حج‌گزاری ایرانیان به روایت اسناد عثمانی و قاجاری: تفاوت میان نسخه‌ها

سفر معنوی حج که موضوع این کتاب است، در زمان جنگ‎های داخلی و جنگ‎های میان ایران و عثمانی برای ایرانیان بسیار دشوار و گاهی غیر ممکن می‌شده است و علاوه بر آن در طول راه هم مشکلات فراوانی بر سر راهشان قرار می‌گرفت که این اسناد آینه‎ای برای بیان و نمایش آن‎هاست؛ مشکلاتی از قبیل راهزنی، قتل و غارت، مرگ‎ومیر و گرفتن جواز عبور از دولت عثمانی و پرداخت انواع مالیات و عوارض عبور به مأموران دولتی عثمانی و پیدا کردن وسایل سفر چون اسب و استر و یا کشتی و بیمار شدن زائران در بین راه و حمله عشایر عرب به کاروان‎های زوار و امثال آن‎ها. این مطالب، در این کتاب مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. علاوه بر آن مسائل سیاسی دوره قاجار، اختلاف وهابیان و عثمانیان و تأثیر آن بر حج ایرانیان، مسئله رؤیت هلال، تقیه، روضه‎خوانی، سختی‎های راه حج، مسیرها و آمار حجاج، در آن به چشم می‎خورد<ref>ر.ک: ذاکری، مصطفی، ص72-73</ref>.

برای نمونه، اسنادی درباره پیدا شدن اسب باقر ندمی از حجاج ایرانی، تسلیم اموال متروکه حاج حسین ایرانی به خانواده‎اش، توجه عثمانی به نزاع میان حجاج ایران و داغستان، قانع کردن مادر شاهزاده ایرانی عباس‎میرزا که در بازگشت از سفر حج، قصد رفتن به اروپا از طریق مصر را داشت، به انصراف از تصمیم خود، ممنوعیت حج از سوی ایرانیان برای فقرا و دراویش و کمک و تقدیر ایرانیان به ساخت راه‎ آهن عثمانی بسیار جالب‎توجه هستند<ref>همان</ref>.