۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'یر' به 'یر') |
جز (جایگزینی متن - 'هه' به 'هه') |
||
خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
}} | }} | ||
'''سير أعلام النبلاء'''، اثر [[ذهبی، محمد بن احمد|شمسالدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان ذهبی]] (متوفی 748ق)، کتابی است که در زمینه صحابهشناسى، سیرهشناسى و شناخت رجال و طبقات راویان احادیث نبوى نوشته شده و مورد توجه بسیارى از سیرهنویسان و مورخان پس از نویسنده قرار گرفته است. این کتاب که به اعلام اختصاص دارد، با نامهای مختلفى در میان علما شناخته شده است؛ از جمله آن را «تاريخ النبلاء»، «تاريخ العلماء النبلاء»، «كتاب النبلاء»، «أعيان النبلاء» و «سير النبلاء» نامیدهاند؛ اما عنوان اصلى کتاب که در | '''سير أعلام النبلاء'''، اثر [[ذهبی، محمد بن احمد|شمسالدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان ذهبی]] (متوفی 748ق)، کتابی است که در زمینه صحابهشناسى، سیرهشناسى و شناخت رجال و طبقات راویان احادیث نبوى نوشته شده و مورد توجه بسیارى از سیرهنویسان و مورخان پس از نویسنده قرار گرفته است. این کتاب که به اعلام اختصاص دارد، با نامهای مختلفى در میان علما شناخته شده است؛ از جمله آن را «تاريخ النبلاء»، «تاريخ العلماء النبلاء»، «كتاب النبلاء»، «أعيان النبلاء» و «سير النبلاء» نامیدهاند؛ اما عنوان اصلى کتاب که در نسخههای عصر مؤلف موجود است، همان «سير أعلام النبلاء» میباشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/24236/1/91 ر.ک: مقدمه، ج1، ص91]</ref>. | ||
تحقیق این اثر توسط جمعی از محققین و تحت اشراف شعیب ارنؤوط صورت گرفته است. | تحقیق این اثر توسط جمعی از محققین و تحت اشراف شعیب ارنؤوط صورت گرفته است. | ||
خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
ذهبی این اثر را بعد از کتاب تاريخ الإسلام نگاشته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/92 ر.ک: همان، ص92]</ref> و شامل ترجمه خلفا، ملوک، امرا، سلاطین، وزرا، نقبا، قضات، قرا، محدثین، فقها، ادبا، لغویان، نحویان، شعرا، متکلمین، فلاسفه و... میباشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/110 ر.ک: همان، ص110]</ref>. ذهبی در انتخاب اعلام فقط به بزرگان اطراف خود اکتفا ننموده، بلکه سراسر جهان اسلام از غرب (اندلس) تا دورترین نقاط شرق مسلمان را مد نظر داشته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/111 ر.ک: همان، ص111]</ref>. ایشان در ترجمه اشخاص، به اسم، نسب، لقب، کنیه، نسب، تولد و مدت عمر، محل زندگی، اساتید، شاگردان، آثار علمی و ادبی و اجتماعی، جایگاه علمی، عقیده، توثیق یا عدم توثیق، تاریخ وفات و... توجه داشته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/115 ر.ک: همان، ص115]</ref>. | ذهبی این اثر را بعد از کتاب تاريخ الإسلام نگاشته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/92 ر.ک: همان، ص92]</ref> و شامل ترجمه خلفا، ملوک، امرا، سلاطین، وزرا، نقبا، قضات، قرا، محدثین، فقها، ادبا، لغویان، نحویان، شعرا، متکلمین، فلاسفه و... میباشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/110 ر.ک: همان، ص110]</ref>. ذهبی در انتخاب اعلام فقط به بزرگان اطراف خود اکتفا ننموده، بلکه سراسر جهان اسلام از غرب (اندلس) تا دورترین نقاط شرق مسلمان را مد نظر داشته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/111 ر.ک: همان، ص111]</ref>. ایشان در ترجمه اشخاص، به اسم، نسب، لقب، کنیه، نسب، تولد و مدت عمر، محل زندگی، اساتید، شاگردان، آثار علمی و ادبی و اجتماعی، جایگاه علمی، عقیده، توثیق یا عدم توثیق، تاریخ وفات و... توجه داشته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/115 ر.ک: همان، ص115]</ref>. | ||
مفهوم طبقه در کتابهای مختلف ذهبى مثل «تذكره الحفاظ»، تاريخ الإسلام» و «سير أعلام النبلاء»، به یک معنا نبوده و از ترتیب و محتواى متفاوتى برخوردار است. بااینکه او در همه این کتابها شرححال راویان احادیث نبوى را از زمان پیامبر اسلام(ص) تا عصر خودش تدوین نموده است، اما در یک کتاب هفده طبقه را ذکر نموده، در کتابى یازده طبقه و در کتاب دیگر نیز چهل طبقه را ملاک کار خود قرار داده است. در طبقهبندی کتابهای ذهبى، | مفهوم طبقه در کتابهای مختلف ذهبى مثل «تذكره الحفاظ»، تاريخ الإسلام» و «سير أعلام النبلاء»، به یک معنا نبوده و از ترتیب و محتواى متفاوتى برخوردار است. بااینکه او در همه این کتابها شرححال راویان احادیث نبوى را از زمان پیامبر اسلام(ص) تا عصر خودش تدوین نموده است، اما در یک کتاب هفده طبقه را ذکر نموده، در کتابى یازده طبقه و در کتاب دیگر نیز چهل طبقه را ملاک کار خود قرار داده است. در طبقهبندی کتابهای ذهبى، دورههای زمانى مشخصى نیز وجود ندارد؛ مثلاً در یک کتاب از سال 13 تا 93ق را یک طبقه در نظر گرفته و در کتابى دیگر مثلاً از سال 13 تا 60ق را یک طبقه لحاظ کرده است. | ||
ذهبى در تدوین کتاب «سير أعلام النبلاء»، به ترجمه رجالى پرداخته است که غالباً ً در کتابهای دیگر در این زمینه، مثل «[[المنتظم في تاريخ الأمم و الملوك|المنتظم]]» [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن الجوزى]] و «[[الكامل في التاريخ]]» [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثیر]] یافت نمیشود؛ ازاینرو حائز اهمیت است. یکى از منابع مهم او در تدوین مطالب این کتاب، تاریخ بغداد است؛ اما بسیارى از مطالب آن را مورد نقد و ابطال قرار داده و حتى احادیث ساختگى فراوانى را متذکر شده است که بغدادى و ابونعیم اصفهانى بدون توجه به ساختگى بودن آنها، به نقل آنها پرداختهاند. او با یادآورى این مسئله مهم، نکات ارزشمندى را در حدیثشناسی و رجال حدیث بیان کرده است. | ذهبى در تدوین کتاب «سير أعلام النبلاء»، به ترجمه رجالى پرداخته است که غالباً ً در کتابهای دیگر در این زمینه، مثل «[[المنتظم في تاريخ الأمم و الملوك|المنتظم]]» [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن الجوزى]] و «[[الكامل في التاريخ]]» [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثیر]] یافت نمیشود؛ ازاینرو حائز اهمیت است. یکى از منابع مهم او در تدوین مطالب این کتاب، تاریخ بغداد است؛ اما بسیارى از مطالب آن را مورد نقد و ابطال قرار داده و حتى احادیث ساختگى فراوانى را متذکر شده است که بغدادى و ابونعیم اصفهانى بدون توجه به ساختگى بودن آنها، به نقل آنها پرداختهاند. او با یادآورى این مسئله مهم، نکات ارزشمندى را در حدیثشناسی و رجال حدیث بیان کرده است. | ||
خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
از ویژگیهای مهم کتاب «سير أعلام النبلاء» میتوان به موارد زیر اشاره کرد: | از ویژگیهای مهم کتاب «سير أعلام النبلاء» میتوان به موارد زیر اشاره کرد: | ||
# شرح حالهایی که ذهبى براى راویان ذکر کرده است، در بسیارى از موارد، منحصربهفرد بوده و در هیچ کتابى یافت نمیشود؛ ازاینرو ابهامات فراوانى را از رجال حدیث میزداید. | # شرح حالهایی که ذهبى براى راویان ذکر کرده است، در بسیارى از موارد، منحصربهفرد بوده و در هیچ کتابى یافت نمیشود؛ ازاینرو ابهامات فراوانى را از رجال حدیث میزداید. | ||
# ذهبى در شرح حال راویان احادیث نبوى، به یک فرقه، مذهب، قبیله و مکان و زمان ویژهای اکتفا نکرده و همه | # ذهبى در شرح حال راویان احادیث نبوى، به یک فرقه، مذهب، قبیله و مکان و زمان ویژهای اکتفا نکرده و همه فرقهها و مکانهای اسلامى را در این مجموعه گردآورى کرده است. این ویژگى نیز از خصوصیتهای مهم آثار ذهبى، بهویژه کتاب حاضر است. | ||
# ذهبى از جمله معدود دانشمندانى است که از آثار علمى دانشمندان شیعه، بهویژه در زمینه تاریخ و تراجم استفاده کرده و بخشهای عمدهای از آثار آنان را نقل کرده است و با توجه به مفقود بودن این آثار، میتوان لااقل بخشى از محتواى آنها را از کتابهای ذهبى استخراج و استفاده کرد؛ مثلاً کتابهای تاریخى و رجالى شیخ منتجبالدین رازى صاحب «الفهرست» و ابن ابىطى از مهمترین منابع او بشمار میرود. | # ذهبى از جمله معدود دانشمندانى است که از آثار علمى دانشمندان شیعه، بهویژه در زمینه تاریخ و تراجم استفاده کرده و بخشهای عمدهای از آثار آنان را نقل کرده است و با توجه به مفقود بودن این آثار، میتوان لااقل بخشى از محتواى آنها را از کتابهای ذهبى استخراج و استفاده کرد؛ مثلاً کتابهای تاریخى و رجالى شیخ منتجبالدین رازى صاحب «الفهرست» و ابن ابىطى از مهمترین منابع او بشمار میرود. | ||
# ذهبى از نزدیکترین دوستان و مریدان ابن تیمیه بوده و بر همین اساس کینهتوزیها و دشمنیهای خاص با شیعیان و عقاید شیعه داشت و این عداوتها را در کتابهای خود و در ذیل شرح حال عدهای از راویان شیعه اظهار کرده است. او اصطلاحاتى را در ردّ و تضعیف راویان شیعه ذکر کرده که مورد توجه علماى اهل سنت واقع شده است. برخى از این تعابیر عبارتند از: «متهمٌ في دينه»، «قليل الدين»، «متروكٌ»، «دجّالٌ»، «كذّابٌ» و «مجهولٌ». البته او علیرغم چنین رفتارى که با شخصیتها و علماى شیعه داشته، آثار علماى شیعه را در ردیف منابع دستاول خود براى تدوین کتابهایش قرار داد و حتى از علماى برجسته شیعه تجلیل و تمجید فراوانى به عمل آورده است. | # ذهبى از نزدیکترین دوستان و مریدان ابن تیمیه بوده و بر همین اساس کینهتوزیها و دشمنیهای خاص با شیعیان و عقاید شیعه داشت و این عداوتها را در کتابهای خود و در ذیل شرح حال عدهای از راویان شیعه اظهار کرده است. او اصطلاحاتى را در ردّ و تضعیف راویان شیعه ذکر کرده که مورد توجه علماى اهل سنت واقع شده است. برخى از این تعابیر عبارتند از: «متهمٌ في دينه»، «قليل الدين»، «متروكٌ»، «دجّالٌ»، «كذّابٌ» و «مجهولٌ». البته او علیرغم چنین رفتارى که با شخصیتها و علماى شیعه داشته، آثار علماى شیعه را در ردیف منابع دستاول خود براى تدوین کتابهایش قرار داد و حتى از علماى برجسته شیعه تجلیل و تمجید فراوانى به عمل آورده است. |
ویرایش