تاریخ و عقاید ماتریدیه: تفاوت میان نسخه‌ها

نویسنده «در بخش نخست، درباره مهم‎ترین مسائلی که می‎توان آنها را تاریخچه‎ای برای مکتب ماتریدیه تلقی کرد، صحبت می‎کند و با بنیان‎گذار، سیر تطور، شخصیت‎ها، قلمرو جغرافیایی و روابط و نحوه تعامل این مکتب با دیگر مکاتب عمده جهان اسلام» آشنایمان می‎کند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص147</ref>.

او در بخش دوم، اندیشه‌های کلامی آنان را (که بخش اصلی نوشته‎اش است) ارائه می‎کند: «مکتب کلامی ماتریدی، نظامی منسجم و نیرومند دارد، این نظام هرچند مبادی و ریشه‌های خود را از ابوحنیفه وام گرفته است، بر دست ابومنصور ماتریدی به شکل نظامی کلامی نسبتا مترقی و منسجمی درآمده و اصول آن به‎خوبی تبیین شده و سیر منطقی نسبتا قابل قبولی یافته است. در این نظام کلامی که تقریبا تمام نویسندگان ماتریدی به تبعیت از ابومنصور از آن پیروی می‎کنند، نخست حقیقت و وجود عالم و امکان معرفت به آن، اثبات و با سفسطه و شک‎گرایی مقابله می‎شود. سپس حدوث عالم اثبات می‎گردد و از حدوث عالم به محدث عالم، ویژگی‎ها و اوصاف او و تأثیر وی در عالم، از جمله در انسان و افعالش می‎رسند. سپس دیگر مسائل اعتقادی از جمله نبوت، امامت و معاد بررسی و در حقیقت، جهان‎بینی نظام‎مندی ارائه می‎شود... ماتریدیان در استدلال‎های خود بسی عقل‎گراتر از اشاعره‎اند. محض نمونه، در باب صفات خبری، برخلاف اشاعره که صفات خبری را کاملا می‌پذیرند و تنها کیفیت را از آنها سلب می‎کنند، ماتریدیان در بسیاری موارد، معانی آنها را تأویل می‎کنند یا دست‎کم قائل به تفویض می‎شوند. ماتریدیان جز در بحث امامت و برخی مسائل جزئی دیگر نظیر رؤیت خدا، به امامیه بسیار نزدیک می‎شوند و به‎ویژه در بحث خلق اعمال و جبر و اختیار با آنان هم‎رأی‌اند»<ref>همان، ص147-148</ref>.

جلالی، در درآمد بخش سوم، درباره مسائلی که در آن مطرح می‎کند چنین می‌نویسد: «در بخش پایانی به‎اختصار اندیشه‌های کلامی ماتریدیه را با سه مکتب کلامی اعتقادی مهم در جهان اسلام، یعنی اشاعره، معتزله و امامیه مقایسه خواهیم کرد. این مقایسه با هریک از سه مکتب در سه محور انجام می‎شود. نخست مقایسه‎ای خواهیم داشت میان ماتریدیه و هریک از سه مکتب مزبور به‎لحاظ مبانی و مسائل روش‎شناختی و بیشتر رویکرد هریک از مکاتب فوق را به روش عقلی یا نقلی در باب کلام، برمی‎رسیم. در محور دوم، مهم‎ترین موارد توافق ماتریدیه با هریک از مکاتب یادشده و سرانجام در محور سوم نیز مهم‎ترین مسائل مورد اختلاف چهار مکتب را برمی‎شماریم. بدیهی است که چنین مقایسه‎ای به‎صورت تفصیلی نیازمند تحقیقی مستقل است و در این مقام، نگارنده جانب اختصار را رعایت کرده و تنها سرنخ‎هایی به دست خواهد داد»<ref>ر.ک: همان، ص329</ref>.