۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
علیقلی بن قرچغای خان: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ی‌ق' به 'ی‌ق'
جز (جایگزینی متن - 'ها' به 'ها') |
جز (جایگزینی متن - 'ی‌ق' به 'ی‌ق') |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class="wikiInfo"> | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR05873.jpg|بندانگشتی| | [[پرونده:NUR05873.jpg|بندانگشتی|علیقلی بن قرچغای خان]] | ||
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | ||
|- | |- | ||
! نام!! data-type="authorName" | | ! نام!! data-type="authorName" |علیقلی بن قرچغای خان | ||
|- | |- | ||
|نام‌های دیگر | |نام‌های دیگر | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
''' | '''علیقلی بن قرچغاى خان''' حکیم، محقق و عارف گمنام عصر صفوى است. درباره شرححال و زندگى وى اطلاع دقیق و کاملى در دست نیست. تذکرهنویسان نیز حتى درباره نام و شخصیت علمى او بعضاً دچار اشتباه شدهاند. به روایت نصرآبادى، علیقلی خان متولّى قم بوده است. | ||
==تولد و وفات== | ==تولد و وفات== | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
==نسب== | ==نسب== | ||
[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|علّامه شیخ آقابزرگ تهرانى]] او را | [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|علّامه شیخ آقابزرگ تهرانى]] او را علیقلی بن قرچغاى خان الخلخالى و [[امین، محسن|سید محسن امین]]، صاحب [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|اعیان الشیعه]]، علیقلی بن قرچغاى خان الخلخالى الاصفهانى خواندهاند.<ref>همان، ص38</ref> | ||
===پدر=== | ===پدر=== | ||
پدر | پدر علیقلی خان، قرچغاى خان سپهسالار مورد علاقه و «مقرّب الحضرة» شاهعباس اول بوده است که برخلاف پسر در تاریخ عهد صفوى نامى بلندآوازه دارد. قرچغاى خان اصلاً از ارامنه ایروان بوده است که در کودکى به دست جمعى از سواران تاتار اسیر شد. سپس به دین اسلام درآمد و سرانجام به حلقه غلامان خاص شاهعباس راه یافت. چون جوانى صدیق و فداکار و کاردان بود، شاه آزادش کرد و مناصب بزرگ به او داد؛ و چون در هر مقام با نهایت صداقت و لیاقت و درستکارى خدمت کرد، علاقه و محبت فوقالعاده شاه را به خود جلب نمود. وى در جنگها و در حفظ حدود و ثغور ایران آن روزگار رشادتهاى بسیارى از خود نشان داد که به همین جهت به مقام سپهسالارى و حکمرانى بلاد خراسان منصوب گردید. وى به دست گروهى از گرجیان به سرکردگى «موراو» به قتل رسید.<ref>همان، ص39</ref> | ||
===برادر=== | ===برادر=== | ||
حاج منوچهر خان [برادر | حاج منوچهر خان [برادر علیقلی خان] نزد [[مجلسی، محمدتقی|مرحوم مجلسى اول (محمدتقی)]] [[من لا‌يحضره الفقيه|من لایحضره الفقیه]] را خوانده است و از وى دو اجازه یکى به سال 1060 و دیگرى به سال 1062 ق دریافت کرده است.<ref>همان، ص40</ref> | ||
===پسر=== | ===پسر=== | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
==اطلاعات علمی== | ==اطلاعات علمی== | ||
===مشرب فلسفی=== | ===مشرب فلسفی=== | ||
مشرب و مرام فلسفى | مشرب و مرام فلسفى علیقلی خان متأثر از مکتب فلسفى دورانى است که در آن می‌زیسته است. در اندیشه او نشانههاى تأثیر تفکر افلاطونى- افلوطینى با بهرهگیرى فراوان وى از اثولوجیاى منسوب به ارسطو بهصورت قابلملاحظهای دیده مىشود.<ref>همان، ص48</ref> او احاطه و آگاهى قابلتوجهی بر آراء و اقوال حکماى متقدم و متأخر و معاصرانش داشته است.<ref>همان، ص50</ref> | ||
او را فیلسوفى تحت تأثیر افکار و آراء میرداماد و برخى از پیروان وى باید دانست. این تأثیر را می‌توان در مسئله صدور کثیر از واحد، نحوه تبیین سلسله معلولات و مراتب صدور و مسئله حدوث عالم بهخوبی مشاهده کرد؛ و بالجمله بررسى دقیق احیاى حکمت این نتیجه را در شناخت شیوه تفکر او براى ما حاصل میکند که مشرب فلسفى او آمیزهاى از فلسفه مشائى، اشراقى و الهیات عرفانى است که میکوشد تا از طریق ممزوج ساختن فلسفه با مدالیل آیات الهى و احادیث معصومین(ع) حکمت را در زمینه تشیع امامیه احیا کند.<ref>همان، ص49</ref> | او را فیلسوفى تحت تأثیر افکار و آراء میرداماد و برخى از پیروان وى باید دانست. این تأثیر را می‌توان در مسئله صدور کثیر از واحد، نحوه تبیین سلسله معلولات و مراتب صدور و مسئله حدوث عالم بهخوبی مشاهده کرد؛ و بالجمله بررسى دقیق احیاى حکمت این نتیجه را در شناخت شیوه تفکر او براى ما حاصل میکند که مشرب فلسفى او آمیزهاى از فلسفه مشائى، اشراقى و الهیات عرفانى است که میکوشد تا از طریق ممزوج ساختن فلسفه با مدالیل آیات الهى و احادیث معصومین(ع) حکمت را در زمینه تشیع امامیه احیا کند.<ref>همان، ص49</ref> | ||
علیقلی، براى راه بردن بهحق تحقیق در حل معضلات فلسفى و تبیین حقایق هستى، به طریق دیگرى وراى عقل نیز قائل است. یعنى او به شهود و اشراق و الهام براى نیل به حقایق نهفته عالم قائل است... و خود را در حل بعضى از معضلات فلسفى بهرهمند از چنین توفیقى می‌داند.<ref>همان، ص49-50</ref> | |||
وى درصدد ارائه یا دفاع از نوعى الهیات تنزیهى است که می‌تواند شایستهترین و بلکه بایستهترین موضوع حکمت و مابعدالطبیعه، به عقیده وى، باشد. این ویژگى را در آراى ملا رجبعلى تبریزى نیز می‌توان یافت و به همین جهت می‌توان | وى درصدد ارائه یا دفاع از نوعى الهیات تنزیهى است که می‌تواند شایستهترین و بلکه بایستهترین موضوع حکمت و مابعدالطبیعه، به عقیده وى، باشد. این ویژگى را در آراى ملا رجبعلى تبریزى نیز می‌توان یافت و به همین جهت می‌توان علیقلی را سخت متأثر از استادش در این خصوص دانست.<ref>همان، ص50</ref> علیقلی خان، در مسئله وجود و حرکت جوهرى از مخالفان مذهب صدرالمتألهین است.<ref>همان</ref> | ||
===اساتید=== | ===اساتید=== | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
قریب به سى اثر در فلسفه، عرفان و کلام و حدیث از | قریب به سى اثر در فلسفه، عرفان و کلام و حدیث از علیقلی بن قرچغاى خان شناسایى شده که برخى از آنها در گنجینه نسخ خطى کتابخانههاى ایران موجود است؛ و از میان آنها، تعدادى تصحیح شده و توسط دفتر نشر میراث مکتوب چاپ شده است.<ref>همان، ص41</ref> | ||
# احیاى حکمت؛ | # احیاى حکمت؛ | ||
# منطق؛ | # منطق؛ | ||
| خط ۱۰۱: | خط ۱۰۱: | ||
# نزهة الزاهدين و تحفة العابدين؛ | # نزهة الزاهدين و تحفة العابدين؛ | ||
# کمال محمدى؛ | # کمال محمدى؛ | ||
# دیوان | # دیوان علیقلی خان.<ref>ر.ک: همان، ص42-48</ref> | ||
از میان آثار فوق، تنها در انتساب سه مورد اخیر به | از میان آثار فوق، تنها در انتساب سه مورد اخیر به علیقلی خان تردید شده است.<ref>ر.ک: همان، ص41</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||