۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
کلیات چهار مقاله: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ی‌ش' به 'ی‌ش'
جز (جایگزینی متن - 'ی‌د' به 'ی‌د') |
جز (جایگزینی متن - 'ی‌ش' به 'ی‌ش') |
||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
==اهمیت کتاب== | ==اهمیت کتاب== | ||
چهار مقاله با وجود اختصار آن، یکی از کتب ادبی بسیار مهم زبان پارسی است و اهمیت آن، از چند جهت است: یکی از باب قدم آن، دیگر از حیث اشتمال این کتاب بر بسیاری از مطالب تاریخی و تراجم مشاهیر اعلام که در هیچیک از کتب ادبی و تاریخی دیگر یافت | چهار مقاله با وجود اختصار آن، یکی از کتب ادبی بسیار مهم زبان پارسی است و اهمیت آن، از چند جهت است: یکی از باب قدم آن، دیگر از حیث اشتمال این کتاب بر بسیاری از مطالب تاریخی و تراجم مشاهیر اعلام که در هیچیک از کتب ادبی و تاریخی دیگر یافت نمی‌شود و دیگری از حیث سبک انشای آن که در ایجاز لفظ و اشباع معنی و سلاست کلام و خلو از متعاطفات مترادف و اسجاع ثقیل و صنایع لفظی بارده... سرمشق انشاء و نمونه چیزنویسی هر ایرانی جدید باید باشد<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19756/1/1 ر.ک: مقدمه مصحح، صفحه ج - د]</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب با دو مقدمه از مصحح و مؤلف آغاز و مطالب دربردارنده چهار مقاله است در بیان شرایطی در چهار طبقه از مردم که بهزعم مصنف، پادشاهان محتاج بدیشان میباشند؛ یعنی دبیر، شاعر، منجم و طبیب. در ضمن هر مقاله، بعد از شرح شرایط مخصوص هریک از این چهار طایفه، نزدیک به ده حکایت تاریخی مناسب مقام، ایراده شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19756/1/2 ر.ک: همان، صفحه د]</ref>. | کتاب با دو مقدمه از مصحح و مؤلف آغاز و مطالب دربردارنده چهار مقاله است در بیان شرایطی در چهار طبقه از مردم که بهزعم مصنف، پادشاهان محتاج بدیشان میباشند؛ یعنی دبیر، شاعر، منجم و طبیب. در ضمن هر مقاله، بعد از شرح شرایط مخصوص هریک از این چهار طایفه، نزدیک به ده حکایت تاریخی مناسب مقام، ایراده شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19756/1/2 ر.ک: همان، صفحه د]</ref>. | ||
چهار مقاله از حیث فخامت زبان و شیوایى سخن، در بین کتب کهن فارسى، جزو کتاب‌هاى طراز اول محسوب | چهار مقاله از حیث فخامت زبان و شیوایى سخن، در بین کتب کهن فارسى، جزو کتاب‌هاى طراز اول محسوب می‌شود. به گفته بهار، سبک آن به «قابوسنامه» و «سیاستنامه» میماند و پس از «تاریخ بیهقى» و دو کتاب یادشده، «خاتم کتب ادبى متقدمان» است. نثر آن، جز در مقدمه که به سبب کاربرد بیشتر واژگان و تعبیرات عربى کمى دشوار گردیده، از نمونههاى عالى نثر مرسل یا ساده است<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19756/1/2 همان]</ref>. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
چهار مقاله مقدمه‌اى مشتمل بر چند فصل دارد که مؤلف در آغاز و پایان آن، پادشاهى را پس از پیامبرى، غایت مرتبه انسان برشمرده و ممدوح خود را ستایش نموده است. در فصلهاى گوناگون مقدمه، از شناخت هستى، ترتیب آفرینش، حواس ظاهر و باطن حیوان و مراتب حیوان سخن گفته و در پایان آن توضیح داده است که دبیر، شاعر، منجم و طبیب، از خواص پادشاه هستند و پادشاه به آنان نیازمند است؛ لذا چهار مقاله را درباره این چهار گروه نوشته است. در مقدمه یک حکایت نیز آمده است<ref>[http://rch.ac.ir/article/Details?id=9254&&searchText= افشاری، مهران، ج12، ص206]</ref>. | چهار مقاله مقدمه‌اى مشتمل بر چند فصل دارد که مؤلف در آغاز و پایان آن، پادشاهى را پس از پیامبرى، غایت مرتبه انسان برشمرده و ممدوح خود را ستایش نموده است. در فصلهاى گوناگون مقدمه، از شناخت هستى، ترتیب آفرینش، حواس ظاهر و باطن حیوان و مراتب حیوان سخن گفته و در پایان آن توضیح داده است که دبیر، شاعر، منجم و طبیب، از خواص پادشاه هستند و پادشاه به آنان نیازمند است؛ لذا چهار مقاله را درباره این چهار گروه نوشته است. در مقدمه یک حکایت نیز آمده است<ref>[http://rch.ac.ir/article/Details?id=9254&&searchText= افشاری، مهران، ج12، ص206]</ref>. | ||
هریک از چهار مقاله کتاب، با مباحثى درباره فن یا علم مختص به آن مقاله آغاز و سپس ده تا دوازده حکایت خواندنى و غالباً واقعى بیان | هریک از چهار مقاله کتاب، با مباحثى درباره فن یا علم مختص به آن مقاله آغاز و سپس ده تا دوازده حکایت خواندنى و غالباً واقعى بیان می‌شود. لطف کتاب بیشتر به حکایتهاى آن است و توصیفهاى مندرج در برخى از آنها چنان زیبا و ماهرانه است که کتاب را یکى از شاهکارهاى ادب فارسى ساخته است، نظیر تأثیر قصیده «بوى جوى مولیان» رودکى بر امیر سامانى، رسیدن فرخى سیستانى نزد عمید اسعد و شعر سرودن فرخى درباره داغگاه امیر چغانى یا اینکه چگونه ابوعلی سینا شاهزاده مالیخولیایى را درمان کرد<ref>[http://rch.ac.ir/article/Details?id=9254&&searchText= همان]</ref>. | ||
مقاله دوم کتاب بهواسطه آنکه متضمن اسامی جمع بسیاری از شعرای قدیم ایرانی معاصر ملوک سامانی، غزنوی، خانیه، دیالمه، سلجوقیه، غوری و نیز مشتمل بر تراجم احوال چند نفر از مشاهیر ایشان، مانند رودکی، عنصری، فرخی، معزی، فردوسی، ازرقی، رشیدی و مسعود سعد سلمان میباشد، از حیث نظر ادبی اهمیتی عظیم دارد و مقاله سوم بهواسطه اشتمال آن بر بعضی معلومات در خصوص عمر خیام که در این اواخر بهواسطه ترجمه رباعیات او به غالب زبانهای دیگر در اروپا و آمریکا شهرت فوقالعاده یافته، دارای اهمیتی مخصوص است؛ زیراکه چهار مقاله، اولین کتابی است که ذکری از عمر خیام در آن شده؛ وانگهی مصنف خود معاصر او بوده و با وی ملاقات نموده است و همین حکایت چهار مقاله در باب پیشگویی عمر خیام که: «گور من در موضعی باشد که هر بهاری باد شمال بر من گل افشان می‌کند» باعث شد که «انجمن عمر خیام» در لندن، بوته گل سرخی از نیشابور، از سر مقبره عمر خیام به دست آورده، آن را بر سر قبر فیتز جرالد شاعر معروف انگلیسی و بهترین مترجم رباعیات خیام، غرس نمود<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19756/1/2 ر.ک: مقدمه مصحح، صفحه د - ه]</ref>. | مقاله دوم کتاب بهواسطه آنکه متضمن اسامی جمع بسیاری از شعرای قدیم ایرانی معاصر ملوک سامانی، غزنوی، خانیه، دیالمه، سلجوقیه، غوری و نیز مشتمل بر تراجم احوال چند نفر از مشاهیر ایشان، مانند رودکی، عنصری، فرخی، معزی، فردوسی، ازرقی، رشیدی و مسعود سعد سلمان میباشد، از حیث نظر ادبی اهمیتی عظیم دارد و مقاله سوم بهواسطه اشتمال آن بر بعضی معلومات در خصوص عمر خیام که در این اواخر بهواسطه ترجمه رباعیات او به غالب زبانهای دیگر در اروپا و آمریکا شهرت فوقالعاده یافته، دارای اهمیتی مخصوص است؛ زیراکه چهار مقاله، اولین کتابی است که ذکری از عمر خیام در آن شده؛ وانگهی مصنف خود معاصر او بوده و با وی ملاقات نموده است و همین حکایت چهار مقاله در باب پیشگویی عمر خیام که: «گور من در موضعی باشد که هر بهاری باد شمال بر من گل افشان می‌کند» باعث شد که «انجمن عمر خیام» در لندن، بوته گل سرخی از نیشابور، از سر مقبره عمر خیام به دست آورده، آن را بر سر قبر فیتز جرالد شاعر معروف انگلیسی و بهترین مترجم رباعیات خیام، غرس نمود<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19756/1/2 ر.ک: مقدمه مصحح، صفحه د - ه]</ref>. | ||