پرش به محتوا

نقد الآراء المنطقية و حل مشكلاتها: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۲۱ اوت ۲۰۱۹
جز
جایگزینی متن - 'ی‎ش' به 'ی‌ش'
جز (جایگزینی متن - 'می‎پردازد' به 'می‌پردازد')
جز (جایگزینی متن - 'ی‎ش' به 'ی‌ش')
خط ۳۰: خط ۳۰:


==ساختار==
==ساختار==
کتاب از یک مقدمه در تاریخ علم منطق و دو قسم تشکیل شده است. مطالب این دو قسم برحسب کتبی که در مدارس دینی و حوزوی تدریس می‎شود مرتب شده است. قسم اول در تصورات و قسم دوم در تصدیقات است و در خاتمه بحث مغالطات مطرح شده است.
کتاب از یک مقدمه در تاریخ علم منطق و دو قسم تشکیل شده است. مطالب این دو قسم برحسب کتبی که در مدارس دینی و حوزوی تدریس می‌شود مرتب شده است. قسم اول در تصورات و قسم دوم در تصدیقات است و در خاتمه بحث مغالطات مطرح شده است.


==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
خط ۴۶: خط ۴۶:
# اگر مقصود منطقیان از تصور، ادراک به ‎شرط عدم حکم باشد، یعنی ادراک به ‎شرط لا، پس لازمه‎اش این است که تصورات همراه با تصدیق، قسم سومی از علم باشد؛ زیرا نه از قسم تصورات ساده‎اند؛ چون با حکم همراهند و نه از قبیل تصدیق؛ چون یا از اجزای تصدیقند و یا از شروط آن، نه خود آن و اگر مقصود آنان از تصور، ذات آن بدون اعتبار حکم و عدم حکم باشد، یعنی تصور لا بشرط، این، همان علم و عین مقسم است؛ پس صحیح نیست که قسمی از علم قرار بگیرد...
# اگر مقصود منطقیان از تصور، ادراک به ‎شرط عدم حکم باشد، یعنی ادراک به ‎شرط لا، پس لازمه‎اش این است که تصورات همراه با تصدیق، قسم سومی از علم باشد؛ زیرا نه از قسم تصورات ساده‎اند؛ چون با حکم همراهند و نه از قبیل تصدیق؛ چون یا از اجزای تصدیقند و یا از شروط آن، نه خود آن و اگر مقصود آنان از تصور، ذات آن بدون اعتبار حکم و عدم حکم باشد، یعنی تصور لا بشرط، این، همان علم و عین مقسم است؛ پس صحیح نیست که قسمی از علم قرار بگیرد...
# علمی که مقسم است، تصور بر آن صدق می‎کند؛ پس نتیجه آن این است که مقسم، قسمی از اقسام خود باشد.
# علمی که مقسم است، تصور بر آن صدق می‎کند؛ پس نتیجه آن این است که مقسم، قسمی از اقسام خود باشد.
# اگر تصدیق عبارت از حکم یا مجموع مرکب از تصورات سه‎گانه به‎همراه حکم باشد، پس تصدیق قسیم تصور و مقابل با آن می‎شود؛ درحالی‎که تصور عبارت از نفس علم است، پس تصدیق مقابل با علم می‎شود؛ حال چگونه تصدیق قسمی از علم می‎باشد و اگر تصدیق عبارت است از نفس تصور بر وجهی که حکم بر آن بار شود و اذعان در آن صورت گیرد، پس قسمی از تصور می‎شود؛ پس چگونه قسیم تصور و مقابل با آن قرار می‎گیرد؟
# اگر تصدیق عبارت از حکم یا مجموع مرکب از تصورات سه‎گانه به‎همراه حکم باشد، پس تصدیق قسیم تصور و مقابل با آن می‌شود؛ درحالی‎که تصور عبارت از نفس علم است، پس تصدیق مقابل با علم می‌شود؛ حال چگونه تصدیق قسمی از علم می‎باشد و اگر تصدیق عبارت است از نفس تصور بر وجهی که حکم بر آن بار شود و اذعان در آن صورت گیرد، پس قسمی از تصور می‌شود؛ پس چگونه قسیم تصور و مقابل با آن قرار می‎گیرد؟
# تصور و تصدیق به علم و جهل تقسیم می‎شوند پس در آن خطا واقع می‎شود؛ بنابراین اگر علم به این دو تقسیم گردد، لازمه آن این است علم به علم و جهل تقسیم گردد و تقسیم علم به خودش و ضدش محال است.
# تصور و تصدیق به علم و جهل تقسیم می‌شوند پس در آن خطا واقع می‌شود؛ بنابراین اگر علم به این دو تقسیم گردد، لازمه آن این است علم به علم و جهل تقسیم گردد و تقسیم علم به خودش و ضدش محال است.
# مورد قسمت، علم است؛ زیرا در اینجا بحث درباره تقسیم علم است و هر علمی یا تصور است یا تصدیق، بنابراین از شکل اول نتیجه این می‎شود که مورد قسمت یا تصور است یا تصدیق و این نتیجه باطل است؛ زیرا مورد قسمت اگر تصور باشد، صحیح نیست که به تصدیق تقسیم بشود و اگر تصدیق باشد جایز نیست که به تصور تقسیم شود<ref>ر.ک: همان، ص69-72</ref>.
# مورد قسمت، علم است؛ زیرا در اینجا بحث درباره تقسیم علم است و هر علمی یا تصور است یا تصدیق، بنابراین از شکل اول نتیجه این می‌شود که مورد قسمت یا تصور است یا تصدیق و این نتیجه باطل است؛ زیرا مورد قسمت اگر تصور باشد، صحیح نیست که به تصدیق تقسیم بشود و اگر تصدیق باشد جایز نیست که به تصور تقسیم شود<ref>ر.ک: همان، ص69-72</ref>.


نویسنده بعد از ذکر هریک از اشکالات مذکور، به آنان پاسخ می‎دهد و نسبت به اشکال آخر نیز به بحث مغالطات ارجاع می‎دهد<ref>ر.ک: همان، ص72</ref>.
نویسنده بعد از ذکر هریک از اشکالات مذکور، به آنان پاسخ می‎دهد و نسبت به اشکال آخر نیز به بحث مغالطات ارجاع می‎دهد<ref>ر.ک: همان، ص72</ref>.


نویسنده بعد از مباحث تصور و تصدیق در پایان کتاب به مباحث مغالطات می‌پردازد. ایشان در این مباحث نمونه‎هایی از مغالطات صورت‎گرفته را ذکر و به آن‎ها پاسخ می‎دهد. اولین مغالطه‎ای که ایشان به آن اشاره می‎کند، قیاس مستفاد از آیه شریفه '''وَ لَوْ عَلِمَ اَللّٰهُ فِيهِمْ خَيراً لَأَسْمَعَهُمْ وَ لَوْ أَسْمَعَهُمْ لَتَوَلَّوْا وَ هُمْ مُعْرِضُونَ''' ﴿انفال: 23﴾ (اگر خدا [نسبت به پذیرفتن هدایت، شایستگی و..] خیری در آنان می‎دید، یقیناً ایشان را شنوا [ی حقایق و معارف] می‎کرد و اگر [با لجبازی و عنادی که فعلاً دارند] آنان را شنوا کند، باز اعراض‎کنان، روی [از حق] می‎گردانند)، است. شرح آن چنین است: قیاسی که در این آیه شریفه وجود دارد از قبیل شکل اول است که نتیجه آن چنین می‎شود: «لو علم الله فيهم خيرا لتولوا»؛ یعنی اگر خداوند خیری در آنان می‎دید اعراض می‎کردند؛ که این یک نتیجه کاذب است؛ زیرا انصراف از حق با علم خدا به وجود خیر در آنها منافات دارد. نویسنده در جواب می‎گوید: در اینجا قیاس از نوع شرطی مرکب از دو قضیه متصله است که شرط انتاج آن لزومیه بودن کبری است در صورت لزومیه بودن صغری؛ لکن در اینجا هرچند صغری لزومیه است، ولی کبری اتفاقیه است. بدین معنا که ملازمه‎ای بین شنواندن و رویگردانی وجود ندارد؛ زیرا اگر ملازمه وجود داشته باشد، هرجا که بحث شنواندن از جانب خدا باشد باید روگردانی نیز وجود داشته باشد؛ درنتیجه می‎بایست هیچ مطیعی در جهان وجود نداشته باشد<ref>ر.ک: همان، ج2، ص573</ref>.
نویسنده بعد از مباحث تصور و تصدیق در پایان کتاب به مباحث مغالطات می‌پردازد. ایشان در این مباحث نمونه‎هایی از مغالطات صورت‎گرفته را ذکر و به آن‎ها پاسخ می‎دهد. اولین مغالطه‎ای که ایشان به آن اشاره می‎کند، قیاس مستفاد از آیه شریفه '''وَ لَوْ عَلِمَ اَللّٰهُ فِيهِمْ خَيراً لَأَسْمَعَهُمْ وَ لَوْ أَسْمَعَهُمْ لَتَوَلَّوْا وَ هُمْ مُعْرِضُونَ''' ﴿انفال: 23﴾ (اگر خدا [نسبت به پذیرفتن هدایت، شایستگی و..] خیری در آنان می‎دید، یقیناً ایشان را شنوا [ی حقایق و معارف] می‎کرد و اگر [با لجبازی و عنادی که فعلاً دارند] آنان را شنوا کند، باز اعراض‎کنان، روی [از حق] می‎گردانند)، است. شرح آن چنین است: قیاسی که در این آیه شریفه وجود دارد از قبیل شکل اول است که نتیجه آن چنین می‌شود: «لو علم الله فيهم خيرا لتولوا»؛ یعنی اگر خداوند خیری در آنان می‎دید اعراض می‎کردند؛ که این یک نتیجه کاذب است؛ زیرا انصراف از حق با علم خدا به وجود خیر در آنها منافات دارد. نویسنده در جواب می‎گوید: در اینجا قیاس از نوع شرطی مرکب از دو قضیه متصله است که شرط انتاج آن لزومیه بودن کبری است در صورت لزومیه بودن صغری؛ لکن در اینجا هرچند صغری لزومیه است، ولی کبری اتفاقیه است. بدین معنا که ملازمه‎ای بین شنواندن و رویگردانی وجود ندارد؛ زیرا اگر ملازمه وجود داشته باشد، هرجا که بحث شنواندن از جانب خدا باشد باید روگردانی نیز وجود داشته باشد؛ درنتیجه می‎بایست هیچ مطیعی در جهان وجود نداشته باشد<ref>ر.ک: همان، ج2، ص573</ref>.


تعداد مغالطات و جواب آن‎ها در این بخش به عدد 34 ختم می‎شود که نویسنده بعد از ذکر هرکدام و جوابیه آن، به تعدادی از مغالطات در متن کتاب نیز اشاره و به آدرس آنها بسنده می‎کند<ref>ر.ک: همان، ص588-591</ref>.
تعداد مغالطات و جواب آن‎ها در این بخش به عدد 34 ختم می‌شود که نویسنده بعد از ذکر هرکدام و جوابیه آن، به تعدادی از مغالطات در متن کتاب نیز اشاره و به آدرس آنها بسنده می‎کند<ref>ر.ک: همان، ص588-591</ref>.


==وضعیت کتاب==
==وضعیت کتاب==
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش