۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'آیتالله' به 'آیتالله') |
جز (جایگزینی متن - 'ها' به 'ها') |
||
خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
}} | }} | ||
'''ثلاث رسائل'''، اثر [[طباطبائی تبریزی، علی|سید علی طباطبایی تبریزی]] (متوفی 1393ق)، | '''ثلاث رسائل'''، اثر [[طباطبائی تبریزی، علی|سید علی طباطبایی تبریزی]] (متوفی 1393ق)، مجموعهای است دربردارنده سه رساله کوتاه و مختصر (تزاحم الحكمين، الأدلة الاجتهادية و إمكان التعبد بالظن و عدمه) در علم اصول فقه. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در رساله نخست، تحت عنوان «تزاحم الحكمين»، به موضوع تزاحم میان دو حکم پرداخته شده و به این نکته اشاره شده است که این موضوع، از جمله مسائل غیر منقح علم اصول بوده که دارای اقسام و احکام مختلفی است و با باب تعارض دو دلیل، فرق دارد، اما برخی از علما، میان این دو مسئله، یعنی تعارض و تزاحم دو حکم خلط | در رساله نخست، تحت عنوان «تزاحم الحكمين»، به موضوع تزاحم میان دو حکم پرداخته شده و به این نکته اشاره شده است که این موضوع، از جمله مسائل غیر منقح علم اصول بوده که دارای اقسام و احکام مختلفی است و با باب تعارض دو دلیل، فرق دارد، اما برخی از علما، میان این دو مسئله، یعنی تعارض و تزاحم دو حکم خلط کردهاند؛ مانند [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شیخ انصاری]] در مبحث اجتماع امر و نهی<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/16003/1/3 ر.ک: متن کتاب، ص3]</ref>. | ||
نویسنده در ادامه، به بیان نظریه استاد خویش پیرامون این موضوع پرداخته و سپس، فرق میان این باب را تشریح نموده و احکام مختص به هریک را، توضیح داده است<ref>ر.ک: همان، ص4</ref>. | نویسنده در ادامه، به بیان نظریه استاد خویش پیرامون این موضوع پرداخته و سپس، فرق میان این باب را تشریح نموده و احکام مختص به هریک را، توضیح داده است<ref>ر.ک: همان، ص4</ref>. | ||
خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
از جمله موضوعات مطرحشده در این رساله، عبارتند از ملاک باب تعارض<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/16003/1/7 ر.ک: همان، ص7]</ref>، ضابطه باب تزاحم<ref>ر.ک: همان، ص8</ref>، تزاحم بین دو حکم (که خود بر پنج قسم است) و بین دو سبب<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/16003/1/9 ر.ک: همان، ص9]</ref> | از جمله موضوعات مطرحشده در این رساله، عبارتند از ملاک باب تعارض<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/16003/1/7 ر.ک: همان، ص7]</ref>، ضابطه باب تزاحم<ref>ر.ک: همان، ص8</ref>، تزاحم بین دو حکم (که خود بر پنج قسم است) و بین دو سبب<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/16003/1/9 ر.ک: همان، ص9]</ref> | ||
نویسنده پس از توضیح محل بحث و تشریح ضابطه در باب تزاحم، به تقسیمات تزاحم پرداخته و به این موضوع اشاره کرده است که تزاحم گاهی میان دو حکم واقع میشود و گاهی میان دو سببی که بهحسب حکم، مختلف هستند، مانند تعارض دو ید و وقوع هر دوی آنها با هم بر مباح اصلی. وی ابتدا محل بحث را قسم اول، یعنی تزاحم دو حکم، قرار داده و در آن، پنج قسم، به شرح زیر، تصور نموده است که در هرکدام، عجز مکلف از امتثال، دلیل | نویسنده پس از توضیح محل بحث و تشریح ضابطه در باب تزاحم، به تقسیمات تزاحم پرداخته و به این موضوع اشاره کرده است که تزاحم گاهی میان دو حکم واقع میشود و گاهی میان دو سببی که بهحسب حکم، مختلف هستند، مانند تعارض دو ید و وقوع هر دوی آنها با هم بر مباح اصلی. وی ابتدا محل بحث را قسم اول، یعنی تزاحم دو حکم، قرار داده و در آن، پنج قسم، به شرح زیر، تصور نموده است که در هرکدام، عجز مکلف از امتثال، دلیل جداگانهای دارد: | ||
# اینکه عجز مکلف از امتثال، بهخاطر تضاد بین دو فعل باشد؛ چه اینکه هر دو فعل از یک نوع باشند، مانند تزاحم در نجات دو غریق که فقط امکان نجات یک نفر وجود دارد و چه اینکه دو فعل از دو نوع باشند، مانند تزاحم بین نماز و ازاله نجاست از مسجد. | # اینکه عجز مکلف از امتثال، بهخاطر تضاد بین دو فعل باشد؛ چه اینکه هر دو فعل از یک نوع باشند، مانند تزاحم در نجات دو غریق که فقط امکان نجات یک نفر وجود دارد و چه اینکه دو فعل از دو نوع باشند، مانند تزاحم بین نماز و ازاله نجاست از مسجد. | ||
# اینکه عجز، از جهت قصور در نفس فاعل باشد، بههمراه عدم تمانع بین دو فعل، به دلیل طولی بودن آن دو، مانند فرض عدم تمکن نمازگزار ازقیام مردد بین رکعت اول و دوم یا بین قیام واجب در حالت تکبیرةالاحرام یا قرائت. | # اینکه عجز، از جهت قصور در نفس فاعل باشد، بههمراه عدم تمانع بین دو فعل، به دلیل طولی بودن آن دو، مانند فرض عدم تمکن نمازگزار ازقیام مردد بین رکعت اول و دوم یا بین قیام واجب در حالت تکبیرةالاحرام یا قرائت. | ||
خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
نویسنده پس از تقسیم فوق، به این موضوع اشاره نموده است که هریک از این اقسام، اگر دارای بدل بود، تزاحم به دلیل عدم عجز مکلف از امتثال، مرتفع گردیده و بحث از موضوع نزاع، خارج میشود، اما در غیر این صورت، بحث در دو جایگاه زیر، پی گرفته میشود: نخست آنکه هیچیک از متزاحمین، بدلی نداشته باشد؛ دوم اینکه یکی از دو متزاحم، دارای بدل باشد؛ که هر دو قسم، با مثال، توضیح داده شده و حکم هریک بیان شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/16003/1/11 ر.ک: همان، ص11-45]</ref>. | نویسنده پس از تقسیم فوق، به این موضوع اشاره نموده است که هریک از این اقسام، اگر دارای بدل بود، تزاحم به دلیل عدم عجز مکلف از امتثال، مرتفع گردیده و بحث از موضوع نزاع، خارج میشود، اما در غیر این صورت، بحث در دو جایگاه زیر، پی گرفته میشود: نخست آنکه هیچیک از متزاحمین، بدلی نداشته باشد؛ دوم اینکه یکی از دو متزاحم، دارای بدل باشد؛ که هر دو قسم، با مثال، توضیح داده شده و حکم هریک بیان شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/16003/1/11 ر.ک: همان، ص11-45]</ref>. | ||
رساله دوم، تحت عنوان «الأدلة الاجتهادية» میباشد. نویسنده در ابتدای رساله، به این نکته اشاره نموده است که این رساله، حاصل استفاده وی از محضر استاد خویش، آیتالله میرزا حسین نائینی در تدریس ادله اجتهادیه کتاب «فرائد الأصول» شیخ انصاری است، ولذا | رساله دوم، تحت عنوان «الأدلة الاجتهادية» میباشد. نویسنده در ابتدای رساله، به این نکته اشاره نموده است که این رساله، حاصل استفاده وی از محضر استاد خویش، آیتالله میرزا حسین نائینی در تدریس ادله اجتهادیه کتاب «فرائد الأصول» شیخ انصاری است، ولذا حاشیهای است بر مباحث ایشان<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/16003/1/46 ر.ک: همان، ص46]</ref>. | ||
شیوه شارح، بدین نحو است که ابتدا قسمتی از متن «فرائد الأصول» را آورده و سپس به شرح مفردات آن پرداخته و سپس، مراد و منظور نویسنده از آن را تبیین نموده است؛ بهعنوان مثال، در ابتدای رساله، در بیان خصوص ادله اجتهادیه و اصول عملیه، ابتدا متن فرائد را بدین شکل: «اعلم أن المكلف إذا التفت إلی حكم شرعي - الخ»، آورده و سپس، به تشریح مراد از مکلف و التفات به حکم شرعی، پرداخته و سپس، اشکالات وارد بر موضوع را مورد بحث و بررسی قرار داده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/16003/1/47 ر.ک: همان، ص47]</ref>. | شیوه شارح، بدین نحو است که ابتدا قسمتی از متن «فرائد الأصول» را آورده و سپس به شرح مفردات آن پرداخته و سپس، مراد و منظور نویسنده از آن را تبیین نموده است؛ بهعنوان مثال، در ابتدای رساله، در بیان خصوص ادله اجتهادیه و اصول عملیه، ابتدا متن فرائد را بدین شکل: «اعلم أن المكلف إذا التفت إلی حكم شرعي - الخ»، آورده و سپس، به تشریح مراد از مکلف و التفات به حکم شرعی، پرداخته و سپس، اشکالات وارد بر موضوع را مورد بحث و بررسی قرار داده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/16003/1/47 ر.ک: همان، ص47]</ref>. |
ویرایش