۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
نهاية الظهور (شرح فارسی رساله هياكل النور سهروردی) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۶ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۱۸
، ۶ سپتامبر ۲۰۱۹جایگزینی متن - 'هها' به 'هها'
جز (جایگزینی متن - 'هگ' به 'هگ') |
جز (جایگزینی متن - 'هها' به 'هها') |
||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
شرحهای متعددی بر هياكل النور نوشته شده است؛ از آن جمله میتوان شواكل الحور (تندیسهایى از سیهچشمان) به قلم جلالالدّین دوانى (م 908ق) به زبان عربى و در آغاز هشتمین دهه سده نهم هجرى نام برد<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ص13</ref>. | شرحهای متعددی بر هياكل النور نوشته شده است؛ از آن جمله میتوان شواكل الحور (تندیسهایى از سیهچشمان) به قلم جلالالدّین دوانى (م 908ق) به زبان عربى و در آغاز هشتمین دهه سده نهم هجرى نام برد<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ص13</ref>. | ||
نهاية الظهور که نسخهاى از آن به خط مؤلّفش در کتابخانه ملّى موجود است، شاهدى است بر رواج و پایندگى | نهاية الظهور که نسخهاى از آن به خط مؤلّفش در کتابخانه ملّى موجود است، شاهدى است بر رواج و پایندگى آموزههاى شیخ اشراق در شبه قاره هند. درعینحال، نگریستن در منابع مورد استفاده [[اخگر حیدرآبادی، قاسم علی|قاسمعلى اخگر]] در تألیف نهاية الظهور، از آن راههاى سهگانهاى که رواج آموزههاى اشراقى در هند را موجب شدند، تصویر روشنى پیش روى ما مىنهد؛ راههایى که عبارت باشند از: توجه به آثار [[سهروردی، یحیی بن حبش|شیخ اشراق]] و شرحهاى نگاشته بر آن، آثار نگاشته آذر کیوان و پیروانش و توجّه به آثار حکماى مکتب اصفهان و بهویژه [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] و [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]]. بهواسطه حضور شاگردان مدرسههاى دوانى و دشتکى در هند، از اواخر سده دهم هجرى، حكمة الإشراق سهروردى مورد توجّه خاصى قرار گرفته بود... بدین ترتیب، هياكل النور شیخ اشراق به کار «صلح کلّ» اکبرى نیز بیامد و بخشى از تقدیر تاریخى تفکر در این سرزمین را رقم زد<ref>ر.ک: همان، ص20-21</ref>. پس این کتاب از جمله اسناد ارزشمند رواج آموزههاى حکمى در حیدرآباد هند در نیمه دوم سده چهاردهم هجرى است که شاهدى صادق تواند بود بر روابط عرفانى و فلسفى ایران و شبه قاره هند<ref>ر.ک: همان، ص24</ref>. | ||
در این رساله، مؤلّف در دو جا از آثار دیگر خود یاد مىکند: نخست در برگ 47 که از رساله «الكشف الأعظم في الاسم الأعظم» نام مىبرد و دو دیگر در برگ 114 است که از تفسیر سوره توحید خود یاد مىکند<ref>ر.ک: همان، ص29</ref>. | در این رساله، مؤلّف در دو جا از آثار دیگر خود یاد مىکند: نخست در برگ 47 که از رساله «الكشف الأعظم في الاسم الأعظم» نام مىبرد و دو دیگر در برگ 114 است که از تفسیر سوره توحید خود یاد مىکند<ref>ر.ک: همان، ص29</ref>. | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
درباره منابع مورد استفاده [[اخگر حیدرآبادی، قاسم علی|قاسمعلى اخگر]] در تألیف این کتاب مىتوان گفت که دقّت او در نقل منابع و تصریح به نام مؤلّفان و آثارشان درخور تحسین است؛ امّا از میان این منابع، در نخستین گام، شرحهاى نگاشته قطبالدّین محمود شیرازى (م 710ق) و جلالالدّین دوانى (م 908ق) بر حكمة الإشراق و هياكل النّور سهروردى شایسته ذکرند. افزون بر اینها، منابع [[اخگر حیدرآبادی، قاسم علی|قاسمعلى اخگر]] در نگارش این اثر، در یک نگاه کلّى، عبارتند از: | درباره منابع مورد استفاده [[اخگر حیدرآبادی، قاسم علی|قاسمعلى اخگر]] در تألیف این کتاب مىتوان گفت که دقّت او در نقل منابع و تصریح به نام مؤلّفان و آثارشان درخور تحسین است؛ امّا از میان این منابع، در نخستین گام، شرحهاى نگاشته قطبالدّین محمود شیرازى (م 710ق) و جلالالدّین دوانى (م 908ق) بر حكمة الإشراق و هياكل النّور سهروردى شایسته ذکرند. افزون بر اینها، منابع [[اخگر حیدرآبادی، قاسم علی|قاسمعلى اخگر]] در نگارش این اثر، در یک نگاه کلّى، عبارتند از: | ||
# آثار ترجمهشده فیلسوفان یونانى، مانند [[ارسطو]] و [[جالینوس]]؛ | # آثار ترجمهشده فیلسوفان یونانى، مانند [[ارسطو]] و [[جالینوس]]؛ | ||
# | # نوشتههاى فیلسوفان مسلمان مشّائى، همچون [[فارابی، محمد بن محمد|ابونصر فارابى]] (م 339ق)، [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]] (م 428ق) و [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیرالدّین طوسى]] (م 676ق)؛ | ||
# آثار حکیمان مکتب اصفهان و بهویژه [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] (م 1040ق) و [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرالمتألّهین شیرازى]] (م 1050ق)؛ | # آثار حکیمان مکتب اصفهان و بهویژه [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] (م 1040ق) و [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرالمتألّهین شیرازى]] (م 1050ق)؛ | ||
# آثار متکلّمانى مانند [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازى]] (م 606ق) و [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]] (م 726ق)؛ | # آثار متکلّمانى مانند [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازى]] (م 606ق) و [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]] (م 726ق)؛ | ||
# تفسیرهاى قرآنى، مانند [[تفسیر نسفی|تفسیر ابوحفص نسفى]] (م 518ق)؛ | # تفسیرهاى قرآنى، مانند [[تفسیر نسفی|تفسیر ابوحفص نسفى]] (م 518ق)؛ | ||
# آثار صوفیانى مانند ابوسلمه مجریطى (م 398ق)، [[قشیری، عبدالکریم بن هوازن|ابوالقاسم عبدالکریم قشیرى]] (م 465ق)، [[غزالی، محمد بن محمد|امام محمّد غزالى]] (م 505ق) و [[شبستری، محمود بن عبدالکریم|شیخ محمود شبسترى]] (م 720ق؟)؛ | # آثار صوفیانى مانند ابوسلمه مجریطى (م 398ق)، [[قشیری، عبدالکریم بن هوازن|ابوالقاسم عبدالکریم قشیرى]] (م 465ق)، [[غزالی، محمد بن محمد|امام محمّد غزالى]] (م 505ق) و [[شبستری، محمود بن عبدالکریم|شیخ محمود شبسترى]] (م 720ق؟)؛ | ||
# | # نوشتههاى زرتشتیان اشراقى هند، مانند دبستان مذاهب کیخسرو اسفندیار (نگاشته میان سالهاى 1055 تا 1065 هجرى)<ref>ر.ک: همان، ص42-43</ref>. | ||
مصحح، کوشیده که در حدّ امکان، با بازیابى این منابع، سخن مؤلّف را با آنها نیز برابر نهد و از این راه، برخى افتادگىها و نیز شمارى از تفاوتها را نشان داده است. وی همچنین، | مصحح، کوشیده که در حدّ امکان، با بازیابى این منابع، سخن مؤلّف را با آنها نیز برابر نهد و از این راه، برخى افتادگىها و نیز شمارى از تفاوتها را نشان داده است. وی همچنین، سورهها و شماره آیات قرآنى را مشخّص نموده و محلّ روایتهاى نقلکرده مؤلّف را در منابع معتبر و کهن حدیث شیعه و اهل سنّت یافته است؛ بهعلاوه او، با ذکر منابع حدیثى اهل سنّت در کنار منابع شیعى، در برنمودن ارزش معرفتشناختى روایات پیامبر اسلام(ص) و اهلبیت(ع) در مسائل حکمى کوشیده است. [[کريمي زنجانياصل، محمد|محمد کریمی زنجانی]]، در پاراگرافبندى اثر، در حدّ امکان، از شیوه مؤلّف پیروى کرده، مگر در مواردى که آن را براى خواننده امروزى نابسنده دیده است. او مینویسد: «به هنگام تصحیح متن دریافتم که میان برخى عبارتهاى عربى متن هياكل النّور در این شرح با ویرایشهاى مختلفى که از آن در دسترس است، تفاوتهایى وجود دارد. این امر بسا که به نسخه در دسترس مؤلّف از متن هياكل النّور و شرح جلالالدّین دوانى بر آن بازگردد. در متن تصحیحشده، این عبارتها تا آنجا که در معنا خللى ایجاد نمىکرده است، برابر سخن [[اخگر حیدرآبادی، قاسم علی|قاسمعلى اخگر]] آورده شدهاند و اختلافشان با متنهاى ویراسته ابوریان و محیىالدّین صبرى کردى از هياكل النّور را یادآور شدهام»<ref>ر.ک: همان، ص43-44</ref>. | ||
در صفحات 45 و 46 کتاب، رونوشتی از تصاویر صفحات اول و آخر نسخه خطی مؤلف ارائه شده است. [[اخگر حیدرآبادی، قاسم علی|قاسمعلی اخگر حیدرآبادی]] در ابتدای کتاب، درباره آن چنین شرح میدهد: «امّا بعد، مىگوید بنده قلیل البضاعت و عدیم الاستطاعت، کمترین علماى متبحّرین و حکماى متألّهین، مقتبس انوار ناموس اکبر، حکیم [[اخگر حیدرآبادی، قاسم علی|میرزا قاسمعلى اخگر]] که کتاب هياكل النّور از تصنیفات مطهّرات شیخالاشراق حکیم کامل فضیلتشمایل، مظهر حقایق، مبدع دقایق، قدوة الكاشفين، عمدة الواصلین، شهاب الملة و الدّين، المقتول بقربه المقبول رضي اللّه عنه، اگرچه صغير الحجم و وجيز النظم است، امّا به لطایف معانى و ودایع پنهانى کثیر العلم و عظیم الحدّ و الرسم است. مضامین او همه واضحة البرهان و معانى او همه جازمة الإيقان. سواد او را در بیاض دیده حور جا توان داد و بیاض او را بر سواد مردمک چشم نور مىتوان نهاد. الحق هر حرف او از عالم اشباح تا عالم ارواح، سراسر کاشف اسرار و از مناسک ناسوت تا منازل لاهوت، شعشعهخیز غرایب انوار است. | در صفحات 45 و 46 کتاب، رونوشتی از تصاویر صفحات اول و آخر نسخه خطی مؤلف ارائه شده است. [[اخگر حیدرآبادی، قاسم علی|قاسمعلی اخگر حیدرآبادی]] در ابتدای کتاب، درباره آن چنین شرح میدهد: «امّا بعد، مىگوید بنده قلیل البضاعت و عدیم الاستطاعت، کمترین علماى متبحّرین و حکماى متألّهین، مقتبس انوار ناموس اکبر، حکیم [[اخگر حیدرآبادی، قاسم علی|میرزا قاسمعلى اخگر]] که کتاب هياكل النّور از تصنیفات مطهّرات شیخالاشراق حکیم کامل فضیلتشمایل، مظهر حقایق، مبدع دقایق، قدوة الكاشفين، عمدة الواصلین، شهاب الملة و الدّين، المقتول بقربه المقبول رضي اللّه عنه، اگرچه صغير الحجم و وجيز النظم است، امّا به لطایف معانى و ودایع پنهانى کثیر العلم و عظیم الحدّ و الرسم است. مضامین او همه واضحة البرهان و معانى او همه جازمة الإيقان. سواد او را در بیاض دیده حور جا توان داد و بیاض او را بر سواد مردمک چشم نور مىتوان نهاد. الحق هر حرف او از عالم اشباح تا عالم ارواح، سراسر کاشف اسرار و از مناسک ناسوت تا منازل لاهوت، شعشعهخیز غرایب انوار است. | ||