تاریخ دخانیه یا تاریخ وقایع تحریم تنباکو: تفاوت میان نسخه‌ها

تاریخ دخانیه یا تاریخ وقایع تحریم تنباکو (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۶ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۵:۳۱

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ، ‏۶ سپتامبر ۲۰۱۹

جز

جایگزینی متن - 'ن‎ه' به 'ن‌ه'

Hbaghizadeh@noornet.net

۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش

@@ خط ۵۲: / خط ۵۲: @@
 «وی مفهوم دقیق ملت را با عنایت به ملت مسلمان ایران که هویت مشترک مذهبی داشته‌اند، اصل قرار داده و همه جا از علما به‎عنوان رؤسای ملت یاد کرده و در برابر آنها، دولت را قرار داده است. در نگاه وی، اعلای کلمه ملت، مساوی و مساوق با اعلای کلمه اسلام است و در مجموع به معنای قوت و قدرت حضور این هویت مشترک مذهبی در میان توده مردم است. این نگرش در واقع، به‎کارگیری دقیق همان مفهوم ملت در قرآن است»<ref>همان، ص15</ref>.
-«شکل نگارش و استفاده از مواد تاریخی در این اثر، در حد خود بسیار جالب و قابل توجه است. بحث، از چگونگی تأثیر فرنگیان بر ایرانیان آغاز شده، خصلت پلید استعمار مورد توجه قرار گرفته و پس از آن از سفر شاه به فرنگ، گرفتن امتیاز، متن امتیازنامه و... و به‎ترتیب تا انتهای وقایع تنباکو به پیش رفته است. وی متن تلگرافات را با دقت ثبت کرده و این به‎تنهایی نشانگر آگاهی کامل وی از اهمیت این تلگرافات به‎عنوان اسناد جنبش می‎باشد. وی همچنین از بسیاری از نامه‌هایی که از شهرهای مختلف نوشته می‌شده - ظاهرا نامه‌های شخصی یا عرض حال به علما - ‎بهره برده و با ثبت این نامه‌ها تا اندازه‌ای وقایع شهرستان‎ها را نیز ثبت کرده است؛ هرچند نسبت به وقایع برخی شهرها اطلاعات اندکی ارائه شده است»<ref>همان</ref>.
+«شکل نگارش و استفاده از مواد تاریخی در این اثر، در حد خود بسیار جالب و قابل توجه است. بحث، از چگونگی تأثیر فرنگیان بر ایرانیان آغاز شده، خصلت پلید استعمار مورد توجه قرار گرفته و پس از آن از سفر شاه به فرنگ، گرفتن امتیاز، متن امتیازنامه و... و به‎ترتیب تا انتهای وقایع تنباکو به پیش رفته است. وی متن تلگرافات را با دقت ثبت کرده و این به‎تنهایی نشانگر آگاهی کامل وی از اهمیت این تلگرافات به‎عنوان اسناد جنبش می‎باشد. وی همچنین از بسیاری از نامه‌هایی که از شهرهای مختلف نوشته می‌شده - ظاهرا نامه‌های شخصی یا عرض حال به علما - ‎بهره برده و با ثبت این نامه‌ها تا اندازه‌ای وقایع شهرستان‌ها را نیز ثبت کرده است؛ هرچند نسبت به وقایع برخی شهرها اطلاعات اندکی ارائه شده است»<ref>همان</ref>.
 «از مواردی از کتاب وی، چنین برمی‎آید که مؤلف در تهران بوده و طبعا به دلیل آشنایی پیشین با علما، به‌ویژه شیخ فضل‌الله نوری که با وی رفت‎وآمد داشته، علاوه بر آنچه خود مشاهده می‌کرده، متن تلگرافات را از طریق آنان به دست می‎آورده است... وی با عبارت «به وسائطی چند به دست آمد»، به‎طور مبهم درباره نوع دستیابی‌اش به منابع اشاره کرده... طبیعی است که وی تنها با حضور در بیت میرزای شیرازی می‌توانسته... [به این امور] دسترسی داشته باشد»<ref>همان، ص15-16</ref>.
-«کربلایی با اشاره به «همه این رنج بردن‎ها» که در جمع‎آوری «صورت این مکاتبات و سؤال و جواب‌ها» متحمل شده، هدفش را خدمت به «رؤسای ملت» ذکر کرده، به امید آنکه در آینده رؤسای ملت «از خصوصیاتی که این قصه مشتمل است»، «مطالب مهمه را با تجربه آموخته باشند». او با اشاره به محدودیتی که برای افراد امثال وی وجود دارد، می‌گوید: کسانی که در «این‎گونه وقایع بزرگی که دولت و اولیای دولت طرفند»، واقعه‎نگاری می‌کنند، هر مقدار که «حریص» باشند، نمی‌توانند به همه نکات «پی برده و شرح دهند». در این صورت شرح پاره‌ای مطالب را به عهده دقت نظر و غوررسی ملاحظه‎کنندگان موکول و محول کرده است»<ref>ر.ک: همان، ص16</ref>.
+«کربلایی با اشاره به «همه این رنج بردن‌ها» که در جمع‎آوری «صورت این مکاتبات و سؤال و جواب‌ها» متحمل شده، هدفش را خدمت به «رؤسای ملت» ذکر کرده، به امید آنکه در آینده رؤسای ملت «از خصوصیاتی که این قصه مشتمل است»، «مطالب مهمه را با تجربه آموخته باشند». او با اشاره به محدودیتی که برای افراد امثال وی وجود دارد، می‌گوید: کسانی که در «این‎گونه وقایع بزرگی که دولت و اولیای دولت طرفند»، واقعه‎نگاری می‌کنند، هر مقدار که «حریص» باشند، نمی‌توانند به همه نکات «پی برده و شرح دهند». در این صورت شرح پاره‌ای مطالب را به عهده دقت نظر و غوررسی ملاحظه‎کنندگان موکول و محول کرده است»<ref>ر.ک: همان، ص16</ref>.
 «یکی از مهم‎ترین نتایجی که با مطالعه کتاب شیخ حسن به دست می‎آید آن است که کسانی از روحانیت با وجود آنکه در کربلا، نجف و سامرا مشغول تحصیل بوده‌اند دقیقا از مسائل سیاسی و فرهنگی جاری مطلع بوده و در ارتباط دائم با این‎گونه مسائل بوده‌اند»<ref>همان، ص16-17</ref>.
-«کتاب وی در همان سال 1310ق، که هنوز قدرت قاجاریه دست‎نخورده بوده، نوشته شده و او می‎بایست رعایت حال بسیاری از امور را می‌کرده ا‎ست. بااین‎همه خط کتاب دقیقا خط رهبران جنبش بوده و به‌هیچ‎روی تحت تأثیر افراط برخی از گروه‌ها یا تفریط بعضی از جریانات قرار نگرفته است. او خط رهبری جنبش را در سامرا و تهران دنبال کرده و دقیقا از آن به دفاع برخاسته است. از متن کتاب به‎خوبی استفاده می‌شود که وی به‌شدت از افراطی‎ها که سعی می‌کردند نتایجی ورای آنچه مورد نظر رهبران جنبش بوده بگیرند، انتقاد کرده است»<ref>همان، ص17</ref>.
+«کتاب وی در همان سال 1310ق، که هنوز قدرت قاجاریه دست‎نخورده بوده، نوشته شده و او می‎بایست رعایت حال بسیاری از امور را می‌کرده ا‎ست. بااین‌همه خط کتاب دقیقا خط رهبران جنبش بوده و به‌هیچ‎روی تحت تأثیر افراط برخی از گروه‌ها یا تفریط بعضی از جریانات قرار نگرفته است. او خط رهبری جنبش را در سامرا و تهران دنبال کرده و دقیقا از آن به دفاع برخاسته است. از متن کتاب به‎خوبی استفاده می‌شود که وی به‌شدت از افراطی‎ها که سعی می‌کردند نتایجی ورای آنچه مورد نظر رهبران جنبش بوده بگیرند، انتقاد کرده است»<ref>همان، ص17</ref>.
 «با ملاحظه این نکات می‌توان گفت که اثر شیخ حسن بسیار بدیع بوده و هیچ نگارش دیگری در زمینه این رخداد تاریخی به پایه او نمی‌رسد. جز این کتاب، تنها مشتی اسناد خارجی، خاطرات کوتاه اعتمادالسلطنه، قطعه‌های جسته گریخته ناظم‎الاسلام - که بسیاری از آن برگرفته از کتاب شیخ حسن و البته بدون یاد از منبع بوده - ‎و مطالب مغرضانه یحیی دولت‎آبادی و نیز خاطرات سیاسی امین‎الدوله و برخی اسناد دولتی در دست است که البته باید در تحلیل نهایی مورد استفاده قرار گیرد. بی‌توجهی به کتاب شیخ حسن در طول هشتاد سال گذشته، نشأت‎گرفته از نگرش ضد فرنگی اوست که به‌هیچ‎روی با اندیشه‌های منورالفکران که در تمام این دوره مسلط بوده و پشتوانه استبداد را هم داشته‌اند، سر سازگاری نداشته است»<ref>همان</ref>.