اللمعة في تحقيق مباحث الوجود و الحدوث و القدر و أفعال العباد: تفاوت میان نسخه‌ها

موضوع مقاله سوم، صحت تکلیف بندگان است. در این مقاله مبادی افعال انسان معرفی شده است. افعالی که بدون شعور صادر می‌شود، مانند هضم و نمو و افعالی که با شعور، اما بدون اختیار است، مانند توهم بیماری که سبب بیماری می‌شود. برخی افعال با شعور و اختیار است؛ یعنی با قدرت و اراده انسان انجام می‌شود. این افعال نیز بر دو قسم است: برخی مانند حرکات بدنی و به‎کار گرفتن حواس جسمانی و برخی مانند تخیل و تفکر نفسانی است. نویسنده بحث را در اینجا محدود به این دو قسم آخر دانسته و چون اختیار، تابع قدرت و اراده است، ابتدا به تشریح و تبیین قدرت و اراده پرداخته و سپس کیفیت صدور افعال انسانی از این دو را توضیح داده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28940/1/95 ر.ک: همان، ص98-95]</ref>‎. پس از آن دیدگاه مذاهب مختلف در این رابطه را مورد بررسی قرار داده و دیدگاه ابوعلی جبایی، قاضی عبدالجبار و دیگر علمای معتزلی در رابطه با تکلیف و اختیار انسان را چنین خلاصه کرده است: معنای اینکه بنده اختیار حقیقی دارد آن است که وی گرچه مرتبط به حق تعالی در ایجاد ذات و صفات و افعال غیر اختیاری است (ذات و صفات و افعال غیر اختیاری او توسط خدا ایجاد شده است)، اما در افعال اختیاری منقطع از اوست و از جهت خلق و اراده و علم به افعال مستقل است. در حقیقت حق تعالی بنده را خلق کرده و قدرت مؤثر در افعال اختیاری به اراده‌اش را نیز برای او آفریده است؛ پس هنگامی که بنده فعل اختیاری خود را انجام می‎دهد تنها قدرت خود او مؤثر است بدون مشارکت یا معاونت قدرت حق تعالی<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28940/1/109 ر.ک: همان، ص109]</ref>‎.