۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ها' به 'ها'
جز (جایگزینی متن - 'ی‌ر' به 'ی‌ر') |
جز (جایگزینی متن - 'ها' به 'ها') |
||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
== تصوف، ارتباط با خواجه نظام الاولیا و نصیرالدین چراغ دهلی == | == تصوف، ارتباط با خواجه نظام الاولیا و نصیرالدین چراغ دهلی == | ||
خسرو در ضمن آنکه از امیرزادگان درباره هند بوده در میان متصوفه هند نیز شهرت و اعتبار بسیار داشته است و نظامالدین اولیا که در عصر چهارشنبه 18 ربیعالاول 725 در 94 سالگی درگذشته از بزرگان مشایخ هند در زمان خود بوده و در میان مریدان متعدد خود به خسرو توجه خاصی داشته و وی را «ترک» خطاب می‌کرده است. درباره وی گفته است: روز قیامت از هرکس خواهند پرسید که چه آوردی؟ چون از من بپرسند خواهم گفت: سوز سینه این ترک را | خسرو در ضمن آنکه از امیرزادگان درباره هند بوده در میان متصوفه هند نیز شهرت و اعتبار بسیار داشته است و نظامالدین اولیا که در عصر چهارشنبه 18 ربیعالاول 725 در 94 سالگی درگذشته از بزرگان مشایخ هند در زمان خود بوده و در میان مریدان متعدد خود به خسرو توجه خاصی داشته و وی را «ترک» خطاب می‌کرده است. درباره وی گفته است: روز قیامت از هرکس خواهند پرسید که چه آوردی؟ چون از من بپرسند خواهم گفت: سوز سینه این ترک را آورده‌ام. الهی! مرا به سوز سینه این ترک ببخش. نیز گفته است: | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
نیز به او گفته است: ای ترک: من از وجود خود برنجم اما از تو نرنجم و می‌گفت: اگر در شرع شریف جایز بود وصیت می‌کردم امیرخسرو را در قبر من دفن کنند تا هر دو در یک جا باشیم. در دم مرگ وی خسرو در دهلی نبود و با سلطان محمد به بنگاله رفته بود. نظامالدین اولیا گفت: امیرخسرو پس از من نخواهد زیست و چون از این جهان رفت پیکرش را در کنار من به خاک بسپارید که او صاحب اسرار من است و من بی او قدم به بهشت ننهم. | نیز به او گفته است: ای ترک: من از وجود خود برنجم اما از تو نرنجم و می‌گفت: اگر در شرع شریف جایز بود وصیت می‌کردم امیرخسرو را در قبر من دفن کنند تا هر دو در یک جا باشیم. در دم مرگ وی خسرو در دهلی نبود و با سلطان محمد به بنگاله رفته بود. نظامالدین اولیا گفت: امیرخسرو پس از من نخواهد زیست و چون از این جهان رفت پیکرش را در کنار من به خاک بسپارید که او صاحب اسرار من است و من بی او قدم به بهشت ننهم. | ||
چون خبر مرگ نظامالدین اولیا به امیرخسرو رسید دیوانهوار | چون خبر مرگ نظامالدین اولیا به امیرخسرو رسید دیوانهوار نعره‌ای زد و بی‌اختیار بهسوی دهلی روان شد و چون به سر خاکش رسید گفت: سبحان الله! آفتاب در زیر زمین و خسرو زنده؟ این گفت و بیهوش شد و تا شش ماه در گریه و زاری بود تا از جهان رفت. خسرو با نصیرالدین چراغ دهلی که او نیز از بزرگان مشایخ هند بوده معاشرت داشته است.<ref>همان، صفحه هشت</ref> | ||
== شعر و ادب و موسیقی == | == شعر و ادب و موسیقی == | ||
شکی نیست که خسرو دهلوی را باید بزرگترین شاعر فارسی زبان هند دانست و این که او را سعدی هندوستان | شکی نیست که خسرو دهلوی را باید بزرگترین شاعر فارسی زبان هند دانست و این که او را سعدی هندوستان گفته‌اند، بجاست. در نظم و نثر فارسی کاملا مسلط بوده و از استادان فن به شمار می‌رود. در اقسام مختلف شعر مانند قصیده و غزل و مثنوی مهارت کامل داشته است.<ref>همان</ref> | ||
تلألؤ آموزههای حکمی و عرفانی در اشعار او کاملاً آشکار است. او این آموزهها را با بهرهگیری از آثار استادان نامدار ادب فارسی بهویژه سعدی، نظامی، سنایی و خاقانی در اوج فصاحت و شیوایی عرضه می‌دارد. امیرخسرو به نظم و نثر آثار فراوانی دارد. در غزل از پیروان سعدی بود، در قصیده از شاعران قرن ششم، خاصه سنایی و خاقانی تقلید می‌کرد و در مثنوی تابع نظامی گنجوی بود؛ وی یکی از پرکارترین شاعران پارسی‌گوی و در این باب حقاً کمنظیر است.<ref>ر.ک: پایگاه دایرةالمعارف بزرگ اسلامی</ref> | تلألؤ آموزههای حکمی و عرفانی در اشعار او کاملاً آشکار است. او این آموزهها را با بهرهگیری از آثار استادان نامدار ادب فارسی بهویژه سعدی، نظامی، سنایی و خاقانی در اوج فصاحت و شیوایی عرضه می‌دارد. امیرخسرو به نظم و نثر آثار فراوانی دارد. در غزل از پیروان سعدی بود، در قصیده از شاعران قرن ششم، خاصه سنایی و خاقانی تقلید می‌کرد و در مثنوی تابع نظامی گنجوی بود؛ وی یکی از پرکارترین شاعران پارسی‌گوی و در این باب حقاً کمنظیر است.<ref>ر.ک: پایگاه دایرةالمعارف بزرگ اسلامی</ref> | ||
مهارتی که [[نظامی، الیاس بن یوسف|نظامی گنجوی]] در تنظیم و ترتیب منظومههای خود بهکار برده بود، باعث شد که آثار او مورد تقلید شاعران بعد از وی قرار گیرد. اولین کسی که از وی تقلید کرد امیرخسرو دهلوی بود و بعد از شاعران دیگری نیز از نظامی تقلید | مهارتی که [[نظامی، الیاس بن یوسف|نظامی گنجوی]] در تنظیم و ترتیب منظومههای خود بهکار برده بود، باعث شد که آثار او مورد تقلید شاعران بعد از وی قرار گیرد. اولین کسی که از وی تقلید کرد امیرخسرو دهلوی بود و بعد از شاعران دیگری نیز از نظامی تقلید کرده‌اند اما وی یکی از موفقترین مقلدان نظامی است. همچنین بعضی از قدما معتقد بودند که اولین نشانههای وقوعگویی در اشعار امیرخسرو پیدا میشود.<ref>ر.ک: همان</ref> | ||
خسرو دهلوی از استادان مسلم سبک ناتورالیسم در شعر فارسی است و نزدیک صدهزار شعر از او باقی مانده است. او از نخستین کسانی است که به زبان هندی شعر سروده است. دهلوی در موسیقی نیز دست داشته و از موسیقی‌دانان زبردست زمان خود به شمار می‌رفته است.<ref>ر.ک: نفیسی، سعید، صفحه نه</ref> | خسرو دهلوی از استادان مسلم سبک ناتورالیسم در شعر فارسی است و نزدیک صدهزار شعر از او باقی مانده است. او از نخستین کسانی است که به زبان هندی شعر سروده است. دهلوی در موسیقی نیز دست داشته و از موسیقی‌دانان زبردست زمان خود به شمار می‌رفته است.<ref>ر.ک: نفیسی، سعید، صفحه نه</ref> | ||
سبک او بین عراقی و هندی است. با وجود اینکه امیرخسرو غالب اشعارش را با تقلید و اقتباس از شاعران بزرگ سروده است، باید پذیرفت که به یاری طبع روان و ذوق خدادادی و نیز بهسبب اینکه او در محیط جدیدی از ادب فارسی تربیت شده و | سبک او بین عراقی و هندی است. با وجود اینکه امیرخسرو غالب اشعارش را با تقلید و اقتباس از شاعران بزرگ سروده است، باید پذیرفت که به یاری طبع روان و ذوق خدادادی و نیز بهسبب اینکه او در محیط جدیدی از ادب فارسی تربیت شده و لهجه‌ای نو و ترکیباتی تازه و اندیشههایی خاص نصیبش شده بود، طبعاً تازگیهای بسیار در سخن وی مشاهده میشود و بسیاری از مضامین نو و ابیات منتخب در آثار او ملاحظه می‌گردد و مسلماً به همین سبب است که شاعران و نویسندگان بعد از او بارها به استادی یاد کرده‌اند.<ref>ر.ک: پایگاه دایرةالمعارف بزرگ اسلامی</ref> بزرگترین شاعر هند را می‌توان دهلوی دانست و اساسا از اینروست که وی را سعدی هندوستان لقب داده‌اند.<ref>ر.ک: نفیسی، سعید، صفحه هفت</ref> | ||
== آثار == | == آثار == | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
# مثنوی نه سپهر، به نه وزن مختلف. | # مثنوی نه سپهر، به نه وزن مختلف. | ||
# مثنوی مفتاح الفتوح به وزن خسرو و شیرین در شرح فتوح جلالالدین فیروز شاه از 689 تا 690. | # مثنوی مفتاح الفتوح به وزن خسرو و شیرین در شرح فتوح جلالالدین فیروز شاه از 689 تا 690. | ||
# منظومه خضرخان و دولرانی یا عشقیه در شرح معاشقات خضرخان و | # منظومه خضرخان و دولرانی یا عشقیه در شرح معاشقات خضرخان و معشوقه‌اش دولرانی، زنی هندو که معاصر وی بوده است. | ||
# تغلق نامه در فتوح غیاثالدین تغلقشاه.<ref>ر.ک: همان، صفحات هشت و نه</ref> | # تغلق نامه در فتوح غیاثالدین تغلقشاه.<ref>ر.ک: همان، صفحات هشت و نه</ref> | ||