ترجمه روزنامه‌جات هندوستان (راجع به روس و مرو): تفاوت میان نسخه‌ها

در زمان ناصرالدین‎ شاه‎، اداره دولتـی‎ روزنـامه‎‎جـات‎، دارالطباعه و دارالترجمـه خاصـه همـایونی به ریاست‎ محمدحسن‎ خان صنیع‎الدوله، ملقب به اعتمادالسلطنه، مرکز رسـمی تـرجمـه و انـتشـار روزنـامـه‎جات‎ و کتـب‎ خـارجی و ترجمـه مراسـلات و مکاتبـات دولـت و دربـار‎ ایـران بـا کشـورهای خارجی‎ بود‎. امـا کـار انتشار، نـه عمـومی‎ کـه‎ عمـدتاً خصوصـی بـه انجـام می‎رسـیده و حاصـل کـار بیشتر برای مطالعه شـخص سـلطان‎ ناصرالدین‎ شاه، میرزا علی‎اصغر خان اتابـک‎ امین‎السـلطان‎ و یـا مسعودمیرزا ظل‎السلطان‎ و مـعتمدان دربـار و رجال و نزدیکانی‎ از‎ این دست بوده است. مترجمان این مـرکز بـه اشـکال گوناگون به کـار ترجمـه می‎‎پرداختنـد‎. بـعضـی، «مـتـرجم دفتری» و بعضی دیگر «مترجم‎ ملتزم‎ رکاب مبارک‎» بوده‌اند‎. گروه نخسـت در دفتـر‎ اداره، زیر نـظر عـزب دفتر [محرر و نویسنده دفتر] به کار ترجمه اشـتغال داشـتند. مترجمانی مـسلط بـه زبـان‎های‎ گونـاگون‎ در اســتخدام دارالترجمــه بودنــد و اخـبــار و مـقــالات‎ روزنامــه‎های‎ خــارجی‎ را‎ از زبان‎هــای‎ گوناگون‎، پس از گـزینش، بـه فارسـی ترجمـه و بـه خــط خــود یادداشـت می‎کردنـد. ایـن یادداشت‎ها در‎ اوراقـی‎ مرغوب‎ و اغلب فرنگی بـه قـلم خوش‎نویسـانی ممتـاز بـه‎ خـط‎ خــوش‎ نـوشته‎ و پس‎ از‎ صحافی در قالب دفترهایی مرتب برای مطالعه به شاه و درباریان طـراز اول تقدیم مـی‎شـده است. نسخی هم در دست اسـت کـه مـترجم خود ترجمه را پاک‎نویس‎ کــرده، که در این نسخ خط بـه مـمتازی نسخ قبلی نیست. گروه دوم در سفرهای شاه، متناسب با زبان کشور مقصد و کشورهای مسـیر، هـمـراه و مـلتـزم رکاب بودند و به ترجمه هم‎زمان‎ مـی‎‎پرداخـتنـد. مشـاغل اعـضـای ایـن اداره در دوران قـاجـار، گــاه موروثی بود که در دوره‎هـای بعد در نام، لقب و شهرت خود و خاندانشان بازتاب می‎یافت<ref>ر.ک: شهیدی، علی، ص117</ref>‎.

در این اثر، موضوع مرو و مناقشات انگلیس و روسیه در رابطه با این منطقه مطرح شده است و ازآنجاکه روزنامه استاندر و نشریه‌ای انگلیسی است، دغدغه‎هایی را در رابطه با عملکرد کشور مطبوعش در هند و افغانستان مورد بررسی قرار داده و به‎نحوی از پیشرفت‎های روسیه در این مناطق ابراز نگرانی کرده است: «این مطلب قابل تفکر و تأمل است که تاکنون در حلقه‎های پلتیکی انگلستان در باب استیلای روس در مرو گفتگویی نشده است. دولت انگلیس حالا معاملات مصر را از هر امری برای خود بالاتر می‌داند. این است که چندان توجهی به این سمت ندارد؛ زیراکه مصر نافع‎تر است برای انگلیس از هندوستان. جهت بی‎التفاتی اهالی انگلستان از حوادث ممالک مرکزی آسیا به این واسطه است که مدت زمانی می‎باشد که در حدود شمالی و مغربی هندوستان واقعه و آشوبی روی نداده است تا عوام الناس انگلستان را متزلزل سازد که الحال آنها را در خواب راحت نیفکند و از ترقیات روس در ممالک مرکزی ملتفت نماید که آیا دولت موصوف اکنون شب و روز در خطه ترکستان به‎ چه کار مشغول است؛ درباره استیلا یافتن بر کابل و قندهار چه تدابیر در نظر دارد»<ref>ر.ک: متن کتاب، ص3-2</ref>‎.  

انوار الاخبار از دیگر روزنامه‎هایی است که نسبت به حمله روس به هندوستان ابراز نگرانی کرده و برای مردم این کشور دلسوزی نموده است. البته در ضمن این عبارات به خساراتی که استعمار به مردم و کشور هندوستان وارده کرده، اعتراف می‎کند: «اولاً آمدن روس‎ها به هندوستان خیلی دشوار به‎ نظر می‎آید، بلکه از جمله محالات است و اگر بر فرض محال این خیال را در جزو قضا و قدر بگنجانیم که اگر خدای نخواسته رقیب مذکور به هندوستان رسید، پس خدا به فریاد هندی‎های بیچاره برسد. چندین قرن اهالی هند خدا خدا کردند و هزارها مصیبت را متحمل شدند. کرورها از نفوس ایشان هلاک گردید. هزارها کرور روپیه نقصان بر آنها وارد آمد. چندین هزار مصیبت‎های مذهبی را متحمل شدند. اکنون که اندکی آسوده شده بودند و پاها را دراز کرده و به خواب رفته بودند، باز همان مصیبت و بلاهای ماضیه قصد دارد که به‎طرز جدیدی جلوه نماید و برای ریختن خون ماها آماده و مهیا گردد»<ref>ر.ک: همان، ص26-25</ref>‎.

موضوع کشمیر از مسائل سیاسی پیچیده کشور هندوستان است که مورد نقد روزنامه‎ها قرار گرفته و لشکرکشی هندوستان به این منطقه را به‎دور از فکر دانسته‌اند: «صاحب روزنامه می‎گوید: بلاشبهه اشخاصی که طرف‎دار این حکمت عملی هستند، بالمره خیرخواهی اهالی هند را مد نظر ندارند و اعتمادی به ایشان نباید کرد. اشخاص مذکور یقین قطع دارند که لشکر و سپاه هند برای آنها خواهند جنگید؛ زیراکه می‌دانند سپاه هند بذاته خیال و مشاعر درستی ندارند. بلکه مانند گوسفندان می‎باشند؛ هر جایی ‎که سردارهای ایشان آنها را ببرند، در کمال خوشوقتی و سرور خواهند رفت و همین‎که به میدان جنگ رسیدند، آن ‎وقت مفری برای خود نخواهند دید، جز اینکه جنگ کنند تا کشته شوند»<ref>ر.ک: همان، ص41-40</ref>‎.