۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
التوحيد: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ی‌آ' به 'ی‌آ'
جز (جایگزینی متن - 'ه‌ا' به 'ه‌ا') |
جز (جایگزینی متن - 'ی‌آ' به 'ی‌آ') |
||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
گاهی توضیحات او برای رفع غرابت از مضمون حدیث و معقول کردن آن است. در موارد نادری هم توضیحی نداده است. وی بندرت ذیل یک عنوان و صرفا به سبب اشتراک لفظی حدیثی را آورده است از جمله ذیل بحث «استطاعت» ــ که از مسائل مورد مناقشه در کلام و مرتبط با جبر و اختیار است ــ حدیثی در باب شرایط فقهی استطاعت در حج ذکر کرده است. وی در یک مورد در بارة به کارگیری دو اصطلاح منطقی «جنس» و «نوع» در حدیثی از امام علی علیه‌السلام توضیحی نیاورده است. او در موارد متعدد در نقل احادیث به تناسب موضوع کتاب تنها به ذکر بخش مورد نیاز از احادیث مفصل و طولانی اکتفا کرده است. شیخ صدوق احادیث مشابهی را که از دو امام نقل شده‌اند شاهدی بر این می‌داند که علوم ائمه در نهایت بر گرفته از نبی صلی‌الله‌علیه‌وآله وسلم است. روش دیگری که در این کتاب بیشتر در فهم و تفسیر قرآن کریم به کار رفته استفاده از وجوه و نظائر و توجه به سیاق کلمات در معنا کردن آنهاست مانند وجوه گوناگون معنایی قضاء ,و فتنه ,در قرآن. در بحثی گسترده نیز وی در شرح معانی اسماءالله با اشاره به ریشة لغوی به استعمال قرآنی و سیاق آن و نیز کاربرد و مشتقات واژه پرداخته است. در 67 باب کتاب التوحید شیخ صدوق مضامین متنوعی را در بارة توحید از سویی و عدل و اختیار از سوی دیگر گرد آورده است. در باب توحید الاهی صفات سلبی خداوند از قبیل نداشتن مکان و جسمانیت و تناهی و جزء و ضد و فرزند ,صورت ,رؤیت پذیری تنها با حقیقت ایمان و قلب ,زمان و سکون و حرکت ,وصف و بررسی شده است. همچنین به صفات ثبوتی و ایجابی حق تعالی نیز پرداخته شده است به صفاتی از قبیل وحدت ذات و نفی شریک و دایر مدار بودن سرنوشت اخروی به این اعتقاد ,سمع بصر خلق از عدم ازلیت خدا و نفی ازلیت از غیر او ,شی ء بودن که به نظر بیانگر هویت خاص و متشخص بودن خداوند است ,قدرت و نفی شبهات آن ,و استدلال شیخ صدوق از صنع الاهی بر قدرت او ,علم نامتناهی و ذاتی بودن آن ,و استدلال مؤلف بر آن از طریق دلیل اتقان صنع ,و در نهایت قدم الاهی<ref>همان</ref>. | گاهی توضیحات او برای رفع غرابت از مضمون حدیث و معقول کردن آن است. در موارد نادری هم توضیحی نداده است. وی بندرت ذیل یک عنوان و صرفا به سبب اشتراک لفظی حدیثی را آورده است از جمله ذیل بحث «استطاعت» ــ که از مسائل مورد مناقشه در کلام و مرتبط با جبر و اختیار است ــ حدیثی در باب شرایط فقهی استطاعت در حج ذکر کرده است. وی در یک مورد در بارة به کارگیری دو اصطلاح منطقی «جنس» و «نوع» در حدیثی از امام علی علیه‌السلام توضیحی نیاورده است. او در موارد متعدد در نقل احادیث به تناسب موضوع کتاب تنها به ذکر بخش مورد نیاز از احادیث مفصل و طولانی اکتفا کرده است. شیخ صدوق احادیث مشابهی را که از دو امام نقل شده‌اند شاهدی بر این می‌داند که علوم ائمه در نهایت بر گرفته از نبی صلی‌الله‌علیه‌وآله وسلم است. روش دیگری که در این کتاب بیشتر در فهم و تفسیر قرآن کریم به کار رفته استفاده از وجوه و نظائر و توجه به سیاق کلمات در معنا کردن آنهاست مانند وجوه گوناگون معنایی قضاء ,و فتنه ,در قرآن. در بحثی گسترده نیز وی در شرح معانی اسماءالله با اشاره به ریشة لغوی به استعمال قرآنی و سیاق آن و نیز کاربرد و مشتقات واژه پرداخته است. در 67 باب کتاب التوحید شیخ صدوق مضامین متنوعی را در بارة توحید از سویی و عدل و اختیار از سوی دیگر گرد آورده است. در باب توحید الاهی صفات سلبی خداوند از قبیل نداشتن مکان و جسمانیت و تناهی و جزء و ضد و فرزند ,صورت ,رؤیت پذیری تنها با حقیقت ایمان و قلب ,زمان و سکون و حرکت ,وصف و بررسی شده است. همچنین به صفات ثبوتی و ایجابی حق تعالی نیز پرداخته شده است به صفاتی از قبیل وحدت ذات و نفی شریک و دایر مدار بودن سرنوشت اخروی به این اعتقاد ,سمع بصر خلق از عدم ازلیت خدا و نفی ازلیت از غیر او ,شی ء بودن که به نظر بیانگر هویت خاص و متشخص بودن خداوند است ,قدرت و نفی شبهات آن ,و استدلال شیخ صدوق از صنع الاهی بر قدرت او ,علم نامتناهی و ذاتی بودن آن ,و استدلال مؤلف بر آن از طریق دلیل اتقان صنع ,و در نهایت قدم الاهی<ref>همان</ref>. | ||
تمایز نهادن میان «صفات ذات» (سمع بصر علم قدرت و غیره) و «صفات فعل» (کلام اراده خلق و غیره) از دیگر مباحث این کتاب است. صفات ذاتی با ذات عینیت دارند در غیراین صورت شرک و قول به تعدد قدما لازم | تمایز نهادن میان «صفات ذات» (سمع بصر علم قدرت و غیره) و «صفات فعل» (کلام اراده خلق و غیره) از دیگر مباحث این کتاب است. صفات ذاتی با ذات عینیت دارند در غیراین صورت شرک و قول به تعدد قدما لازم می‌آید حال آن که صفات فعل زائد بر ذات اند. از نظر مؤلف صفات ذاتی معنای سلبی دارند (علم = جاهل نبودن) ولی صفات فعل معنای ایجابی دارند و فقط صفات ذات ازلی‌اند. | ||
علاوه بر این شیخ صدوق با تکیه بر روایات به تفسیر آیاتی می‌پردازد که ظاهر آنها تشبیه و تجسیم را تأیید می‌کند آیاتی که نوعی اعضا و جوارح (ید وجه ساق عین و اذن) اوضاع و اوصاف جسمانی و انسانی (جنب عرش کرسی خدعه و استهزا اتیان رضا سخط و...) را برای خداوند اثبات می‌کنند. وی علاوه بر رفع تعارض ظاهری این آیات با عقیده مقبول شیعه در توحید از تفسیر تعابیر قرآنی همچون «سبحان الله» ,و «الله اکبر» ,در جهت تأیید مدعای خود استفاده کرده و با استناد به آیة «فطرتالله التی فطر الناس علیها» (روم: 30) بر فطری بودن توحید تأکید نموده است. در این ابواب ــ که حجم زیادی از کتاب را به خود اختصاص داده است ــ علاوه بر در دسترس قرار گرفتن روایات تفسیری در ضمن توضیحات مؤلف دیدگاه‌های تفسیری و حتی نظریات تأویلی او نیز تا اندازه‌ای فهمیده می‌شود. | علاوه بر این شیخ صدوق با تکیه بر روایات به تفسیر آیاتی می‌پردازد که ظاهر آنها تشبیه و تجسیم را تأیید می‌کند آیاتی که نوعی اعضا و جوارح (ید وجه ساق عین و اذن) اوضاع و اوصاف جسمانی و انسانی (جنب عرش کرسی خدعه و استهزا اتیان رضا سخط و...) را برای خداوند اثبات می‌کنند. وی علاوه بر رفع تعارض ظاهری این آیات با عقیده مقبول شیعه در توحید از تفسیر تعابیر قرآنی همچون «سبحان الله» ,و «الله اکبر» ,در جهت تأیید مدعای خود استفاده کرده و با استناد به آیة «فطرتالله التی فطر الناس علیها» (روم: 30) بر فطری بودن توحید تأکید نموده است. در این ابواب ــ که حجم زیادی از کتاب را به خود اختصاص داده است ــ علاوه بر در دسترس قرار گرفتن روایات تفسیری در ضمن توضیحات مؤلف دیدگاه‌های تفسیری و حتی نظریات تأویلی او نیز تا اندازه‌ای فهمیده می‌شود. | ||