الإيضاح لناسخ القرآن و منسوخه و معرفة أصوله و اختلاف الناس فيه: تفاوت میان نسخه‌ها

محقق بر این باور است که کتاب حاضر، بهترین و کامل‎ترین کتابی است که پیرامون موضوع ناسخ و منسوخ در قرآن نوشته شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34824/1/12 ر.ک: مقدمه محقق، ص12]</ref>.

نویسنده در موضوع ناسخ و منسوخ در قرآن، دو کتاب «الإيجاز لناسخ القرآن و منسوخه» و «الإيضاح لناسخ القرآن و منسوخه» را نوشته است. در کتاب اول، خلاصه نظرات خود را در موضوع نسخ مطرح کرده که البته این کتاب به دست ما نرسیده است؛ اما در کتاب دیگر (اثر حاضر) اصول نسخ را بسط و شرح کرده و دیدگاه‎های مختلف را درباره آن توضیح داده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34824/1/19 ر.ک: همان، ص19]</ref>.

# به معنی نقل، مانند: «نسخت الكتاب»؛ این زمانی گفته می‎شود که مطالب کتابی، به کتاب دیگر نقل شود.

# به معنی ازاله شیء و حلول در محل آن، مانند کلام عرب که می‎گوید: «نسخت الشمس الظل» (آفتاب سایه را از بین برد و به‎جای آن قرار گرفت.

نویسنده معتقد است معنی اصطلاحی نسخ، مأخوذ از معنای لغوی دوم و سوم بوده و به معنای اولی جایز نیست. وی در این باب، در بیان معنای اصطلاحی نسخ، به تعاریف عام نپرداخته و فقط تعریفی را مورد بحث و بررسی قرار داده که مأخوذ از معنای لغوی و مشتق از آن است. بنابراین در این کتاب، نسخ در قرآن، فقط دائر مدار معنای لغوی دوم و سوم می‎باشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34824/1/20 ر.ک: همان، ص20-‎21]</ref>.

پیرامون این باب، امور زیر، قابل ملاحظه است:

# مباحث مطرح‎شده در این باب، مطالبی است که در کتب سایر علما و مؤلفین نیز ذکر شده است، اما از لحاظ سبقت تاریخی در تألیف، جای بررسی وجود دارد.

# نویسنده در این باب، بین نزول تدریجی قرآن و امکان نسخ، رابطه برقرار کرده است؛ این امر را سیوطی نیز در کتاب «الإتقان» خود ذکر کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34824/1/21 ر.ک: همان، ص21-22]</ref>.