۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
مواهب الرحمن في تفسير القرآن (مستنبط غروی): تفاوت میان نسخه‌ها
مواهب الرحمن في تفسير القرآن (مستنبط غروی) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۱ اوت ۲۰۱۹، ساعت ۲۰:۱۶
، ۲۱ اوت ۲۰۱۹جایگزینی متن - 'ها' به 'ها'
جز (جایگزینی متن - 'می‌پ' به 'می‌پ') |
جز (جایگزینی متن - 'ها' به 'ها') |
||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب، مشتمل بر مقدمه نویسنده، تفسیر سورههای جزء سیام قرآن از سوره نبأ تا ناس و خاتمه است. شیوه عمومی تفسیر بدین ترتیب است که پس از نام و شماره سوره، | کتاب، مشتمل بر مقدمه نویسنده، تفسیر سورههای جزء سیام قرآن از سوره نبأ تا ناس و خاتمه است. شیوه عمومی تفسیر بدین ترتیب است که پس از نام و شماره سوره، به‌اختصار، اطلاعاتی از جمله مکی و مدنی بودن، تعداد آیات و موضوع کلی سوره ذکر شده است. سپس با توجه به بزرگ و کوچکی سوره، نص تمام یا بخشی از آیات آن سوره ذکر شده است. پس از آن تحت عنوان «النظم» تفسیر آیات ارائه شده است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در میان تفاسیر موجود شیعه برخی را میتوان دید که به شکل مختصر، | در میان تفاسیر موجود شیعه برخی را میتوان دید که به شکل مختصر، چکیده‌ای از مباحث تفسیری آیات قرآن را نـمایش داده‌اند. در اینبـاره باید از تفسیر «[[الأصفى في تفسير القرآن|الأصفی و المصفی]]» [[فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی|فیض کاشانی]]، «[[تفسير القرآن الكريم (شبر)|تفسیر شبّر]]» [[شبر، عبدالله|عبدالله شبّر]] و «[[الوجيز في تفسير الكتاب العزيز|الوجيز]]» [[علی محمد علی دخیل|علیمحمد علی دخیل]] یاد کرد. جـز تفاسیر یادشده، دیگر تفسیرهای شیعیان اغلب به شکل تفصیلی و تـرتیبی (تـرتیب سـورههای قرآن یا ترتیب نزول) تدوین شده‌اند. بیشتر مفسران شیعی با این سبک بیانی به سراغ تفسیر رفـته‌اند و بـه همین دلیل، تفاسیر مفصل و ترتیبی قرآن در مقایسه با تفسیرهای منظوم، مزجی و مختصر بـسیار پرحـجم هـستند. گویی هدف نخست و اصلی مفسران شیعه این بوده است که در تفسیر قرآن بنا را بر تـفصیل و توضیح بیشتر بگذارند و به ترتیبِ سورههای موجود در قرآن - و بعضاً به ترتیب نزول - سـراغ کشف مفاهیم و معارف قـرآن بـروند<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/52579/48 ر.ک: محمدی یدک، علی، 1391، ص48]</ref>. | ||
علی محمدی یدک در | علی محمدی یدک در مقاله‌ای، تفاسیر شیعه را بر اساس روشهای تفسیری طبقهبندی کرده است. او در بخشی از مقاله مینویسد: «بررسی روش تفسیر عرفانی بر پایه سیر و سلوک و ریاضت و مجاهدت نفس بـه شـرح آیـههای قرآن می‌پردازد. در این روش، مفسر مدعی است که خداوند از طریق قلب و دل معانی قرآن را به او الهـام مـیکند و کشف و شهود و دادههای درونی، منبع و مستند تفسیر او است. به دیگر سخن، راه رسیدن بـه تـفسیر قـرآن، دادههای عرفانی مفسر است نه چیز دیگر. بنابراین، عقل و استدلال، روایت، گرایشهای ادبی، کلامی، فـقهی و نـظایر آن در این روش راهی ندارد و یا کمتر بدانها توجه میشود»<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/52579/59 ر.ک: محمدی یدک، علی، 1390، ص59]</ref>. سپس در ذکر اسامی تفاسیر عرفانی در شماره 15 از تفسیر مواهب الرحمن نام برده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/52579/60 ر.ک: همان، ص60]</ref>. درحالیکه با نگاهی مختصر به این تفسیر، به استدلالی بودن این تفسیر پی خواهیم برد. | ||
البته در دائرةالمعارف تشیع در رابطه با این تفسیر چنین آمده است: «[[مواهب الرحمن في تفسير القرآن]]، اثر سید مرتضی (زنده در 1381ق) فرزند سید احمد موسوی، مشهور به [[مستنبط غروي، مرتضي|مستنبط غروی]]. این تفسیر در سی مجلد به زبان فارسی شامل تمام قرآن به شیوه استدلالی است. مؤلف در این اثر هر یک جزء از قرآن مجید را در یک مجلد تفسیر نموده است و مجلد سیام آن، که شامل سورههای کوچک است، به سبک استدلالی و با استناد به روایات ائمه معصومین(ع) تدوین شده است. مجلد آخر این اثر در تبریز به سال 1381ق، به قطع وزیری طبع گردیده است<ref>ر.ک: صالحی، شهید، ص570</ref>. اطلاعاتی که در دائرةالمعارف تشیع در رابطه با چاپ جزء سیام آمده صحیح است و با کتاب مطابقت دارد، جز اینکه متن کتاب به زبان عربی است. | البته در دائرةالمعارف تشیع در رابطه با این تفسیر چنین آمده است: «[[مواهب الرحمن في تفسير القرآن]]، اثر سید مرتضی (زنده در 1381ق) فرزند سید احمد موسوی، مشهور به [[مستنبط غروي، مرتضي|مستنبط غروی]]. این تفسیر در سی مجلد به زبان فارسی شامل تمام قرآن به شیوه استدلالی است. مؤلف در این اثر هر یک جزء از قرآن مجید را در یک مجلد تفسیر نموده است و مجلد سیام آن، که شامل سورههای کوچک است، به سبک استدلالی و با استناد به روایات ائمه معصومین(ع) تدوین شده است. مجلد آخر این اثر در تبریز به سال 1381ق، به قطع وزیری طبع گردیده است<ref>ر.ک: صالحی، شهید، ص570</ref>. اطلاعاتی که در دائرةالمعارف تشیع در رابطه با چاپ جزء سیام آمده صحیح است و با کتاب مطابقت دارد، جز اینکه متن کتاب به زبان عربی است. | ||
در ابتدای کتاب مقدماتی ذکر شده که | در ابتدای کتاب مقدماتی ذکر شده که به‌اختصار عبارت است از: | ||
# مقتضای شناخت ما بهوسیله نور عقل - که | # مقتضای شناخت ما بهوسیله نور عقل - که هدیه‌ای الهی است - و ایمان ما به خداوند و ملائکه و انبیا و اوصیای الهی آن است که جایز و صحیح نیست که کلامی بگوییم یا معتقد باشیم که مخالفت با ایشان باشد. اما سخنی که مخالفت با ایشان نباشد، اگرچه احدی از علما نگفته باشد به هر وسیله‌ای اعم از مکاشفه یا مشاهده عینی یا به کمک عقل و وجدان ایرادی و اشکالی ندارد<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، صفحه الف</ref>. | ||
# ظهور، نقش بستن مدلول کلمه یا کلام با نظر اول در ذهن با قطع نظر از جمیع قرائن مخالفش است. تفسیر در لغت به معنای برطرف نمودن پوشش و در اصطلاح مشخص نمودن مراد و منظور بهوسیله قرائن مقامیه یا خارجیه است<ref>ر.ک: همان، صفحه الف و ب</ref>. | # ظهور، نقش بستن مدلول کلمه یا کلام با نظر اول در ذهن با قطع نظر از جمیع قرائن مخالفش است. تفسیر در لغت به معنای برطرف نمودن پوشش و در اصطلاح مشخص نمودن مراد و منظور بهوسیله قرائن مقامیه یا خارجیه است<ref>ر.ک: همان، صفحه الف و ب</ref>. | ||
# شناخت مراتب متکلم از علوم و حکم، شناخت مقام مخاطب در فهم و درک مطلب و آگاهی ناظر مرید کشف، به رموز دقایق و علوم حقایق و...، شروط سهگانه در تعیین مراد و کشف آن از کلام است<ref>ر.ک: همان، صفحه ج و د</ref>. | # شناخت مراتب متکلم از علوم و حکم، شناخت مقام مخاطب در فهم و درک مطلب و آگاهی ناظر مرید کشف، به رموز دقایق و علوم حقایق و...، شروط سهگانه در تعیین مراد و کشف آن از کلام است<ref>ر.ک: همان، صفحه ج و د</ref>. | ||
# از طریق اهل سنت از نبی اکرم(ص) روایت شده که قرآن ظاهر و باطنی دارد و هر بطن آن بطنی دارد تا هفت بطن و تاکنون شرح و بیانی از هیچیک از مفسرین شیعه و سنی برای این حدیث | # از طریق اهل سنت از نبی اکرم(ص) روایت شده که قرآن ظاهر و باطنی دارد و هر بطن آن بطنی دارد تا هفت بطن و تاکنون شرح و بیانی از هیچیک از مفسرین شیعه و سنی برای این حدیث نیافته‌ام، ولکن خداوند با فضل عظیم خود به این شرح و بیان در ماه رمضان بر من منت نهاد...<ref>ر.ک: همان، صفحه ز</ref>. | ||
# معانیای که الفاظ و کلمات برای آنها وضع شده است، بهویژه الفاظ ذکرشده در اخبار و روایات، حقایق مطلق هستند و در مقام وضع جز خود حقیقت و ذات ملاحظه نمیشود، بدون اینکه حالتی از حالات و خصوصیتی از خصوصیات لحاظ شود<ref>ر.ک: همان، صفحه ی</ref>. | # معانیای که الفاظ و کلمات برای آنها وضع شده است، بهویژه الفاظ ذکرشده در اخبار و روایات، حقایق مطلق هستند و در مقام وضع جز خود حقیقت و ذات ملاحظه نمیشود، بدون اینکه حالتی از حالات و خصوصیتی از خصوصیات لحاظ شود<ref>ر.ک: همان، صفحه ی</ref>. | ||
اولین سوره تفسیرشده در این کتاب، سوره نبأ است که | اولین سوره تفسیرشده در این کتاب، سوره نبأ است که سوره‌ای مکی و به گفته مکی و بصری 41 آیه و به اعتقاد دیگران 40 آیه دارد. آخرین سوره نیز ناس است که شش آیه دارد و پس از فلق نازل شده است. | ||
در خاتمه کتاب به آغاز و اتمام قرآن کریم با دو حرف «باء و سین» اشاره شده که با توجه به حدیث «أول ما خلق الله نوري»، باء کنایه از رسولالله(ص) و سین نیز از اسامی سیدالمرسلین(ص) است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص344-343</ref>. | در خاتمه کتاب به آغاز و اتمام قرآن کریم با دو حرف «باء و سین» اشاره شده که با توجه به حدیث «أول ما خلق الله نوري»، باء کنایه از رسولالله(ص) و سین نیز از اسامی سیدالمرسلین(ص) است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص344-343</ref>. | ||