دیوان کامل حضرت شاه نعمت‌الله ولی: تفاوت میان نسخه‌ها

در مقدمه، به بیان چگونگی رشد تصوف و توسعه و گسترش و علمی شدن آن در قرن هشتم و نهم هجری و ویژگی اشعار شعرای این قرن، پرداخته شده است.<ref>ر.ک: همان، صفحه هفت - ‎یازده</ref>.

وی در اشعارش همچنین بیشترین تأثیرها را از مولوی پذیرفته و شیوه غزل‎سرایی‎اش شباهتی آشکار با غزل‎های محمدشیرین مغربی (متوفی 809ق) دارد و در آنها، رد پای سنایی و عطار و عراقی که از ارکان شعر صوفیانه فارسی بشمار می‎آیند، مشهود است.<ref>ر.ک: همان</ref>.

به اعتقاد برخی، چشمگیرترین ویژگی این دیوان، «تنوع مضمونی» آن بوده و گویی که شاعر، از فرش تا عرش را در نظر داشته و از تمامی آن، سخن گفته است. از مهم‎ترین و رایج‎ترین مضامین موجود در دیوان حاضر، می‎توان به امور زیر، اشاره نمود:

# منقبت:

# عرفان:

#:[[نعمت الله ولي، نعمت الله بن عبدالله|شاه نعمت‎الله]] از جمله شعرای قرن نهم است که حجم زیادی از اشعار خود را به شرح مسائل عرفانی، اختصاص داده است. وی در عالم عرفان، از سرسپردگان و مروجان مکتب ابن ‎عربی است و هنگامی که به اشعار او می‌نگریم، درمی‎یابیم که اندیشه‎های حسین‎ بن منصور و ابن ‎عربی در اشعار او موج می‎زند. وی به‎خصوص به اصل «وحدت وجود» سخت معتقد است و عمده اشعار عرفانی‎اش، شرح مبادی وحدت وجود است. نکته ممتازی که در اشعار عرفانی وی مشاهده می‌شود، این است که سروده‎های عرفانی او بسیار منطقی‎تر، معتدل‎تر و تجربی‎تر و همه‎فهم‎تر از سایر شعراست و به مقدار زیادی با زندگی روزمره مطابقت و نزدیکی پیدا می‎کند و این امر، ناشی از آن است که وی در طول عمرش، با طبقات مختلف مردم معاشرت و گفتگو داشته و تصوف را خاص یک طبقه یا دسته معین از مردم نمی‎دانسته است. وی در اشعار عرفانی خود، علاوه بر وحدت وجود، از «عشق عرفانی و حقیقی» که معشوق آن، ذات مقدس خداوند است، فراوان سخن گفته است و از اصطلاحات و رموز عرفانی که در واقع، بازمانده سنن ادبی ادوار گذشته است، همچون دیر مغان، رند، مست، تجلی، مغ‎بچه، میخانه، درد، خرابات، ترسابچه و... به همان معنی عرفانی‎ا‎شان، مکرر استفاده کرده است. اشعار عرفانی او، بیشتر در قالب غزل است و در مواردی از قصیده، رباعی، ترجیع و مثنوی نیز برای سرودن اشعار عرفانی، بهره می‎جوید<ref>ر.ک: همان، ص511-‎512</ref>.

#:یکی از موضوعاتی که از ابتدای شکل‎گیری شعر فارسی پیوسته در آن حضور داشته، «عشق مجازی» است که این موضوع بالطبع در شعر [[نعمت الله ولي، نعمت الله بن عبدالله|شاه نعمت‎الله]] نیز مشاهده می‌شود. عشق مجازی در دیوان وی، از جنس عشق‌های زمینی قرون سوم تا ششم که با رفاه و تمتعات جسمانی توأم بوده، نیست و در واقع، دنباله عشق متعالی‎ای می‎باشد که بنیان آن را سنایی گذاشت و با حافظ و سعدی، به اوج رسید. عشق مطرح در شعر [[نعمت الله ولي، نعمت الله بن عبدالله|نعمت‎الله]]، برخلاف عشق‌های سده‎های پیشین، توأم با کامیابی، شادی و رفاه بوده و پر از رنج و ناملایمات و غم‎هاست و شاعر به‎جای آنکه به توصیف ظاهر و صورت معشوق به شکل عینی بپردازد، در توصیف او تخیلات، اوهام و ذهن خود را دخیل کرده و توصیفاتش را از برون‎گرایی سوق می‎دهد و سعی می‎کند که معشوق خود را درعین‎حالی که زمینی است، با توصیفات معنوی و روحانی وصف کند و از اینجاست که معشوق او از جایگاه شایسته‎تری نسبت به سده‎های قبل برخوردار شده و تا حدودی دست نیافتنی است. وی اکثر اشعار عاشقانه خود را در قالب غزل سروده و گاهی نیز از قالب رباعی استفاده کرده است.<ref>ر.ک: همان، ص513-‎514</ref>.

# خدا:

# انسان:

از دیگر ویژگی‎های دیوان شاه نعمت‎الله ولی، می‎توان به الفت و تسلط کم‎نظیر وی با قرآن و معارف دینی اشاره نمود. در دیوان اشعار وی، مضامین و آموزه‎های‎ قرآنی‎ به‎وفور یافت می‌شود و به‎خاطر آشنایی زیاد و احاطه فراوان او بر آیات قرآن، به شیوه‎های مختلف ادبی (اقتباس، تضمین، تلمیح، تشبیه و...) از آیات قرآن بهره‎برداری شده است‎<ref>ر.ک: ذوالفقاری، محسن؛ امیدعلی، حجت‎الله، ص151</ref>.

==وضعیت کتاب==