التفسير المظهري: تفاوت میان نسخه‌ها

نویسنده در تفسیر خود به اعراب، لغت، وجوه تفسیری، قرائات و ذکر مأثورات توجه وافر داشته و باآنکه در اعتقاد صوفی است، اما نمی‎توان نشانه‎ای از شیوه‎های تفاسیر تأویلی در آن یافت. وی در طول تفسیر خود، از عقاید خویش دفاع کرده و به نقد عقاید شیعه و معتزله پرداخته، آیات ‎الاحکام را استدلالی آورده و اسرائیلیات را نقد و بررسی کرده است<ref>ر.ک: یزدانی، سید محمد</ref>.

مظهری در این نوشته، اولا پذیرفته است که مراد از خلیفه در این آیهی شریفه، خلافت و جانشینی الهی است و ثانیا این جانشینی بدان جهت است که مردم امکان دریافت فیض و دستورات الهی را بدون واسطه ندارند و ثالثا هر پیامبری نیز پس از آدم(ع) خلیفه خداوند است. اما مظهری درباره اینکه پس از پیامبران نیز نیاز به خلیفه است یا خیر، سکوت کرده و چیزی نگفته، اما دلیلش نشان میدهد که پس از ختم نبوت نیز، نیاز به جانشین و خلیفه الهی همچنان ادامه دارد، ولو اینکه، این خلیفه، پیامبر نباشد. دلیل این مطلب این است که اگرچه اکنون دیگر دستورات الهی نازل نمیشود و آنچه که نیاز بوده، توسط پیامبر(ص) ابلاغ شده است، اما فیض اعم از دستورات الهی است و به تصریح مظهری، بشریت امکان دریافت مستقیم فیض الهی را ندارند؛ بنابراین در هر دوره‎ای باید خلیفه و جانشین الهی وجود داشته باشد تا فیض الهی را به مردم برساند<ref>[https://www.valiasr-aj.com/persian/shownews.php?idnews=9239 ر.ک: همان]</ref>.

از نکات قابل توجه این تفسیر، این است که نویسنده آن، از علمای نقشبندی است و باآنکه حنفی‎مذهب است، همانند بسیاری از دانشمندان نقشبندی، [[امام على(ع)|امیر مؤمنان علی بن ابی‎طالب(ع)]] را سردسته و قطب اولیا، پیشوای واصلان به حق، واسطه فیض بین خدا و خلق و شاهدی بر صداقت رسول خدا(ص) می‎داند. یکی از آیاتی که او تصریح می‌کند در شأن [[امام على(ع)|امیر مؤمنان(ع)]] نازل شده، آیه مبارکه 17 سوره هود است: '''أَفَمَنْ كَانَ عَلَى بَيِّنَهٍ مِنْ رَبِّهِ وَ يَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِنْه''' (آیا پیغمبری که از جانب خدا دلیلی روشن دارد و گواهی صادق در پی اوست). مظهری، پس از نقل دیدگاه‎های مختلف درباره مصداق «شاهد» در این آیه، تصریح می‌کند که مقصود از آن [[امام على(ع)|امیر مؤمنان(ع)]] است؛ زیرا او قطب کمالات ولایت و قطب اولیای الهی است و حتی صحابه نیز پیروان او در مقام ولایت هستند. وی در این کتاب به این نکته تصریح کرده و می‌گوید: برخی گفته‎اند که مقصود از «شاهد» [[امام على(ع)|علی بن ابی‎طالب(ع)]] است. [[بغوی، حسین بن مسعود|بغوی]] گفته است: [[امام على(ع)|امیر مؤمنان(ع)]] فرمود: مردی از قریش نیست، مگر اینکه آیه‎ای از قرآن درباره او نازل شده است. شخصی پرسید: کدام آیه درباره تو نازل شده است؟ آن حضرت فرمود:‎ آیه '''وَ يَتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ'''. اگر گفته شود که دلیل نام‎گذاری [[امام على(ع)|امیر مؤمنان(ع)]] به «شاهد» چیست؟ می‌گویم: شاید دلیل آن این باشد که آن حضرت نخستین شخصی بود که از میان مردم، مسلمان شد؛ پس او نخستین کسی است که به صداقت رسول خدا(ص) شهادت داده است. دلیل بهتر از نظر من (مظهری) این است که [[امام على(ع)|امیر مؤمنان(ع)]]، قطب کمالات ولایت و سایر اولیا است و حتی صحابه نیز پیروان او در مقام ولایت هستند. افضیلت خلفا از راه دیگری ثابت می‎شود. مجدد در اواخر مکتوباتش این دیدگاه را دیدگاه حق دانسته است [اشاره به مکتوب ۱۲۳ از مکتوباب امام ربانی علامه سرهندی]. انگار که معنای آیه این‎چنین می‎شود که: «آیا کسى که از جانب پروردگارش بر حجّتى روشن است»؛ یعنی حجت روشن و برهان قاطع که مقصود از آن حضرت محمد(ص) است؛ اوست که با حجت واضح از جانب پروردگارش و با برهان قاطع و یقین‎آور از جانب خداوند آمده است. او دارای معجزاتی است که قرآن برترین آن‎هاست. علوم آن حضرت،‎ مستند به وحی است. '''وَ يَتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ''' (و شاهدى از [جانب خدا] در پى اوست) که مقصود از آن [[امام على(ع)|امیر مؤمنان(ع)]] و اولیای همانند او است؛ زیرا کرامات اولیا، معجزات پیامبر(ص) است. علوم اولیا مستند به الهام و مکاشفه و سایه‎ای از علوم رسول خدا(ص) است که مستند به وحی است. پس این کرامات و علوم شاهدی بر راستگویی رسول خدا(ص) است. این سخن آن حضرت را که فرمود: من خانه حکمت و علی دروازه آن است، ترمذی با سند صحیح از [[امام على(ع)|امیر مؤمنان(ع)]] نقل کرده است<ref>[http://smyazdani.com/articles/image-articles/3287.html ر.ک: یزدانی، سید محمد]</ref>.