تاریخ مفصل همدان: تفاوت میان نسخه‌ها

جلد اول کتاب، مشتمل بر دو پیشگفتار و مختصری از زندگی‎نامه مؤلف است و محتوای آن در هجده بخش مفصل ارائه گردیده است. جلد دوم که در باب شخصیت‎شناسی است، دربردارنده یک مقدمه است؛ سپس به‎ترتیب حروف الفبا، اشخاصی که ابتدای نام آنها حرف الف است تا اشخاصی که ابتدای نام آنها حرف عین است، معرفی شده‎اند و در جلد سوم، افرادی که ابتدای نام آنها حرف غین است تا اشخاصی که ابتدای نامشان حرف یاء است، معرفی گردیده‎اند.

بخش اول کتاب در باب بیان تواریخی است که در قرون گذشته راجع به همدان و آثار علمی آن نوشته شده است. نگارنده بیان می‌دارد که چندین کتاب در رابطه با همدان و شرح حال دانشمندان و رجال علمی و ادبی آن در قرن چهار و پنج هجری به قلم عده‎ای از فضلای این شهر تألیف شده است که همه آن‎ها مانند برخی از آثار علمی، مفقود شده است و اگر چنانچه موجود باشد دسترسی به آنها دشوار و یا غیر ممکن است؛ فقط در میان برخی کتب، نامی از آنها برده شده که می‎توان به این هفت کتاب اشاره کرد: تاریح همدان تألیف صالح کوملاذانی، طبقات همدان تألیف عبدالرحمن بن احمد انماطی، تاریخ همدان تألیف محمد بن حسین وزیر ابوشجاع، تاریخ همدان تألیف شیرویه دیلمی، تاریخ محمد بن عبدالملک همدانی، همدان‎نامه تألیف ابو‎علی همدانی و همدان‎نامه تألیف میر سید علی کبیر همدانی<ref>ر.ک: متن کتاب، ص17-20</ref>.

بخش سوم کتاب در مورد تشخیص همدانی منسوب به شهر همدان و همدانی منسوب به قبیله‎ای در یمن است؛ همدان به فتح میم و همدان به سکون میم، اولی نام شهر و دومی نام قبیله‎ای است در یمن، در اغلب کتب تاریخ و رجال، منسوب به شهر و منسوب به قبیله هر دو همدانی نوشته شده و معلوم نیست آیا از شهر همدان یا از قبیله همدان است که حارث همدانی از فدائیان [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] از آن قبیله است. ازاین‎رو تشخیص منسوبان به شهر از منسوبان به قبیله کار آسانی نیست، به‎خصوص برای کسانی که اطلاعات کافی در تاریخ و رجال ندارند<ref>ر.ک: همان، ص27-30</ref>.

با وجود مخالفت‎های حکام وقت نسبت به شیعیان، طرف‎داران این مذهب از زمان طلوع اسلام در شهر همدان وجود داشته و در پوشش تقیه به فعالیت دینی و مذهبی می‌پرداختند. نگارنده بر این باور است که با مطالعه کتب تاریخ و تراجم می‎توان به دست آورد که از قرن دوم هجری شخصیت‎های بزرگ شیعه در همدان وجود داشته‎اند. در ادامه این بخش اشاراتی به موضوع عبور [[امام رضا(ع)|امام هشتم(ع)]] از این شهر و شمارش نمایندگان ائمه معصومین(ع) در این شهر و ماجرای کمک مالی مردم همدان به مختار ثقفی، شده است.<ref>ر.ک: همان، ص77-90</ref>.

در جلد دوم و سوم کتاب به شخصیت‎شناسی علما و چهره‌های برجسته همدان به‎ترتیب حروف الفبا پرداخته شده است؛ چهره‌های برجسته‎ای چون: نمایندگان معصومین(ع)، علمای بزرگی چون ابوعلی سینا، سید جمال‎الدین اسدآبادی، فقیه همدانی و...