المعجم (ابویعلی موصلی): تفاوت میان نسخه‌ها

[[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]]، حدیث را با عبارت «حدثنا» آغاز می‎کند، سپس نام استادش (شیخ) را - بدون این‎که چیزی درباره زندگی استاد یا صفات و ویژگی‎هایش بگوید- ذکر می‎کند؛ این روش برخلاف شیوه رایج کتاب‎های مشیخات و برخی معاجم است که به ترجمه شیوخشان می‌پردازند و صفات و ویژگی‎های آنان را بیان می‎نمایند و سپس حال استادشان را از جهت ثقه عدل بودن یا غیر آن بیان می‎کنند.

بسیاری از علما، اسامی اساتیدشان را برحسب ترتیب حروف الفبا مرتب کرده‎اند و کتاب‎هایشان را معجم نامیده‎اند. از میان آنان برخی مانند [[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]] و معجم الشیوخ محمد بن احمد بن جمیع صیداوی تبرکا به سید الانام محمد مصطفی(ص) کتابشان را با محمدین آغاز کرده‎اند و سپس با ترتیب الفبایی، کتاب را ادامه داده‎اند؛ [[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]] با محمدین مسندش را آغاز می‎کند و پس از پایان ذکر روایات آنان می‌گوید: «باب الالف» و با نام احمد از میان اساتیدش می‎آغازد و در پایان اسم احمد از نام «ابراهیم» می‎آغازد و پس از «ابراهیم»، «اسحاق» را ذکر می‎نماید و سپس باب «اسماعیل» را تا حرف الف را به پایان ببرد. وی پس از پایان الف، به «باب الباء» و «باب الجیم» و «باب الحاء»... می‌پردازد تا به «باب الیاء» برسد. پس ترتیب، همان حروف الفباست به‎جز نام محمد و حرف الف که احمد در آن مقدم داشته شده است و دلیل این امر نیز بیان شد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/15 ر.ک: همان، ص15]</ref>

[[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]]، حدیث را با عبارت «حدثنا» آغاز می‎کند، سپس نام استادش(شیخ) را -بدون این‎که چیزی درباره زندگی استاد یا صفات و ویژگی‎هایش بگوید- ذکر می‎کند؛ این روش برخلاف شیوه رایج کتاب‎های مشیخات و برخی معاجم است که به ترجمه شیوخشان می‌پردازند و صفات و ویژگی‎های آنان را بیان می‎نمایند و سپس حال استادشان را از جهت ثقه عدل بودن یا غیر آن بیان می‎کنند. به‎عنوان نمونه می‎توان به روایات (50، 57، 112، 204) کتاب نگاه کرد. [[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]] پس از ذکر نام شیخ، حدیثی را از وی نقل می‎نماید. البته وی گاهی بیش از یک حدیث از یک استاد را ذکر می‎کند ولی این امر بسیار کم اتفاق می‎افتد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/15 ر.ک: همان]</ref>

در اولین روایت کتاب می‎خوانیم:... عن عائشه قالت: قلت یا رسول‎الله! أخبرنی عن ابن عمی ابن جدعان. قال النبی(ص): «و ما کان؟». قالت: قلت: کان ینحر الکوماء، و یکرم الجار، و یقری الضیف و یصدق الحدیث و یوفی بالذمه و یصل الرحم و یفک العانی و یطعم الطعام و یؤدی الأمانه. قال: «هل قال یوما واحدا: اللهم إنی أعوذ بک من نار جهنم؟» قالت: لا. و ما کان یدری ما جهنّم. قال: «فلا، إذاً». در این روایت عایشه به پیامبر خدا(ص) عرض می‎کند که درباره پسرعمویش ابن جدعان به وی بگوید. پیامبر(ص) از عایشه می‌پرسد که او چگونه آدمی بود؟ و عایشه پاسخ می‌دهد: وی با ظالمان مبارزه می‎کرد، همسایه را گرامی می‌داشت، میهمان زیاد داشت، راستگو بود، قرض را ادا می‎کرد، صله‎رحم می‎نمود، اسیر را آزاد می‎کرد و اطعام طعام داشت و ادای امانت می‎نمود. آن حضرت پرسیدند: آیا شده بود که در روزی از آتش جهنم به خدا پناه ببرد؟ عایشه عرض کرد: نه. او که نمی‌دانست آتش جهنم چیست. حضرت فرمودند: پس جواب در اینجا هم نه است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/55 ر.ک: همان، ص55]</ref>

[[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]] در این کتاب 285 تن از شیوخ خود را ذکر می‎کند که از هر یک از آنان یک و گاه دو یا چند روایت می‎آورد و به‎ندرت به سال یا محل استماع حدیث اشاره می‎کند.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/3856 صادقی، مریم، ج6، ص436-437]</ref> ایشان آخرین روایت کتابش را به عدد 335 ختم می‎نماید.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/354 ر.ک: همان، ص354]</ref>

# حذف عبارت «حدثنا [[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]]» از اول عبارت هر روایت و آغاز حدیث با شیخی که [[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]] از وی نقل می‎نماید. این کار به این دلیل بوده که تصور نشود، کتاب از شخص دیگری غیر از [[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]] بوده بعلاوه این‎که این عبارت در رأس همه احادیث هم وجود نداشته است.

ابو سلیم ([[اسد، حسین‌ سلیم‌|حسین سلیم اسد]]) در پایان مقدمه چند بار از عبدالعزیز رباح و احمد یوسف دقاق تشکر کرده است. دکتر خالد عبدالکریم جمعه مبجل و استاد محمود أرناؤوط از دیگر کسانی است که نسخه خطی دوم کتاب را در اختیار محقق قرار داده لذا از این دو نیز تشکر می‎نماید.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/39 ر.ک: همان، ص39]</ref>