۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
رسائل الحكمة: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ه‌ه' به 'ه‌ه'
جز (جایگزینی متن - 'ی‌ن' به 'ی‌ن') |
جز (جایگزینی متن - 'ه‌ه' به 'ه‌ه') |
||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
}} | }} | ||
'''رسائل الحكمة'''، به زبان عربی، مجموعه رسائلی است از [[ابن علي، حمزه|حمزة بن علی]]، [[تميمي، اسماعيل|اسماعیل تمیمی]] و [[سموقي، بهاء‌الدين|بهاءالدین سموقی]] و دیگران در شش جلد با موضوع کلام. این اثر حاوی عقاید و آداب و... دروزیان (از | '''رسائل الحكمة'''، به زبان عربی، مجموعه رسائلی است از [[ابن علي، حمزه|حمزة بن علی]]، [[تميمي، اسماعيل|اسماعیل تمیمی]] و [[سموقي، بهاء‌الدين|بهاءالدین سموقی]] و دیگران در شش جلد با موضوع کلام. این اثر حاوی عقاید و آداب و... دروزیان (از فرقه‌های اسماعیلیان) است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
مهمترین مؤلفان این رسائل، سه نفر هستند: اولین نفر حمزة بن علی بن احمد از زوزن خراسان، مؤسس دروزیه و ملقب به «عقل» و «قائمالزمان» و «هاديالمستجيبين» است. نفر دوم، اسماعیل بن محمد بن حامد تمیمی، ملقب به «نفس» و «صفوةالمستجيبين» است؛ وی داماد حمزه و وکیل وی در دین دروزی بود. سومین نفر، بهاءالدین ابوالحسن علی بن احمد سموقی ملقب به «تالی» و «مقتفی» است که آخرین از حدود خمسه‌ای بوده که دعوت با آنان پایان پذیرفته است. اکثر رسائل را بهاءالدین نوشته و در بیشتر موارد، نظریات حمزه را تفسیر کرده است. درعینحال، در برخی از این رسائل، اسم نویسنده ذکر نشده و در برخی دیگر نیز احتمال اینکه یکی از این سه تن آن را نوشته باشند، منتفی است.<ref>ر.ک: همان، ص13</ref>. | مهمترین مؤلفان این رسائل، سه نفر هستند: اولین نفر حمزة بن علی بن احمد از زوزن خراسان، مؤسس دروزیه و ملقب به «عقل» و «قائمالزمان» و «هاديالمستجيبين» است. نفر دوم، اسماعیل بن محمد بن حامد تمیمی، ملقب به «نفس» و «صفوةالمستجيبين» است؛ وی داماد حمزه و وکیل وی در دین دروزی بود. سومین نفر، بهاءالدین ابوالحسن علی بن احمد سموقی ملقب به «تالی» و «مقتفی» است که آخرین از حدود خمسه‌ای بوده که دعوت با آنان پایان پذیرفته است. اکثر رسائل را بهاءالدین نوشته و در بیشتر موارد، نظریات حمزه را تفسیر کرده است. درعینحال، در برخی از این رسائل، اسم نویسنده ذکر نشده و در برخی دیگر نیز احتمال اینکه یکی از این سه تن آن را نوشته باشند، منتفی است.<ref>ر.ک: همان، ص13</ref>. | ||
رسائل حکمت انواع مختلفی دارد: برخی از آنها در زمان حاکم و قبل از شروع دعوت گزارش شده‌اند و گاهی به عقیده توحید نمی‌رسند، بلکه به عقاید فاطمیون و اسماعیلیه نزدیک می‌شوند؛ چهار رساله اول اینگونه هستند؛ دروز در این رسائل، استتار عقاید و توجیه وابستگی ظاهری به اسلام را حفظ کرده است.<ref>ر.ک: همان</ref>. برخی از این رسائل، | رسائل حکمت انواع مختلفی دارد: برخی از آنها در زمان حاکم و قبل از شروع دعوت گزارش شده‌اند و گاهی به عقیده توحید نمی‌رسند، بلکه به عقاید فاطمیون و اسماعیلیه نزدیک می‌شوند؛ چهار رساله اول اینگونه هستند؛ دروز در این رسائل، استتار عقاید و توجیه وابستگی ظاهری به اسلام را حفظ کرده است.<ref>ر.ک: همان</ref>. برخی از این رسائل، دعوتنامههایی برای برخی اشخاص بودند که در دولت دارای مرتبه و جایگاهی بودند یا به اشخاصی نوشته شدند که در نشر دعوت دروزیه مشارکت کردند یا به افرادی که از دعوت روی برگرداندند، ارسال شدند. برخی دیگر ردیه‌های دروزیان بر دشمنانشان است که با روش توبیخ و تأنیب و تحذیر و انذار نوشته شده. برخی دیگر میثاقنامهها و پیماننامهها و نصایح و تعالیم عقیدتی هستند. برخی دیگر حاوی مناجات و دعا و تقدیسند که با روش صوفیانه روحانی دلنشینی نگاشته شده‌اند. برخی دیگر در تعریف این دعوت و کشف عقیده آنان و حقیقت دعوتشان است. موضوع برخی دیگر از این رسائل، سیره حاکم و زندگانی حمزه و ارتباط او با معاندین دعوت و تکلیف داعیان در نشر مذهب و تقلید مقامات و القاب و ادوارشان است. بعضی دیگر از رسائل، رسائل بلاد و اهالی شهرها و روستاها و قریه‌ها و قبایل مصر و جزیرةالعرب و سوریه و لبنان و عراقین و بلاد هند و یمن و عرب و... است.<ref>ر.ک: همان، ص13-14</ref>. | ||
روش نگارش این رسائل، به زبان عربی بلیغ قرآنی و با عباراتی متین است. برخی بهصورت نثر، برخی شعر و اکثر این رسائل به شکل مسجع نگاشته شده‌اند. رسائل حکمت، سرشار از رمز و معما و تشبیه و تصویرند. دستیابی به مطالب آن دشوار و فهمش سخت است. با الفاظ و عبارات غریب نوشته شده‌اند. نویسندگان این رسائل در آنها معانی عرفانی را مطرح کرده‌اند که جز ممارسان با این مفاهیم درکشان نمی‌کند... ظاهرا قصد نویسندگان این کتاب‌ها از این سبک نگارش، حفاظت از مفاهیم حکمت از غیر اهلش بوده است.<ref>ر.ک: همان، ص14</ref>. | روش نگارش این رسائل، به زبان عربی بلیغ قرآنی و با عباراتی متین است. برخی بهصورت نثر، برخی شعر و اکثر این رسائل به شکل مسجع نگاشته شده‌اند. رسائل حکمت، سرشار از رمز و معما و تشبیه و تصویرند. دستیابی به مطالب آن دشوار و فهمش سخت است. با الفاظ و عبارات غریب نوشته شده‌اند. نویسندگان این رسائل در آنها معانی عرفانی را مطرح کرده‌اند که جز ممارسان با این مفاهیم درکشان نمی‌کند... ظاهرا قصد نویسندگان این کتاب‌ها از این سبک نگارش، حفاظت از مفاهیم حکمت از غیر اهلش بوده است.<ref>ر.ک: همان، ص14</ref>. | ||
به رموز این سبک، چیزهای معماگونه دیگر را نیز باید افزود؛ مانند رنگهای مخفی و نمادهایی چون رنگهای پنجگانه سبز و آبی و قرمز و زرد و بنفش. یا کلمات اختصاری، مانند تو=توحید، عق=عقل که منظور از آن حمزه است، نف=نفس که منظور از آن تمیمی است، ل=لاهوت، ن=ناسوت و... همچنین در بالای کلمات شاهد | به رموز این سبک، چیزهای معماگونه دیگر را نیز باید افزود؛ مانند رنگهای مخفی و نمادهایی چون رنگهای پنجگانه سبز و آبی و قرمز و زرد و بنفش. یا کلمات اختصاری، مانند تو=توحید، عق=عقل که منظور از آن حمزه است، نف=نفس که منظور از آن تمیمی است، ل=لاهوت، ن=ناسوت و... همچنین در بالای کلمات شاهد نقطه‌های سیاه و قرمزی هستیم که تعدادشان بین 5 و 7 و 9 و 12 و 28 و 30 متغیر است و هرکدام دلالت بر حدود و حجج وحدودِ توحید و... دارند. به‌هرحال بهکرّات در این رسائل، شاهد تفسیر ارقام و حروف لغت و مدلولات آن و استفاده از برخی الفاظ عجمی و... هستیم<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
این رسائل، محتوی تعالیم موحدین در عقیده به خدا و تجسد الهی و هستی و خلقت انسان و تقمّص و معاد و حساب و روز قیامت و... است. در این رسائل، عقیده و شریعت و دین بهصورت کامل در یک دیدگاه جامع و منسجم ترکیب شده‌اند. گرچه عقاید دروزیان در سایه اسلام ایجاد شد، رشد کرد و بر وحی و کتاب اسلام تکیه زد، اما عمیقا و بهلحاظ جوهری با عقاید اسلامی اختلاف دارد. دروزیان علاوه بر اسلام و قرآن، عقایدشان را از مصادر دیگری، مانند انبیای یهودی و تورات، مسیحیت و اناجیل، فلسفه یونانی، مانند فیثاغورس و افلاطون و ارسطو و افلوطین و...، صوفیه هند، فلاسفه مسلمان، مانند فارابی و اخوانالصفا و... اخذ کرده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص15-16</ref>. | این رسائل، محتوی تعالیم موحدین در عقیده به خدا و تجسد الهی و هستی و خلقت انسان و تقمّص و معاد و حساب و روز قیامت و... است. در این رسائل، عقیده و شریعت و دین بهصورت کامل در یک دیدگاه جامع و منسجم ترکیب شده‌اند. گرچه عقاید دروزیان در سایه اسلام ایجاد شد، رشد کرد و بر وحی و کتاب اسلام تکیه زد، اما عمیقا و بهلحاظ جوهری با عقاید اسلامی اختلاف دارد. دروزیان علاوه بر اسلام و قرآن، عقایدشان را از مصادر دیگری، مانند انبیای یهودی و تورات، مسیحیت و اناجیل، فلسفه یونانی، مانند فیثاغورس و افلاطون و ارسطو و افلوطین و...، صوفیه هند، فلاسفه مسلمان، مانند فارابی و اخوانالصفا و... اخذ کرده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص15-16</ref>. | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
تمام شش جلد بهصورت مجلد در یک جلد ارائه شده و در انتهای هر دو جلد، فهرست مطالب ذکر شده است. در صفحات 11 و 12 مقدمه، درباره | تمام شش جلد بهصورت مجلد در یک جلد ارائه شده و در انتهای هر دو جلد، فهرست مطالب ذکر شده است. در صفحات 11 و 12 مقدمه، درباره نسخه‌های خطی این کتاب‌ها صحبت شده است. خط اصل این رسائل زیبا و خواناست. تعداد صفحاتشان میان یک تا پنجاه صفحه است. البته بهخاطر کثرت نقل این کتاب‌ها و گاهی استنساخ توسط افراد غیر ماهر، اشکالاتی در آنها دیده می‌شود. محقق، به دلیل کثرت رسائل و دوریجویی از حواشی در بالای صفحات، به تصحیح این اشکالات نپرداخته، ولی آیات قرآن و اناجیل را ارجاع داده است.<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>. | ||
پاورقیها کمتعدادند، اما مطالب مفیدی در شرح مطلب را در بر دارند. صفحات 293 تا 298، 365، 539، 554 تا 572 و 847 تا 857 حاوی تصاویری از نسخ خطی و... هستند. | پاورقیها کمتعدادند، اما مطالب مفیدی در شرح مطلب را در بر دارند. صفحات 293 تا 298، 365، 539، 554 تا 572 و 847 تا 857 حاوی تصاویری از نسخ خطی و... هستند. | ||