تاریخ سیاسی معاصر ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

فصل سوم، به تشریح نهضت تنباکو اختصاص یافته و به این نکته اشاره شده است که در زمانی که خفقان سراسر مملکت را در بر گرفته بود و نیروی استبداد، اجازه تفکر را به مردم نمی‌داد و سیاست‎های دولت‎های استعماری به‌شدت بر ایران سایه افکنده و گرفتن امتیاز، به‎صورت رقابت بی‌پایان درآمده بود، جنبشی در ایران انجام گرفت که به موفقیتی در حد خود، نائل شد. گرچه این نهضت محدود بود، اما با توجه به زمان وقوع و نوع اقداماتی که انجام گرفت، آثار بسیار داشت و حتی مقدمه‌ای بر انقلاب مشروطیت گردید و به مردم جرأت داد تا در برابر دیو استبداد، بایستند و نظر قاطع خود را ابراز دارند. به باور نویسنده، این نهضت، آزمایشی بود از نیروی نهفته توده‌ها و هشداری بود به همه آنها که به استقلال می‌اندیشیدند و از وضع اسفبار روز، متأثر بودند، اما ابزار کار را نداشتند و مذهب در این نهضت، قدرت را در همبستگی ملت به وضع بارزی نشان داد و علما و مجاهدین اسلامی، پیشوایی نهضت را عهده‌دار گردیدند<ref>ر.ک: همان، ص64</ref>.

در تاریخ معاصر ایران، قضاوت کنسولی (کاپیتولاسیون) مسئله‌ای اساسی است که باعث گردید بیش از یک قرن استقلال و حاکمیت ایران در وضع متزلزلی قرار گیرد. نفوذ بیگانگان بیشتر از همین طریق بود و از این راه تحمیل عمال و کارگزاران بیگانه و به دنبال آن، جنایات فجیعی در ایران انجام گفت. نویسنده، معتقد است با این قانون، قوانین جزایی که باید مظهر حاکمیت دولت باشد، به‎صورت بازیچه‌ای درآمد و هر متجاوزی می‌توانست به‎سادگی آن را کنار زده، خود را تحت حمایت قدرت‎های خارجی قرار بدهد و حکومت‎های ایران به‎جای اینکه در مقابل ملت تسلیم و در مقابل بیگانه، قوی باشند، فشار استبداد را بر حلقوم ملت مظلوم هرچه بیشتر ساختند تا فرمان‎بری خوب برای سیاست‎های خارجی باشند. نویسنده در فصل پنجم، به علت فرصت محدودی که برای ذکر تاریخ معاصر در اختیار داشته، با تمام اهمیتی که کاپیتولاسیون دارد، مانند سایر مباحث کتاب، به‌اختصار از آن گذشته و سعی نموده با نمایاندن نکات اصلی، کیفیت و ماهیت آن را روشن کند<ref>ر.ک: همان، ص88</ref>.

در فصل هفتم، به‎منظور مرور بر کلیات انقلاب مشروطیت، ابتدا به بررسی چگونگی آغاز انقلاب و عوامل آن و چگونگی مبارزات پرداخته شده و سپس، ضمن نگاهی به حوادث پس از مشروطیت، موضوعاتی همچون مقابله محمدعلی شاه با مشروطیت و تعطیل آن، سقوط استبداد صغیر، نظام اجتماعی و سیاسی و اقتصادی ایران در دوران انقلاب مشروطیت، نظر کلی به ادوار اولیه مجلس و احزاب سیاسی دوران انقلاب مشروطیت، مورد مطالعه قرار گرفته است.<ref>ر.ک: همان، ص108-‎133</ref>.

حوادث مربوط به دوران اشغال ایران و حکومت‎های بی‎ثبات تا بهمن 1324ش، در فصل دهم، مورد بررسی قرار گرفته است. در این فصل، از دورانی صحبت می‌شود که ارتش شوروی و انگلیس، خاک ایران را اشغال کرده‌اند، رضا شاه دیکتاتور از کشور خارج شده و به تبعید رفته است. آثار شوم جنگ، از قحطی و بیماری، ایران را فراگرفته، اما آزادی بیان، به ملت بازگشته است. مطبوعات بسیاری، فجایع و نابسامانی‎های دوران استبداد را بازگو می‌کنند. محمدرضا با بی‌اطلاعی کامل از اوضاع جهان و ایران، به‎جای پدر، شاه شده است. عوامل استعمار در قالب دربار، پوششی برای او تشکیل داده و از جانب او سخن می‌گویند. دولت‎ها از ملت جدا هستند و می‎آیند و سردرگم می‌روند؛ به‎طوری‎که در مدت چهار سال، نه کابینه تشکیل گردید و بعضی از آنها هم چندین مرتبه ترمیم شدند، ولی نتوانستند اوضاع ثابتی به وجود آورند<ref>ر.ک: همان، ص267-‎304</ref>.

جلد دوم کتاب، دنباله‌ای است از جلد اول و با همان سبک و مطالب آن در 14 فصل تنظیم شده و حوادت و تحولات 15 ساله آخر رژیم سلطنت را در بر گرفته است. اگر این جلد از کتاب، با قیام سرکوب‎شده 15 خرداد 42 آغاز می‌شود، پایان آن، پیروزی بزرگ 22 بهمن 57 را به‌همراه دارد<ref>ر.ک: همان، ج2، ص4</ref>.