؟ گفت: او را به هنگام غضب و هوای نفس به بدی می‌اندازم<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6439/1/212 ر.ک: متن کتاب، ص212]</ref>‎.  
در فصلی از کتاب چنین می‌خوانیم: پس شایسته است که سلطان، دلی استوار و راست داشته باشد که هوا و هوس آن را کج و ناراست نکند و غضب، او را از مدار حق خارج نکند و باید حلم و فضلش بیش از عقاب و عدلش باشد و به ما این خبر رسیده است که یکی از انبیا ابلیس را ملاقات کرد و از او پرسید: به‌وسیله چه چیزی بر فرزند آدم غلبه میابی؟ گفت: او را به هنگام غضب و هوای نفس به بدی می‌اندازم<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6439/1/212 ر.ک: متن کتاب، ص212]</ref>‎.  


از جمله ویژگی‎های کتاب که خواندن آن را لذت‎بخش می‌کند، ذکر حکایت‎ها و داستان‎های پندآموز، به‌ویژه در رابطه با اولیای دین است؛ به‎عنوان نمونه در بخشی از کتاب، حکایت خراشی است که پیامبر غیر عمد به اعرابی وارد کرده بود و از او خواست که قصاص کند. اعرابی در پاسخ گفت: تو را حلال کردم، پدر و مادرم به فدایت. من هرگز این کار را نخواهم کرد و اگر برای من دعا کنی بهتر است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6439/1/609 ر.ک: همان، ص‎609]</ref>‎.
از جمله ویژگی‎های کتاب که خواندن آن را لذت‎بخش می‌کند، ذکر حکایت‎ها و داستان‌های پندآموز، به‌ویژه در رابطه با اولیای دین است؛ به‎عنوان نمونه در بخشی از کتاب، حکایت خراشی است که پیامبر غیر عمد به اعرابی وارد کرده بود و از او خواست که قصاص کند. اعرابی در پاسخ گفت: تو را حلال کردم، پدر و مادرم به فدایت. من هرگز این کار را نخواهم کرد و اگر برای من دعا کنی بهتر است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6439/1/609 ر.ک: همان، ص‎609]</ref>‎.


==وضعیت کتاب==
==وضعیت کتاب==
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش