پرش به محتوا

آموزش فلسفه: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۲۲ اوت ۲۰۱۹
جز
جایگزینی متن - 'ه‎ه' به 'ه‌ه'
جز (جایگزینی متن - 'ه‎ا' به 'ه‌ا')
جز (جایگزینی متن - 'ه‎ه' به 'ه‌ه')
خط ۳۷: خط ۳۷:


==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
نویسنده در مقدمه کتاب سبب نگارش این اثر را این‎گونه توضیح می‌دهد: «سالیان درازی بود که از وضع برنامه‎های درسی در حوزه‎های علمیه و کمبود مواد و کتب درسی و نارسایی کیفیت تدریس، به‎ویژه در زمینه فلسفه، رنج می‎بردم و آرزو می‌کردم که شرایطی فراهم شود که بتوان طرحی نو درانداخت و به این اوضاع، سر و سامانی بخشید، ولی در شرایط خفقان‎بار رژیم طاغوتی و فشارهایی که مخصوصاً بر روحانیت وارد می‌کرد و محدودیت‎ها و تنگناهایی که برای حوزه‎های علمیه به وجود می‎آورد، امکان تحقق این آرزو دشوار می‎نمود و کاری که موفق شدیم در آن دوران انجام دهیم این بود که در مؤسسه در راه حق، بخش آموزش را تأسیس کردیم و با امکانات بسیار محدود، برنامه میان‎مدتی برای تکمیل دروس گروهی از فضلای جوان حوزه به اجرا گذاشتیم که شامل موادی مانند تفسیر موضوعی قرآن کریم، فلسفه تطبیقی، اقتصاد اسلامی، زبان خارجه و... بود؛ تااینکه خدای متعال بر ملت مسلمان ایران منت نهاد و مبارزات و فداکاری‎های چند‎ساله ایشان را تحت رهبری [[خمینی، سید روح‌الله|حضـرت امـام خمینی(ره)]] به پیروزی رسانید و رژیم ضد‎ اسلامی پهلوی را سرنگون ساخت و شرایط مناسبی برای فعالیت‎های سازنده و رشدیابنده، فراهم آمد.
نویسنده در مقدمه کتاب سبب نگارش این اثر را این‎گونه توضیح می‌دهد: «سالیان درازی بود که از وضع برنامه‌های درسی در حوزه‌های علمیه و کمبود مواد و کتب درسی و نارسایی کیفیت تدریس، به‎ویژه در زمینه فلسفه، رنج می‎بردم و آرزو می‌کردم که شرایطی فراهم شود که بتوان طرحی نو درانداخت و به این اوضاع، سر و سامانی بخشید، ولی در شرایط خفقان‎بار رژیم طاغوتی و فشارهایی که مخصوصاً بر روحانیت وارد می‌کرد و محدودیت‎ها و تنگناهایی که برای حوزه‌های علمیه به وجود می‎آورد، امکان تحقق این آرزو دشوار می‎نمود و کاری که موفق شدیم در آن دوران انجام دهیم این بود که در مؤسسه در راه حق، بخش آموزش را تأسیس کردیم و با امکانات بسیار محدود، برنامه میان‎مدتی برای تکمیل دروس گروهی از فضلای جوان حوزه به اجرا گذاشتیم که شامل موادی مانند تفسیر موضوعی قرآن کریم، فلسفه تطبیقی، اقتصاد اسلامی، زبان خارجه و... بود؛ تااینکه خدای متعال بر ملت مسلمان ایران منت نهاد و مبارزات و فداکاری‎های چند‎ساله ایشان را تحت رهبری [[خمینی، سید روح‌الله|حضـرت امـام خمینی(ره)]] به پیروزی رسانید و رژیم ضد‎ اسلامی پهلوی را سرنگون ساخت و شرایط مناسبی برای فعالیت‎های سازنده و رشدیابنده، فراهم آمد.


بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، نیروهای رهایی‎یافته از بندهای استعمار و استبداد، به تکاپو افتادند و به بازشناسی کمبودها و نارسایی‎ها و رفع و جبران آنها پرداختند و از‎ جمله، جامعه روحانیت، که بزرگ‎ترین سهم را در این انقلاب فرهنگی و سیاسی داشت،  
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، نیروهای رهایی‎یافته از بندهای استعمار و استبداد، به تکاپو افتادند و به بازشناسی کمبودها و نارسایی‎ها و رفع و جبران آنها پرداختند و از‎ جمله، جامعه روحانیت، که بزرگ‎ترین سهم را در این انقلاب فرهنگی و سیاسی داشت،  


پس از ده‎ها سال ممنوعیت از ایفای نقش اساسی خود در بهتر شناختن و بهتر شناساندن حقایق اسلام و دفاع از مواضع نظری و عملی آن، زمینه مساعدی برای افزودن تلاش‎ها و کوشش‎ها یافت... در نتیجه به‎جای اینکه نیروهای ایشان در جهت رفع کمبودهای حوزه‎ها و بسط و گسترش امکانات تحصیل علوم دینی به‎کار گرفته شود،  
پس از ده‌ها سال ممنوعیت از ایفای نقش اساسی خود در بهتر شناختن و بهتر شناساندن حقایق اسلام و دفاع از مواضع نظری و عملی آن، زمینه مساعدی برای افزودن تلاش‎ها و کوشش‎ها یافت... در نتیجه به‎جای اینکه نیروهای ایشان در جهت رفع کمبودهای حوزه‌ها و بسط و گسترش امکانات تحصیل علوم دینی به‎کار گرفته شود،  


بسیاری از نیروهای کارآمد حوزه جذب اُرگان‎های دیگر گردید و بار دیگران را سنگین‎تر و وظایف ایشان را بیشتر و انباشته‎تر ساخت. مخصوصاً که سیل تقاضا از سوی جوانان متعهد برای فراگیری علوم اسلامی و از‎جمله فلسفه الهی سرازیر گردید که در این زمینه نیز رهنمودهای رهبر عظیم‎الشأن انقلاب، نقش بسزایی داشت.  
بسیاری از نیروهای کارآمد حوزه جذب اُرگان‎های دیگر گردید و بار دیگران را سنگین‎تر و وظایف ایشان را بیشتر و انباشته‎تر ساخت. مخصوصاً که سیل تقاضا از سوی جوانان متعهد برای فراگیری علوم اسلامی و از‎جمله فلسفه الهی سرازیر گردید که در این زمینه نیز رهنمودهای رهبر عظیم‎الشأن انقلاب، نقش بسزایی داشت.  


بدین ‎ترتیب، ضرورت اجرای برنامه‎های کوتاه‎مدتی برای تربیت جوانان و آماده ساختن ایشان برای به‎عهده گرفتن مسئولیت‎های ارشادی و تبلیغی و فرهنگی در سطح‎های متوسط، آشکار گردید و به این منظور در برنامه آموزش مؤسسه، تجدید نظری به‎ عمل آمد و کلاس‎های دیگری با برنامه‎های فشرده تأسیس گردید؛ از‎جمله گزیده‌ای از مسائل فلسفه اسلامی با شیوه‌ای نوین تدریس شد و به‎وسیله بعضی از دانشجویان از نوار، پیاده و تکثیر گردید. سپس به پیشنهاد سازمان تبلیغات اسلامی و به‎وسیله گروهی از دانشجویان مؤسسه (گروه پژوهش و نگارش) تکمیل شد و تنظیم جدیدی یافت و مورد بازنگری قرار گرفت و به‎صورت کتابی درآمد که هم‎اکنون پیش روی شما خوانندگان عزیز قرار دارد»<ref>ر.ک: مقدمه، مؤلف، ص20-19</ref>.  
بدین ‎ترتیب، ضرورت اجرای برنامه‌های کوتاه‎مدتی برای تربیت جوانان و آماده ساختن ایشان برای به‎عهده گرفتن مسئولیت‎های ارشادی و تبلیغی و فرهنگی در سطح‎های متوسط، آشکار گردید و به این منظور در برنامه آموزش مؤسسه، تجدید نظری به‎ عمل آمد و کلاس‎های دیگری با برنامه‌های فشرده تأسیس گردید؛ از‎جمله گزیده‌ای از مسائل فلسفه اسلامی با شیوه‌ای نوین تدریس شد و به‎وسیله بعضی از دانشجویان از نوار، پیاده و تکثیر گردید. سپس به پیشنهاد سازمان تبلیغات اسلامی و به‎وسیله گروهی از دانشجویان مؤسسه (گروه پژوهش و نگارش) تکمیل شد و تنظیم جدیدی یافت و مورد بازنگری قرار گرفت و به‎صورت کتابی درآمد که هم‎اکنون پیش روی شما خوانندگان عزیز قرار دارد»<ref>ر.ک: مقدمه، مؤلف، ص20-19</ref>.  


نویسنده همچنین در مقدمه به کمبودهای فلسفه در گذشته اشاره کرده، می‎نویسد:  
نویسنده همچنین در مقدمه به کمبودهای فلسفه در گذشته اشاره کرده، می‎نویسد:  
خط ۶۵: خط ۶۵:
# در پایان هر درسی خلاصه مطالب و نیز پرسش‎هایی درباره آنها ذکر شده که نقش مهمی را در بهتر آموختن، بازی می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص23-22</ref>.  
# در پایان هر درسی خلاصه مطالب و نیز پرسش‎هایی درباره آنها ذکر شده که نقش مهمی را در بهتر آموختن، بازی می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص23-22</ref>.  


نویسنده در جلد اول در درس بیست‎ودوم کتاب پس از طرح و بررسی دیدگاه‎های مختلف درباره مفهوم وجود، چنین نتیجه می‎گیرد: «مفهوم فلسفی وجود، مساوی است با مطلق واقعیت و در نقطه مقابل عدم قرار دارد و به‌اصطلاح نقیض آن است و از ذات مقدس الهی گرفته تا واقعیت‎های مجرد و مادی و همچنین از جواهر تا اعراض و از ذوات تا حالات، همه را در بر ‎می‎گیرد. همین واقعیت‎های عینی هنگامی که در ذهن به‎صورت قضیه منعکس می‎گردند، دست‎کم دو مفهوم اسمی از آنها گرفته می‎شود که یکی در طرف موضوع قرار می‎گیرد و معمولاً از مفاهیم ماهوی است و دیگری که مفهوم «موجود» باشد در طرف محمول قرار می‎گیرد که از مفاهیم فلسفی است و مشتق بودن آن مقتضای محمول بودن آن است»<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص276</ref>.  
نویسنده در جلد اول در درس بیست‎ودوم کتاب پس از طرح و بررسی دیدگاه‌های مختلف درباره مفهوم وجود، چنین نتیجه می‎گیرد: «مفهوم فلسفی وجود، مساوی است با مطلق واقعیت و در نقطه مقابل عدم قرار دارد و به‌اصطلاح نقیض آن است و از ذات مقدس الهی گرفته تا واقعیت‎های مجرد و مادی و همچنین از جواهر تا اعراض و از ذوات تا حالات، همه را در بر ‎می‎گیرد. همین واقعیت‎های عینی هنگامی که در ذهن به‎صورت قضیه منعکس می‎گردند، دست‎کم دو مفهوم اسمی از آنها گرفته می‎شود که یکی در طرف موضوع قرار می‎گیرد و معمولاً از مفاهیم ماهوی است و دیگری که مفهوم «موجود» باشد در طرف محمول قرار می‎گیرد که از مفاهیم فلسفی است و مشتق بودن آن مقتضای محمول بودن آن است»<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص276</ref>.  


در درس سی‎وهفتم از جلد دوم کتاب نیز پیرامون علت و معلول چنین می‎خوانیم: «تصور صحیح معنای علت و معلول، کافی است که دریابیم «هیچ موجودی نمی‎تواند علت وجود خودش باشد»؛ زیرا قوام معنای علیت به این است که موجودی متوقف بر موجود دیگری باشد تا با توجه به توقف یکی از آنها بر دیگری، مفهوم علت و معلول از آنها انتزاع گردد؛ یعنی این قضیه از بدیهیات اولیه است و نیازی به استدلال ندارد، ولی گاهی در سخنان فلاسفه به تعبیراتی برمی‎خوریم که ممکن است چنین توهمی را به‎ وجود بیاورد که موجودی می‎تواند علت برای وجود خودش باشد؛ مثلاً در مورد خدای متعالی گفته می‎شود: «وجود واجب ‎الوجود مقتضای ذات اوست» و حتی درباره تعبیر «واجب ‎الوجود بالذات» که در برابر «واجب‎ الوجود بالغير» به‎کار می‎رود، ممکن است توهم شود که همان‎ گونه که در واجب ‎الوجود بالغير، «غیر» علت است، در واجب ‎الوجود بالذات هم، «ذات» علت است و «باء سببیت» دلالت بر این علیت دارد. حقیقت این است که این‎گونه سخنان از باب ضیق تعبیر است و هرگز مقصود ایشان اثبات رابطه علیت بین ذات مقدس الهی و وجود خودش نیست، بلکه منظور نفی هرگونه معلولیت از آن مقام متعالی است»<ref>ر.ک: همان، ج2، ص76</ref>.  
در درس سی‎وهفتم از جلد دوم کتاب نیز پیرامون علت و معلول چنین می‎خوانیم: «تصور صحیح معنای علت و معلول، کافی است که دریابیم «هیچ موجودی نمی‎تواند علت وجود خودش باشد»؛ زیرا قوام معنای علیت به این است که موجودی متوقف بر موجود دیگری باشد تا با توجه به توقف یکی از آنها بر دیگری، مفهوم علت و معلول از آنها انتزاع گردد؛ یعنی این قضیه از بدیهیات اولیه است و نیازی به استدلال ندارد، ولی گاهی در سخنان فلاسفه به تعبیراتی برمی‎خوریم که ممکن است چنین توهمی را به‎ وجود بیاورد که موجودی می‎تواند علت برای وجود خودش باشد؛ مثلاً در مورد خدای متعالی گفته می‎شود: «وجود واجب ‎الوجود مقتضای ذات اوست» و حتی درباره تعبیر «واجب ‎الوجود بالذات» که در برابر «واجب‎ الوجود بالغير» به‎کار می‎رود، ممکن است توهم شود که همان‎ گونه که در واجب ‎الوجود بالغير، «غیر» علت است، در واجب ‎الوجود بالذات هم، «ذات» علت است و «باء سببیت» دلالت بر این علیت دارد. حقیقت این است که این‎گونه سخنان از باب ضیق تعبیر است و هرگز مقصود ایشان اثبات رابطه علیت بین ذات مقدس الهی و وجود خودش نیست، بلکه منظور نفی هرگونه معلولیت از آن مقام متعالی است»<ref>ر.ک: همان، ج2، ص76</ref>.  
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش