۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
الفوائد العوالي المورخة من الصحاح و الغرائب: تفاوت میان نسخه‌ها
الفوائد العوالي المورخة من الصحاح و الغرائب (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۲ اوت ۲۰۱۹، ساعت ۱۰:۲۶
، ۲۲ اوت ۲۰۱۹جایگزینی متن - 'ها' به 'ها'
جز (جایگزینی متن - 'می‌ک' به 'می‌ک') |
جز (جایگزینی متن - 'ها' به 'ها') |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
}} | }} | ||
'''الفوائد العوالي المورخة من الصحاح و الغرائب'''، اثر [[تنوخی، محسن بن علی|قاضی ابوالقاسم علی بن محسّن تنوخی]] (متوفی 447ق) کتابی است به زبان عربی با موضوع روایات اسلامی. تخریج ماده این اثر را [[صوری، محمد بن علی|حافظ ابوعبدالله محمد بن علی صوری]] (376-441ق) به عهده گرفته و تحقیق آن را عمر عبدالسلام تدمری انجام داده است. این کتاب، بخش پنجم از یک مجموعه بوده که تدمری توانسته تنها همین بخش را به دست بیاورد. موضوع این کتاب، روایت احادیث صحیح وارد شده در کتابهای صحاح سته و روایات | '''الفوائد العوالي المورخة من الصحاح و الغرائب'''، اثر [[تنوخی، محسن بن علی|قاضی ابوالقاسم علی بن محسّن تنوخی]] (متوفی 447ق) کتابی است به زبان عربی با موضوع روایات اسلامی. تخریج ماده این اثر را [[صوری، محمد بن علی|حافظ ابوعبدالله محمد بن علی صوری]] (376-441ق) به عهده گرفته و تحقیق آن را عمر عبدالسلام تدمری انجام داده است. این کتاب، بخش پنجم از یک مجموعه بوده که تدمری توانسته تنها همین بخش را به دست بیاورد. موضوع این کتاب، روایت احادیث صحیح وارد شده در کتابهای صحاح سته و روایات غریبه‌ای است که راوی آنها واحد است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
این کتاب جلد پنجم از این مجموعه است که به دست محقق رسیده و وی روی آن کار کرده است. این اثر یکی از میراث علمی است که علمای مسلمان لبنان در بنای آن نقش | این کتاب جلد پنجم از این مجموعه است که به دست محقق رسیده و وی روی آن کار کرده است. این اثر یکی از میراث علمی است که علمای مسلمان لبنان در بنای آن نقش داشته‌اند.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39846/1/7 ر.ک: سخن محقق، ص7]</ref> | ||
عنوان این اثر دلالت بر موضوع آن دارد. موضوع این کتاب، احادیث صحیح وارد شده در کتابهای صحاح سته و روایات | عنوان این اثر دلالت بر موضوع آن دارد. موضوع این کتاب، احادیث صحیح وارد شده در کتابهای صحاح سته و روایات غریبه‌ای است که راوی آنها واحد است. غرابت در این احادیث در اصل سند یا از طرف صحابی است و یا از طرف راویان هر طبقه است. از طریقی عالی روایت شده باشد به این معنی است که حدیث دو سند داشته باشد که هر دو به نبی(ص) متصل باشد، در یکی از آنان تعداد راویان کمتر و در دومی بیشتر باشد. در این حالت به روایت اولی عالی الاسناد گفته میشود. | ||
غرابت کتاب العوالی درجایی بیشتر به چشم میآید که مشاهده می‌کنیم شیوخ بزرگ از شیوخ کوچکتر روایت می‌کنند. مثلاً در روایت «زُهری» در حدیث «فُرَیعه» از «مالک» درحالیکه او استادش است و مالک 55 سال پس از زهری از دنیا رفته است. درواقع اولین کسی که این حدیث را از مالک نقل کرده زهری بوده و آخرین کسی که از او نقل کرده ابوحذافه در سال 259 بوده است. در اینجا میان اولین کسی که از مالک نقل روایت کرده و آخرین شخص، حدود 135 سال فاصله است. | غرابت کتاب العوالی درجایی بیشتر به چشم میآید که مشاهده می‌کنیم شیوخ بزرگ از شیوخ کوچکتر روایت می‌کنند. مثلاً در روایت «زُهری» در حدیث «فُرَیعه» از «مالک» درحالیکه او استادش است و مالک 55 سال پس از زهری از دنیا رفته است. درواقع اولین کسی که این حدیث را از مالک نقل کرده زهری بوده و آخرین کسی که از او نقل کرده ابوحذافه در سال 259 بوده است. در اینجا میان اولین کسی که از مالک نقل روایت کرده و آخرین شخص، حدود 135 سال فاصله است. | ||
مورد دیگر مثل روایت از «ابن لتبیّة» که «یزید بن ابی حبیب» آن را از «[[ابن اسحاق، محمد|ابن اسحاق کاتب]]» صاحب مغازی روایت کرده است. این روایت هم داخل در روایت اکابر از اصاغر است، زیرا یزید استاد ابن اسحاق بوده و درعینحال بسیار از وی روایت کرده و یزید بیستوسه سال پیش از وی از دنیا رفته است. از دیگر موارد عجیب در این کتاب این است بسیاری از علمای حفاظ از اصحاب و شاگردانشان روایت نقل | مورد دیگر مثل روایت از «ابن لتبیّة» که «یزید بن ابی حبیب» آن را از «[[ابن اسحاق، محمد|ابن اسحاق کاتب]]» صاحب مغازی روایت کرده است. این روایت هم داخل در روایت اکابر از اصاغر است، زیرا یزید استاد ابن اسحاق بوده و درعینحال بسیار از وی روایت کرده و یزید بیستوسه سال پیش از وی از دنیا رفته است. از دیگر موارد عجیب در این کتاب این است بسیاری از علمای حفاظ از اصحاب و شاگردانشان روایت نقل کرده‌اند مثلاً در روایت عبدالغنی حافظ در روایتش از [[صوری، محمد بن علی|محمد بن علی صوری.]]<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39846/1/71 ر.ک: مقدمه محقق، ص71]</ref> | ||
این اثر صرفاً بر روایت حدیث، بسنده نمی‌کند؛ بلکه متضمن حدیث شریف و قطعاتی در تفسیر و پنج قطعه در مواعظ است و اساساً از همین روست که «الفوائد» نامیده شده است. علاوه بر این امور، این کتاب تحقیق تواریخ وفیات شیوخ سند با ترجمه برخی از اعلام را نیز در خود دارد؛ مواردی که در فن تراجم رجال و وفیات و طبقاتشان به کار میآید و اگر بقیه اجزا و مجلدات این اثر نیز در دست محقق قرار میگرفت طبعاً عدد زیادی از معلومات در قسمت تراجم اشخاص میتوانست به دست بیاید؛ زیرا [[تنوخی، محسن بن علی|تنوخی]] و [[صوری، محمد بن علی|صوری]] این امور را ضبط می‌کردند.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39846/1/72 ر.ک: همان، ص72]</ref> | این اثر صرفاً بر روایت حدیث، بسنده نمی‌کند؛ بلکه متضمن حدیث شریف و قطعاتی در تفسیر و پنج قطعه در مواعظ است و اساساً از همین روست که «الفوائد» نامیده شده است. علاوه بر این امور، این کتاب تحقیق تواریخ وفیات شیوخ سند با ترجمه برخی از اعلام را نیز در خود دارد؛ مواردی که در فن تراجم رجال و وفیات و طبقاتشان به کار میآید و اگر بقیه اجزا و مجلدات این اثر نیز در دست محقق قرار میگرفت طبعاً عدد زیادی از معلومات در قسمت تراجم اشخاص میتوانست به دست بیاید؛ زیرا [[تنوخی، محسن بن علی|تنوخی]] و [[صوری، محمد بن علی|صوری]] این امور را ضبط می‌کردند.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39846/1/72 ر.ک: همان، ص72]</ref> | ||
در یکی از روایات کتاب می‌خوانیم: «اخبرنا عثمان بن عمرو بن محمد الهمدانی حدثنا یحیی بن محمد بن صاعد حدثنا الحسین بن الحسن انبأنا الولید بن مسلم قال: قال عبدالرحمن بن یزید ابن تمیم: سمعت بلال بن سعید یقول: یا اهل الخلود یا اهل البقاء، انکم لم تخلقوا للفناء و انما تنقلون من دار الی دار، کما نقلتم من الاصلاب الی الارحام، و من الارحام الی الدنیا و من الدنیا الی القبور و من القبور الی الموقف و من الموقف الی الخلود فی الجنة او النّار.» در روایت از عبدالرحمن بن یزید نقل شده که از بلال بن سعید شنیده که میگفته: ای اهل بقا و جاودانگی، شما برای نابودی آفریده | در یکی از روایات کتاب می‌خوانیم: «اخبرنا عثمان بن عمرو بن محمد الهمدانی حدثنا یحیی بن محمد بن صاعد حدثنا الحسین بن الحسن انبأنا الولید بن مسلم قال: قال عبدالرحمن بن یزید ابن تمیم: سمعت بلال بن سعید یقول: یا اهل الخلود یا اهل البقاء، انکم لم تخلقوا للفناء و انما تنقلون من دار الی دار، کما نقلتم من الاصلاب الی الارحام، و من الارحام الی الدنیا و من الدنیا الی القبور و من القبور الی الموقف و من الموقف الی الخلود فی الجنة او النّار.» در روایت از عبدالرحمن بن یزید نقل شده که از بلال بن سعید شنیده که میگفته: ای اهل بقا و جاودانگی، شما برای نابودی آفریده نشده‌اید بلکه از سرایی به سرای دیگر کوچ می‌کنید، همانطور که از اصلاب به ارحام کوچ کردید و از آنجا به دنیا و از دنیا به قبر و از قبر به موقف و از آنجا به جاودانگی در بهشت یا آتش.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39846/1/161 ر.ک: متن کتاب، ص161-162]</ref> | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
فهارس فنی اثر شامل فهرستهای احادیث و رقائق، اعلام، اماکن، منابع و محتوای مطالب در بخش انتهایی اثر آمده است. | فهارس فنی اثر شامل فهرستهای احادیث و رقائق، اعلام، اماکن، منابع و محتوای مطالب در بخش انتهایی اثر آمده است. | ||
محقق کتاب درباره آن می‌نویسد: تنها جلد پنجم از این اثر در یک نسخه منحصربهفرد ضمن یک مجموعه در دارالکتب ظاهریه به دست من رسید. من نیز در | محقق کتاب درباره آن می‌نویسد: تنها جلد پنجم از این اثر در یک نسخه منحصربهفرد ضمن یک مجموعه در دارالکتب ظاهریه به دست من رسید. من نیز در مقدمه‌ای که بر آن نوشتم ترجمه‌ای از حافظ صوری و [[تنوخی، محسن بن علی|قاضی تنوخی]] ارائه دادم و سپس موضوع این جزء از این اثر را توضیح دادم، تصویر صفحاتی از نسخه خطی را پس از تحقیق نص ارائه دادم و در آخر این جزء فهارس فنی لازم را افزودم.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39846/1/8 ر.ک: سخن محقق، ص8]</ref> | ||
عمر عبدالسلام تدمری درباره روشش در تحقیق کتاب می‌نویسد: تعریف اکثر اعلام وارده در این کتاب را انجام دادم و به مصادر ترجمه آنان اشاره کردم. احادیث شریفه را از کتب صحاح و غیر آن استخراج کردم و به کلماتی که با صیغه غیر صحیحه نوشته شده بود اشاره کردم آن را درست کردم. متن کتاب را منضبط کردم. آنچه در حواشی بود را داخل متن آورده و میان پرانتز قرار دادم. اعدادی را برای قطعههای وارده در این کتاب میان [ ] قرار دادم و اعداد صفحات نسخه خطی را به مهمان صورت اصلی خودش میان دو خط متوازی مایل // باقی گذاشتم. به پایان کتاب نیز جزء فهارس احادیث شریفه، فواید، اعلام، انساب، اماکن و منابع تحقیق را افزودم.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39846/1/72 ر.ک: مقدمه محقق، ص72]</ref> | عمر عبدالسلام تدمری درباره روشش در تحقیق کتاب می‌نویسد: تعریف اکثر اعلام وارده در این کتاب را انجام دادم و به مصادر ترجمه آنان اشاره کردم. احادیث شریفه را از کتب صحاح و غیر آن استخراج کردم و به کلماتی که با صیغه غیر صحیحه نوشته شده بود اشاره کردم آن را درست کردم. متن کتاب را منضبط کردم. آنچه در حواشی بود را داخل متن آورده و میان پرانتز قرار دادم. اعدادی را برای قطعههای وارده در این کتاب میان [ ] قرار دادم و اعداد صفحات نسخه خطی را به مهمان صورت اصلی خودش میان دو خط متوازی مایل // باقی گذاشتم. به پایان کتاب نیز جزء فهارس احادیث شریفه، فواید، اعلام، انساب، اماکن و منابع تحقیق را افزودم.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39846/1/72 ر.ک: مقدمه محقق، ص72]</ref> | ||