۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
ترجمه روزنامهجات هندوستان (راجع به روس و مرو) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۲ اوت ۲۰۱۹، ساعت ۲۲:۵۷
، ۲۲ اوت ۲۰۱۹جایگزینی متن - 'یر' به 'یر'
جز (جایگزینی متن - 'یگ' به 'یگ') |
جز (جایگزینی متن - 'یر' به 'یر') |
||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در زمان ناصرالدین شاه، اداره دولتـی روزنـامهجـات، دارالطباعه و دارالترجمـه خاصـه همـایونی به ریاست محمدحسن خان صنیعالدوله، ملقب به اعتمادالسلطنه، مرکز رسـمی تـرجمـه و انـتشـار روزنـامـهجات و کتـب خـارجی و ترجمـه مراسـلات و مکاتبـات دولـت و دربـار ایـران بـا کشـورهای خارجی بود. امـا کـار انتشار، نـه عمـومی کـه عمـدتاً خصوصـی بـه انجـام | در زمان ناصرالدین شاه، اداره دولتـی روزنـامهجـات، دارالطباعه و دارالترجمـه خاصـه همـایونی به ریاست محمدحسن خان صنیعالدوله، ملقب به اعتمادالسلطنه، مرکز رسـمی تـرجمـه و انـتشـار روزنـامـهجات و کتـب خـارجی و ترجمـه مراسـلات و مکاتبـات دولـت و دربـار ایـران بـا کشـورهای خارجی بود. امـا کـار انتشار، نـه عمـومی کـه عمـدتاً خصوصـی بـه انجـام میرسـیده و حاصـل کـار بیشتر برای مطالعه شـخص سـلطان ناصرالدین شاه، میرزا علیاصغر خان اتابـک امینالسـلطان و یـا مسعودمیرزا ظلالسلطان و مـعتمدان دربـار و رجال و نزدیکانی از این دست بوده است. مترجمان این مـرکز بـه اشـکال گوناگون به کـار ترجمـه میپرداختنـد. بـعضـی، «مـتـرجم دفتری» و بعضی دیگر «مترجم ملتزم رکاب مبارک» بودهاند. گروه نخسـت در دفتـر اداره، زیر نـظر عـزب دفتر [محرر و نویسنده دفتر] به کار ترجمه اشـتغال داشـتند. مترجمانی مـسلط بـه زبـانهای گونـاگون در اســتخدام دارالترجمــه بودنــد و اخـبــار و مـقــالات روزنامــههای خــارجی را از زبانهــای گوناگون، پس از گـزینش، بـه فارسـی ترجمـه و بـه خــط خــود یادداشـت میکردنـد. ایـن یادداشتها در اوراقـی مرغوب و اغلب فرنگی بـه قـلم خوشنویسـانی ممتـاز بـه خـط خــوش نـوشته و پس از صحافی در قالب دفترهایی مرتب برای مطالعه به شاه و درباریان طـراز اول تقدیم مـیشـده است. نسخی هم در دست اسـت کـه مـترجم خود ترجمه را پاکنویس کــرده، که در این نسخ خط بـه مـمتازی نسخ قبلی نیست. گروه دوم در سفرهای شاه، متناسب با زبان کشور مقصد و کشورهای مسـیر، هـمـراه و مـلتـزم رکاب بودند و به ترجمه همزمان مـیپرداخـتنـد. مشـاغل اعـضـای ایـن اداره در دوران قـاجـار، گــاه موروثی بود که در دورههـای بعد در نام، لقب و شهرت خود و خاندانشان بازتاب مییافت<ref>ر.ک: شهیدی، علی، ص117</ref>. | ||
اما یکی از مترجمان پرکار دارالترجمـه خاصـه همـایونی، «آقـا سـید حسـین شـیرازی»، مشهور بـه «متـرجم هنـدی» بـود کـه اخبـار و مقـالات روزنـامـههـای هنـدی را گـزینش و از زبانهای هندی و احتمالاً اردو به فارسی ترجمه میکرد. پرکاری «آسـید حسـین» در کـار ترجمه، از نسخ متعددی که از او در کتابخانههای خطی کـشور بـه یادگار مانده، پیداست. او بخشی از مـطالب روزنـامههای هند را برای مطالعه شخص مسعودمیرزا ظلالسلطان ترجمه میکرده است. چند دفتر از این مجموعه از کتابخانه ظلالسـلطان بـه کتابخانـه فرزنـدش اکبـرمیـرزا صـارمالدوله (اکـبـر مـسـعود) رسـیده و اکنـون در بخـش نـسـخ خـطـی کتابخانه ابن مسکویه اصفهان نگهداری میشود. چهارده دسـتنویس از ایـن مجموعـه بـهمناسـبت همایش ایران و هند در قم به چاپ عکسی رسیده است. اما مقدمـه مشـترک و کوتـاه ایـن مجلدات، نشـان از آن دارد کـه دسـتاندرکاران چــاپ آن نـسـخ، از وجـود دیگـر نسـخههای مجموعه ترجمههای آسید حسین در کتابخانه مجلس و ملـی بـاخبر نبـوده یـا بـدان نظـر نداشـتهاند. در پاسـخ بـه ایـن پرسـش کـه چـرا ایـن دفترهـا پراکنـده شـدهاند، احتمـالات گوناگونی را مـیتـوان در نظر گـرفت. بههرحال این دفترها میان رجال طراز اول آن روزگـار برای مطالعه دستبهدست میشده است<ref>ر.ک: همان، ص118</ref>. | اما یکی از مترجمان پرکار دارالترجمـه خاصـه همـایونی، «آقـا سـید حسـین شـیرازی»، مشهور بـه «متـرجم هنـدی» بـود کـه اخبـار و مقـالات روزنـامـههـای هنـدی را گـزینش و از زبانهای هندی و احتمالاً اردو به فارسی ترجمه میکرد. پرکاری «آسـید حسـین» در کـار ترجمه، از نسخ متعددی که از او در کتابخانههای خطی کـشور بـه یادگار مانده، پیداست. او بخشی از مـطالب روزنـامههای هند را برای مطالعه شخص مسعودمیرزا ظلالسلطان ترجمه میکرده است. چند دفتر از این مجموعه از کتابخانه ظلالسـلطان بـه کتابخانـه فرزنـدش اکبـرمیـرزا صـارمالدوله (اکـبـر مـسـعود) رسـیده و اکنـون در بخـش نـسـخ خـطـی کتابخانه ابن مسکویه اصفهان نگهداری میشود. چهارده دسـتنویس از ایـن مجموعـه بـهمناسـبت همایش ایران و هند در قم به چاپ عکسی رسیده است. اما مقدمـه مشـترک و کوتـاه ایـن مجلدات، نشـان از آن دارد کـه دسـتاندرکاران چــاپ آن نـسـخ، از وجـود دیگـر نسـخههای مجموعه ترجمههای آسید حسین در کتابخانه مجلس و ملـی بـاخبر نبـوده یـا بـدان نظـر نداشـتهاند. در پاسـخ بـه ایـن پرسـش کـه چـرا ایـن دفترهـا پراکنـده شـدهاند، احتمـالات گوناگونی را مـیتـوان در نظر گـرفت. بههرحال این دفترها میان رجال طراز اول آن روزگـار برای مطالعه دستبهدست میشده است<ref>ر.ک: همان، ص118</ref>. | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
موضوع کشمیر از مسائل سیاسی پیچیده کشور هندوستان است که مورد نقد روزنامهها قرار گرفته و لشکرکشی هندوستان به این منطقه را بهدور از فکر دانستهاند: «صاحب روزنامه میگوید: بلاشبهه اشخاصی که طرفدار این حکمت عملی هستند، بالمره خیرخواهی اهالی هند را مد نظر ندارند و اعتمادی به ایشان نباید کرد. اشخاص مذکور یقین قطع دارند که لشکر و سپاه هند برای آنها خواهند جنگید؛ زیراکه میدانند سپاه هند بذاته خیال و مشاعر درستی ندارند. بلکه مانند گوسفندان میباشند؛ هر جایی که سردارهای ایشان آنها را ببرند، در کمال خوشوقتی و سرور خواهند رفت و همینکه به میدان جنگ رسیدند، آن وقت مفری برای خود نخواهند دید، جز اینکه جنگ کنند تا کشته شوند»<ref>ر.ک: همان، ص41-40</ref>. | موضوع کشمیر از مسائل سیاسی پیچیده کشور هندوستان است که مورد نقد روزنامهها قرار گرفته و لشکرکشی هندوستان به این منطقه را بهدور از فکر دانستهاند: «صاحب روزنامه میگوید: بلاشبهه اشخاصی که طرفدار این حکمت عملی هستند، بالمره خیرخواهی اهالی هند را مد نظر ندارند و اعتمادی به ایشان نباید کرد. اشخاص مذکور یقین قطع دارند که لشکر و سپاه هند برای آنها خواهند جنگید؛ زیراکه میدانند سپاه هند بذاته خیال و مشاعر درستی ندارند. بلکه مانند گوسفندان میباشند؛ هر جایی که سردارهای ایشان آنها را ببرند، در کمال خوشوقتی و سرور خواهند رفت و همینکه به میدان جنگ رسیدند، آن وقت مفری برای خود نخواهند دید، جز اینکه جنگ کنند تا کشته شوند»<ref>ر.ک: همان، ص41-40</ref>. | ||
بررسی وضعیت علم در کشورهای آسیایی از جمله مطالب مفید کتاب است که نویسنده با اعتراف به این موضوع که اروپاییها علم خود را از مشرق زمین گرفتند، پیشرفت علم در این منطقه را نامناسب دانسته است: «کجا رفت آن کلمات دانشوران اهالی آسیا که از طفیل آنها اهالی مغربزمین ترقی یافتند. هزارها تأسف که علوم آسیایی معدوم الاثر گردید. جز علم خیالی دیگر چیزی باقی نمانده و اگر اثری هست، مانند میوهای است که مغز نداشته باشد. اگر از کلمات آسیاییها از قبیل علوم عقلیه چیزی موجود است، از ملاحظه کتبهای مبسوطه و طومارهای عدیده و دفاتر لا تعد و لا تحصی به ثبوت | بررسی وضعیت علم در کشورهای آسیایی از جمله مطالب مفید کتاب است که نویسنده با اعتراف به این موضوع که اروپاییها علم خود را از مشرق زمین گرفتند، پیشرفت علم در این منطقه را نامناسب دانسته است: «کجا رفت آن کلمات دانشوران اهالی آسیا که از طفیل آنها اهالی مغربزمین ترقی یافتند. هزارها تأسف که علوم آسیایی معدوم الاثر گردید. جز علم خیالی دیگر چیزی باقی نمانده و اگر اثری هست، مانند میوهای است که مغز نداشته باشد. اگر از کلمات آسیاییها از قبیل علوم عقلیه چیزی موجود است، از ملاحظه کتبهای مبسوطه و طومارهای عدیده و دفاتر لا تعد و لا تحصی به ثبوت میرسد که تمام آنها به علوم نقلیه دینیه تبدیل یافته است»<ref>ر.ک: همان، ص58</ref>. | ||
در آخرین صفحات کتاب به نقل از روزنامه حامی هند چنین میخوانیم: «بانی و باعث خرابی و ویرانی هندوستان و فلاکت و پریشانی اهالی آن، دولت انگلیس میباشد؛ زیراکه آنچه مناصب عالیه و خدمات لایقه هست، به ابناء وطن خود میدهند و همیشه رعایای هندوستانی ایشان از مناصب مذکوره محروم هستند... حکومت انگلیس که بر ما سلطنت دارد سعی و کوشش نمیکند که رعایای هندی او در امور صناعت و تجارت ترقی کنند. بلی چیزی را که برای ترقی اهالی شعار خود کرده، همان تحریص و ترغیب دادن هندیان به آموختن زبان انگلیسی و یا رفتن به لندن برای تکمیل نمودن لسان مزبور که نتیجه و فواید آن بر عمومی اهالی اظهر من الشمس است که پس از مشقتهای بسیار باز هندیها را ارذل و پستتر از ابناء وطن خود شمرده، او را قابل هیچگونه خدمتی نمیدانند»<ref>ر.ک: همان، ص124-122</ref>. | در آخرین صفحات کتاب به نقل از روزنامه حامی هند چنین میخوانیم: «بانی و باعث خرابی و ویرانی هندوستان و فلاکت و پریشانی اهالی آن، دولت انگلیس میباشد؛ زیراکه آنچه مناصب عالیه و خدمات لایقه هست، به ابناء وطن خود میدهند و همیشه رعایای هندوستانی ایشان از مناصب مذکوره محروم هستند... حکومت انگلیس که بر ما سلطنت دارد سعی و کوشش نمیکند که رعایای هندی او در امور صناعت و تجارت ترقی کنند. بلی چیزی را که برای ترقی اهالی شعار خود کرده، همان تحریص و ترغیب دادن هندیان به آموختن زبان انگلیسی و یا رفتن به لندن برای تکمیل نمودن لسان مزبور که نتیجه و فواید آن بر عمومی اهالی اظهر من الشمس است که پس از مشقتهای بسیار باز هندیها را ارذل و پستتر از ابناء وطن خود شمرده، او را قابل هیچگونه خدمتی نمیدانند»<ref>ر.ک: همان، ص124-122</ref>. | ||