۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
سير أعلام النبلاء: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ها' به 'ها'
جز (جایگزینی متن - 'ی‌ش' به 'ی‌ش') |
جز (جایگزینی متن - 'ها' به 'ها') |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
}} | }} | ||
'''سير أعلام النبلاء'''، اثر [[ذهبی، محمد بن احمد|شمسالدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان ذهبی]] (متوفی 748ق)، کتابی است که در زمینه صحابهشناسى، سیرهشناسى و شناخت رجال و طبقات راویان احادیث نبوى نوشته شده و مورد توجه بسیارى از سیرهنویسان و مورخان پس از نویسنده قرار گرفته است. این کتاب که به اعلام اختصاص دارد، با نامهای مختلفى در میان علما شناخته شده است؛ از جمله آن را «تاريخ النبلاء»، «تاريخ العلماء النبلاء»، «كتاب النبلاء»، «أعيان النبلاء» و «سير النبلاء» | '''سير أعلام النبلاء'''، اثر [[ذهبی، محمد بن احمد|شمسالدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان ذهبی]] (متوفی 748ق)، کتابی است که در زمینه صحابهشناسى، سیرهشناسى و شناخت رجال و طبقات راویان احادیث نبوى نوشته شده و مورد توجه بسیارى از سیرهنویسان و مورخان پس از نویسنده قرار گرفته است. این کتاب که به اعلام اختصاص دارد، با نامهای مختلفى در میان علما شناخته شده است؛ از جمله آن را «تاريخ النبلاء»، «تاريخ العلماء النبلاء»، «كتاب النبلاء»، «أعيان النبلاء» و «سير النبلاء» نامیده‌اند؛ اما عنوان اصلى کتاب که در نسخههای عصر مؤلف موجود است، همان «سير أعلام النبلاء» میباشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/24236/1/91 ر.ک: مقدمه، ج1، ص91]</ref>. | ||
تحقیق این اثر توسط جمعی از محققین و تحت اشراف شعیب ارنؤوط صورت گرفته است. | تحقیق این اثر توسط جمعی از محققین و تحت اشراف شعیب ارنؤوط صورت گرفته است. | ||
به اعتقاد بشار عواد معروف که | به اعتقاد بشار عواد معروف که مقدمه‌ای بر این اثر نگاشته، تألیف کتاب حوالی سال 732ق، آغاز شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/24236/1/92 ر.ک: همان، ص92]</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
مفهوم طبقه در کتابهای مختلف ذهبى مثل «تذكره الحفاظ»، تاريخ الإسلام» و «سير أعلام النبلاء»، به یک معنا نبوده و از ترتیب و محتواى متفاوتى برخوردار است. بااینکه او در همه این کتابها شرححال راویان احادیث نبوى را از زمان پیامبر اسلام(ص) تا عصر خودش تدوین نموده است، اما در یک کتاب هفده طبقه را ذکر نموده، در کتابى یازده طبقه و در کتاب دیگر نیز چهل طبقه را ملاک کار خود قرار داده است. در طبقهبندی کتابهای ذهبى، دورههای زمانى مشخصى نیز وجود ندارد؛ مثلاً در یک کتاب از سال 13 تا 93ق را یک طبقه در نظر گرفته و در کتابى دیگر مثلاً از سال 13 تا 60ق را یک طبقه لحاظ کرده است. | مفهوم طبقه در کتابهای مختلف ذهبى مثل «تذكره الحفاظ»، تاريخ الإسلام» و «سير أعلام النبلاء»، به یک معنا نبوده و از ترتیب و محتواى متفاوتى برخوردار است. بااینکه او در همه این کتابها شرححال راویان احادیث نبوى را از زمان پیامبر اسلام(ص) تا عصر خودش تدوین نموده است، اما در یک کتاب هفده طبقه را ذکر نموده، در کتابى یازده طبقه و در کتاب دیگر نیز چهل طبقه را ملاک کار خود قرار داده است. در طبقهبندی کتابهای ذهبى، دورههای زمانى مشخصى نیز وجود ندارد؛ مثلاً در یک کتاب از سال 13 تا 93ق را یک طبقه در نظر گرفته و در کتابى دیگر مثلاً از سال 13 تا 60ق را یک طبقه لحاظ کرده است. | ||
ذهبى در تدوین کتاب «سير أعلام النبلاء»، به ترجمه رجالى پرداخته است که غالباً ً در کتابهای دیگر در این زمینه، مثل «[[المنتظم في تاريخ الأمم و الملوك|المنتظم]]» [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن الجوزى]] و «[[الكامل في التاريخ]]» [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثیر]] یافت نمی‌شود؛ ازاینرو حائز اهمیت است. یکى از منابع مهم او در تدوین مطالب این کتاب، تاریخ بغداد است؛ اما بسیارى از مطالب آن را مورد نقد و ابطال قرار داده و حتى احادیث ساختگى فراوانى را متذکر شده است که بغدادى و ابونعیم اصفهانى بدون توجه به ساختگى بودن آنها، به نقل آنها | ذهبى در تدوین کتاب «سير أعلام النبلاء»، به ترجمه رجالى پرداخته است که غالباً ً در کتابهای دیگر در این زمینه، مثل «[[المنتظم في تاريخ الأمم و الملوك|المنتظم]]» [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن الجوزى]] و «[[الكامل في التاريخ]]» [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثیر]] یافت نمی‌شود؛ ازاینرو حائز اهمیت است. یکى از منابع مهم او در تدوین مطالب این کتاب، تاریخ بغداد است؛ اما بسیارى از مطالب آن را مورد نقد و ابطال قرار داده و حتى احادیث ساختگى فراوانى را متذکر شده است که بغدادى و ابونعیم اصفهانى بدون توجه به ساختگى بودن آنها، به نقل آنها پرداخته‌اند. او با یادآورى این مسئله مهم، نکات ارزشمندى را در حدیثشناسی و رجال حدیث بیان کرده است. | ||
از ویژگیهای مهم کتاب «سير أعلام النبلاء» میتوان به موارد زیر اشاره کرد: | از ویژگیهای مهم کتاب «سير أعلام النبلاء» میتوان به موارد زیر اشاره کرد: | ||
# شرح حالهایی که ذهبى براى راویان ذکر کرده است، در بسیارى از موارد، منحصربهفرد بوده و در هیچ کتابى یافت نمی‌شود؛ ازاینرو ابهامات فراوانى را از رجال حدیث میزداید. | # شرح حالهایی که ذهبى براى راویان ذکر کرده است، در بسیارى از موارد، منحصربهفرد بوده و در هیچ کتابى یافت نمی‌شود؛ ازاینرو ابهامات فراوانى را از رجال حدیث میزداید. | ||
# ذهبى در شرح حال راویان احادیث نبوى، به یک فرقه، مذهب، قبیله و مکان و زمان | # ذهبى در شرح حال راویان احادیث نبوى، به یک فرقه، مذهب، قبیله و مکان و زمان ویژه‌ای اکتفا نکرده و همه فرقهها و مکانهای اسلامى را در این مجموعه گردآورى کرده است. این ویژگى نیز از خصوصیتهای مهم آثار ذهبى، بهویژه کتاب حاضر است. | ||
# ذهبى از جمله معدود دانشمندانى است که از آثار علمى دانشمندان شیعه، بهویژه در زمینه تاریخ و تراجم استفاده کرده و بخشهای | # ذهبى از جمله معدود دانشمندانى است که از آثار علمى دانشمندان شیعه، بهویژه در زمینه تاریخ و تراجم استفاده کرده و بخشهای عمده‌ای از آثار آنان را نقل کرده است و با توجه به مفقود بودن این آثار، میتوان لااقل بخشى از محتواى آنها را از کتابهای ذهبى استخراج و استفاده کرد؛ مثلاً کتابهای تاریخى و رجالى شیخ منتجبالدین رازى صاحب «الفهرست» و ابن ابىطى از مهمترین منابع او بشمار میرود. | ||
# ذهبى از نزدیکترین دوستان و مریدان ابن تیمیه بوده و بر همین اساس کینهتوزیها و دشمنیهای خاص با شیعیان و عقاید شیعه داشت و این عداوتها را در کتابهای خود و در ذیل شرح حال | # ذهبى از نزدیکترین دوستان و مریدان ابن تیمیه بوده و بر همین اساس کینهتوزیها و دشمنیهای خاص با شیعیان و عقاید شیعه داشت و این عداوتها را در کتابهای خود و در ذیل شرح حال عده‌ای از راویان شیعه اظهار کرده است. او اصطلاحاتى را در ردّ و تضعیف راویان شیعه ذکر کرده که مورد توجه علماى اهل سنت واقع شده است. برخى از این تعابیر عبارتند از: «متهمٌ في دينه»، «قليل الدين»، «متروكٌ»، «دجّالٌ»، «كذّابٌ» و «مجهولٌ». البته او علیرغم چنین رفتارى که با شخصیتها و علماى شیعه داشته، آثار علماى شیعه را در ردیف منابع دستاول خود براى تدوین کتابهایش قرار داد و حتى از علماى برجسته شیعه تجلیل و تمجید فراوانى به عمل آورده است. | ||
# کتابهای ذهبى براى محققان و علماى شیعه از چند نظر داراى اهمیت است که وجود مطالب و احادیث شیعه در آثار وى از این قبیل است. | # کتابهای ذهبى براى محققان و علماى شیعه از چند نظر داراى اهمیت است که وجود مطالب و احادیث شیعه در آثار وى از این قبیل است. | ||
# نقد و جرح سند و متن احادیث از ویژگیهای مهم کتابهای ذهبى، بهویژه «سير أعلام النبلاء» است که در کمتر کتابى یافت می‌شود. این نقد و جرحها در بسیارى از موارد برضد عقاید اهل سنت و بهویژه سلفیه (وهابیون) میباشد که برخى از علماى شیعه از آنها بهره | # نقد و جرح سند و متن احادیث از ویژگیهای مهم کتابهای ذهبى، بهویژه «سير أعلام النبلاء» است که در کمتر کتابى یافت می‌شود. این نقد و جرحها در بسیارى از موارد برضد عقاید اهل سنت و بهویژه سلفیه (وهابیون) میباشد که برخى از علماى شیعه از آنها بهره برده‌اند. این کتاب بارها در لبنان، مصر و هند در بیش از بیست مجلد به چاپ رسیده است<ref>ر.ک: بخش کتابشناسی کتب اهل سنت، پایگاه اطلاعرسانی دفتر حضرت آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
محققین برای تحقیق این اثر از چهار نسخه بهره | محققین برای تحقیق این اثر از چهار نسخه بهره برده‌اند که وصف هریک و چگونگی تحقیق آن، بهصورت مبسوط در مقدمه جلد اول ذکر شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/147 ر.ک: مقدمه، ج1، ص147-159]</ref>. | ||
در ابتدای کتاب، تصاویری خطی از نسخ مورد استفاده محققین به معرض نمایش گذاشته شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/160 ر.ک: ج1، ص160-168]</ref>. | در ابتدای کتاب، تصاویری خطی از نسخ مورد استفاده محققین به معرض نمایش گذاشته شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/160 ر.ک: ج1، ص160-168]</ref>. | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
# مقدمه و متن کتاب. | # مقدمه و متن کتاب. | ||
# پایگاه اطلاعرسانی دفتر حضرت | # پایگاه اطلاعرسانی دفتر حضرت آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی، به آدرس: | ||
https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248648&catid=24055 | https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248648&catid=24055 | ||