الإيضاح لناسخ القرآن و منسوخه و معرفة أصوله و اختلاف الناس فيه: تفاوت میان نسخه‌ها

# به معنی ازاله شیء و حلول در محل آن، مانند کلام عرب که می‌گوید: «نسخت الشمس الظل» (آفتاب سایه را از بین برد و به‎جای آن قرار گرفت.

# به معنی ازاله و عدم حلول در محل آن، مانند قول عرب که می‌گوید: «نسخت الريح الآثار»؛ این زمانی گفته می‌شود که باد اثر چیزی را از بین برده و به‎جای آن قرار نگرفته و هر دو از میان رفته‌اند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34824/1/20 ر.ک: مقدمه محقق، ص20]</ref>.

باب دوم به بیان حقیقت نسخ و کیفیت آن اختصاص یافته است. نویسنده در ابتدای این باب، به این نکته اشاره دارد که پیش از وی، کسی مانند او، به این موضوع، نپرداخته است. نویسنده در این باب، به بحث از علم خداوند و اینکه تغییر فقط در مأموربه اتفاق می‌افتد و نسخ یعنی اینکه خداوند، یک مأموربه را به‎جای مأموربه دیگری می‌نشاند و تغییر و تبدیل در مأموربه است نه در امر خداوند که کلام و صفت اوست.

در باب سوم، به بررسی نصوص دال بر جواز نسخ در قرآن، پرداخته شده و در این زمینه، آیات 39 سوره رعد: '''يمْحُو اللَّهُ مَا يشَاءُ وَ يثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْكِتَابِ‎''' (خدا آنچه را بخواهد محو یا اثبات مى‎کند و اصل کتاب نزد اوست)، 52 سوره حج: '''وَ مَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ وَ لاَ نَبِي إِلاَّ إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيطَانُ فِي أُمْنِيتِهِ فَينْسَخُ اللَّهُ مَا يلْقِي الشَّيطَانُ ثُمَّ يحْكِمُ اللَّهُ آياتِهِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ''' (و پیش از تو [نیز] هیچ رسول و پیامبرى را نفرستادیم جز اینکه هرگاه چیزى تلاوت مى‏نمود، شیطان در تلاوتش القاى [شبهه] مى‎کرد؛ پس خدا آنچه را شیطان القا مى‎کرد محو مى‎گردانید، سپس خدا آیات خود را استوار مى‏ساخت و خدا داناى حکیم است)، 101 سوره نحل: '''وَ إِذَا بَدَّلْنَا آيةً مَكَانَ آيةٍ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا ينَزِّلُ قَالُوا إِنَّمَا أَنْتَ مُفْتَرٍ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لاَ يعْلَمُونَ''' (و چون حکمى را به‎جاى حکم دیگر بیاوریم و خدا به آنچه به‌تدریج نازل مى‎کند داناتر است، مى‎گویند: «جز این نیست که تو دروغ‏بافى» [نه]، بلکه بیشتر آنان نمى‏دانند)، 106 سوره بقره: '''مَا نَنْسَخْ مِنْ آيةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَيرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَي‎ءٍ قَدِيرٌ''' (هر حکمى را نسخ کنیم، یا آن را به [دست] فراموشى بسپاریم، بهتر از آن، یا مانندش را مى‏آوریم؛ مگر ندانستى که خدا بر هر کارى تواناست)، 48 سوره مائده: '''لِكُلٍّ جَعَلْنَا مِنْكُمْ شِرْعَةً وَ مِنْهَاجاً''' (براى هریک از شما [امت‎ها] شریعت و راه روشنى قرار داده‏ایم) و آیه 86 سوره اسراء: '''وَ لَئِنْ شِئْنَا لَنَذْهَبَنَّ بِالَّذِي أَوْحَينَا إِلَيكَ''' (و اگر بخواهیم، قطعاً آنچه را به تو وحى کرده‏ایم مى‏بریم) به‌صورت مفصل، بررسی گردیده و آیات دال بر نسخ و آیاتی که چنین دلالتی ندارند، مشخص شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34824/1/22 ر.ک: همان، ص22-23]</ref>.