المعجم (ابن مقری): تفاوت میان نسخه‌ها

معجم، عبارت است از کتابی که مؤلفش در آن به جهت معرفی خودش، شیوخ و اساتیدش را بر اساس حروف الفبا مرتب می‌کند و از هر شیخ یک یا چند روایت ذکر می‎نماید. گاهی نیز معجم را بر کتابی اطلاق می‎شود که یکی از محدثین آن را به شیوخ برخی حفاظ، اختصاص داده است. برخی نیز، شرط ترتیب بر اساس حروف الفبا را در کتاب‌های معجم، لازم نمی‎دانند بلکه ممکن است مثلاً بر اساس فضیلت یا تقدم، نام اساتید را ذکر نمایند. کتاب‌های معجم در برخی اوصاف با کتاب‌های مشیخه مشترکند؛ زیرا مشیخه نیز، جزئی است که در آن محدث، اسامی شیوخ و مرویاتش از آنان را در آن جمع می‌کند.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39650/1/8 ر.ک: مقدمه کتاب، ص8]</ref>

کتاب معجم ابن مقری، همواره موردتوجه و اهتمام علما بوده؛ خاصه علمایی که به علم تراجم و انساب اهمیت می‎دهند. دلیل این امر، کثرت اقتباسات و نقلشان از این کتاب است. مثلاً [[ابونعیم، احمد بن عبدالله|حافظ ابونعیم اصفهانی]] در دو کتاب «[[حلية الأولیاء و طبقات الأصفياء|الحلیة]]» و «ذكر أخبار إصبهان» زیاد از این کتاب نقل کرده است. [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب بغدادی]] و [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد|حافظ سمعانی]] نیز از این اشخاص هستند. علت این اقبال را می‌توان در دو امر جست؛ یکی اعتماد آنان به مؤلف این کتاب و صحت نسبت کتاب به وی و دوم: اختصاص مؤلف به ذکر برخی روایات و معلومات که در جای دیگر یافت نمی‎شود.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39650/1/9 ر.ک: همان، ص9-10]</ref>

کسی که این کتاب را مطالعه کند، متوجه می‎شود که مؤلف آن، صرفاً بر روایت احادیث بسنده نکرده بلکه فواید دیگری را نیز در آن می‎یابد که اکثر آن‎ها مربوط به علم أنساب است؛ اطلاعات مربوط به أنساب به‎طور ویژه در اساتید وی پررنگ می‎شود؛ وی نسبت آنان به اجدادشان و شهرهایشان و... را بیان می‌کند. از دیگر اطلاعات این کتاب، جرح و تعدیل و تاریخ وفیات است. همچنین از حکایات و اخباری که از علما و محدثین درباره احوالات شخصی‎شان مانند زهدشان و اجتهادشان در مسائل فقهی و دیگر حکایات شیرین یا تلخ، نقل شده، می‌توان به‎عنوان دیگر اطلاعات این اثر نام برد. گاه نیز در کتاب مشاهده می‌کنیم که مؤلف بجای روایت، حکایت یا ابیاتی از شعر را از شیخی از شیوخش ذکر می‌کند تا متذکر شود که این شخص نیز در دایره اساتید وی بوده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39650/1/10 ر.ک: همان، ص10-11]</ref>