۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'به' به 'به') |
جز (جایگزینی متن - 'یش' به 'یش') |
||
خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
[[پورجوادی، نصرالله|نصرالله پورجوادی]]، مقدمهاش بر این اثر را اینگونه آغاز میکند: کتاب خلاصة النظر که در اینجا تصحیح و بهعنوان دومین اثر از سلسله متون و مطالعات فلسفی و کلامی چاپ | [[پورجوادی، نصرالله|نصرالله پورجوادی]]، مقدمهاش بر این اثر را اینگونه آغاز میکند: کتاب خلاصة النظر که در اینجا تصحیح و بهعنوان دومین اثر از سلسله متون و مطالعات فلسفی و کلامی چاپ میشود، متنی است کلامی از نویسندهای شیعی دوازدهامامی و از پیروان مذهب معتزلی. سابقه کلام معتزلی در میان شیعه امامیه به خاندان نوبختی در قرن سوم برمیگردد، هرچند که اثری از ایشان تاکنون پیدا نشده است. از اواخر قرن ششم به بعد، آراء ابوالحسین بصری (متوفی 436ق) در شیعیان امامی تأثیر گذاشت. آراء بصری در متکلمان امامی در قرنهای بعد مانند [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیرالدین طوسی]] (متوفی 672ق) نیز تأثیر گذاشته است. در فاصله میان حمصی رازی و [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیرالدین طوسی]]، آثار کلامی اندکی از امامیه بهجا مانده است. یکی از این آثار، کتاب حاضر، یعنی خلاصة النظر است. در این کتاب، آراء ابوالحسین بصری که متفاوت از آراء بهشمیه است، دیده میشود. از [[حمصی رازی، محمود بن علی|حمصی رازی]] نیز در این اثر نام برده شده است، ولی مفاهیم و اصطلاحات فلسفی که از زمان خواجه نصیر وارد کلام شیعه شده است، در این اثر دیده نمیشود. مؤلف از پارهای علمای شیعی پیش از خود، مانند خاندان نوبختی، [[مفید، محمد بن محمد|شیخ مفید]]، [[علمالهدی، علی بن حسین|شریف مرتضی]]، [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] (بهخصوص از دو کتاب [[الاقتصاد الهادي إلی طريق الرشاد|الاقتصاد]] و التمهيد)، [[ابوالصلاح حلبی، تقی بن نجم|ابوالصلاح حلبی]] که شاگرد [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] و [[علمالهدی، علی بن حسین|شریف مرتضی]] بوده و بالاخره از [[حمصی رازی، محمود بن علی|حمصی رازی]] نام برده است. از ساختار کتاب و محتوای آن میتوان فهمید که مؤلف متأثر از کتاب «[[المنقذ من التقليد]]» [[حمصی رازی، محمود بن علی|حمصی رازی]] بوده است.<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص6-5</ref>. | ||
برخی دیگر از محققان نظریه پیروی نویسنده از مکتب ابوالحسین بصری را نپذیرفته، چنین نوشتهاند: «خلاصة النظر از کتابهای نویافتهای است که به نویسندهای امامیمذهب و ناشناخته تعلق دارد. شواهد نشان میدهد که نویسنده این کتاب در دوره میانی سده ششم و هفتم هجری زندگی میکرده و برخی مستشرقان در یک ادعایی نهچندان متقن و محکم، معتزلی بودن نویسنده و پیروی او از مکتب متأخر معتزله - یعنی مکتب ابوالحسین بصری - را مطرح کردهاند. در واقع، نویسنده کتاب، به سنت کلامی پیشین امامیه - بهطور عمده اندیشه شیخ مفید - نیز تعلق خاطر داشته است»<ref>ر.ک: بیاتی، حیدر، ص143</ref>. | برخی دیگر از محققان نظریه پیروی نویسنده از مکتب ابوالحسین بصری را نپذیرفته، چنین نوشتهاند: «خلاصة النظر از کتابهای نویافتهای است که به نویسندهای امامیمذهب و ناشناخته تعلق دارد. شواهد نشان میدهد که نویسنده این کتاب در دوره میانی سده ششم و هفتم هجری زندگی میکرده و برخی مستشرقان در یک ادعایی نهچندان متقن و محکم، معتزلی بودن نویسنده و پیروی او از مکتب متأخر معتزله - یعنی مکتب ابوالحسین بصری - را مطرح کردهاند. در واقع، نویسنده کتاب، به سنت کلامی پیشین امامیه - بهطور عمده اندیشه شیخ مفید - نیز تعلق خاطر داشته است»<ref>ر.ک: بیاتی، حیدر، ص143</ref>. | ||
خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
این کتاب که مورد توجه مستشرقان اسلامی قرار گرفته، در سال 1385ش، از سوی پروفسور [[اشميتکه، زابينه|زابینه اشمیتکه]] و آقای [[انصاري، حسن|حسن انصاری]] تصحیح و منتشر شد که نسخه اصلی آن در کتابخانه ملی پاریس نگهداری | این کتاب که مورد توجه مستشرقان اسلامی قرار گرفته، در سال 1385ش، از سوی پروفسور [[اشميتکه، زابينه|زابینه اشمیتکه]] و آقای [[انصاري، حسن|حسن انصاری]] تصحیح و منتشر شد که نسخه اصلی آن در کتابخانه ملی پاریس نگهداری میشود<ref>ر.ک: بیاتی، حیدر، ص144</ref>. | ||
متن کتاب حاضر نیز از روی همان نسخه خطی تصحیح شده است.<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص6</ref>. | متن کتاب حاضر نیز از روی همان نسخه خطی تصحیح شده است.<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص6</ref>. | ||
خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
فهرست مطالب در ابتدای کتاب و مصادر تحقیق در انتهای آن ذکر شده است. | فهرست مطالب در ابتدای کتاب و مصادر تحقیق در انتهای آن ذکر شده است. | ||
همان گونه که [[پورجوادی، نصرالله|پورجوادی]] در پیشگفتار نوشته، نسخه مورد استفاده قطعاً به خط مؤلف نبوده، ولذا اشتباهات دستوری و رسمالخطی زیادی در آن دیده | همان گونه که [[پورجوادی، نصرالله|پورجوادی]] در پیشگفتار نوشته، نسخه مورد استفاده قطعاً به خط مؤلف نبوده، ولذا اشتباهات دستوری و رسمالخطی زیادی در آن دیده میشود؛ هرچند که احتمالاً پارهای از اشتباهات از خود مؤلف است.<ref>ر.ک: همان</ref>. این اشتباهات در متن، تصحیح و در پاورقیهای کتاب تذکر داده شده است. | ||
==پانویس== | ==پانویس== |
ویرایش